1931-1936: II. Errepublika

• Emakume mitinlariak gerra aurrean

  Elixabete Garmendia Lasa (1953) Ormaiztegi

  "Eguna" egunkarian hainbat emakumek idatzi zuten. Emakume mitinlariak aipatzen ditu: Polixene Trabudua, Aide Agirre, Maria Teresa Zabala...

• Aide Agirre, mitinlari ezezaguna

  Elixabete Garmendia Lasa (1953) Ormaiztegi

  Aide Agirre Santurtzikoa zen. Aita itsasgizona zen eta Santurtziko alkatea izandakoa. Fusilatu egin zuten. Abenturazko bizitza izan zuen: ama ezkongabea izan zen, Jaurlaritzarekin atzerrian ibili zen dantzari modura Eresoinkan, Andorran bizi izan zen... Erresistentziako lanetan zebilela, Madrilen atxilotu egin zuten. Aide Agirreren historia berreskuratu beharra azpimarratzen du.

• Emakume mitinlarien izaera

  Elixabete Garmendia Lasa (1953) Ormaiztegi

  Beraien bizitzan erakutsi zuten emakume mitinlariek feministak eta garaian bertan bizitzen jakin zutela konpromiso handiarekin. Gerraren ondorioz kanpora joan behar izan zutelako, bizimodu aske xamarra izan zutela dio.

• Errepublika garaiko "Eguna" egunkaria

  Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

  Errepublika garaian "Eguna" egunkaria Bilbon atera zuten, euskaraz. Gutxi iraun zuen.

• Giro-politikoa

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Politika kontuak. Aristokraziako jende asko zen Zarautzen eta langile asko kanpotik ekartzen zituzten. Abertzaleak. 1934-35-36 ingurua.

• Antzua baserrian errentero

  Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz

  Antzua baserrian errenteroak ziren. Amantegi administrariak boto paperak bidali zituen markatuta. Algortan bizi zen konderen bat zen baserriaren jabea. Errepublikaren garaian errenteroei baserriak eskuratzeko erraztasunak emateko legea atera zutela kontatzen du Placidaren senideren batek.

• Beharginak, denak sozialistak

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Ladrilleroen etxean jaio zen, baina gero beste etxe batera joan ziren bizitzera. Beste familia bati buruzkoak. Aititak Alfa lantegirako lan egiten zuen. Gerra aurreko politika konturik ez daki. Beharginak denak sozialistak zirela dio.

• Goitarrak eta behetarrak borrokan

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Errepublika garaian, plaza, bolatokia eta frontoia egiteko bozkak antolatu zituzten, bi aldiz, herriaren goialdean ala behealdean egin erabakitzeko. Goitarren eta behetarren arteko ika-mikak.

• Errepublika garaiko kantak; Untzaga toponimoa

  Mercedes Telleria Izaguirre (1913) Eibar

  Errepublika garaiko kantak: "Floreciente primavera del año 31..."; "República española...". Errepublikaren aldarrikapenaren inguruko oroitzapenak. "Plaza de la República" izena jarri zioten orduan Untzaga plazari (aurretik plaza de Alfonso XIII zeukan). Untzaga toponimoaren jatorria.

• Izeko Carlton hotelean lanean

  Iñaki Bravo (1925) Berriz

  Bederatzi anai-arrebatatik bakarra ezkondu zen, Iñakiren aita bakarrik. Bere izeko Tomasa moja zen, baina errepublika garaian etxeratu eta ez zen berriz komentura joan. Carlton hotelean lan egiten zuen, Iñakiren aitita preso sartu zutenean.

• Errepublika, batzuentzat ona, besteentzat txarra

  Pedro Garro Olano (1911) Berriz

  Errepublika batzuentzat ona eta besteentzat txarra izan zela dio. Bere osaba, Fausto Aranzibia, alkateordea zen orduan. Juan Manuel Oruemazaga zinegotziari buruz berba egiten du.

• Errepublikaren aldarrikapena Eibarren

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  Goizeko 6:30-7:00ak inguruan jarri zen udaletxean bandera errepublikanoa. 10-15 minutu lehenago "Casa del Pueblo"an batzar bat egon zen eta bertan apirilak 12an aukeratuak izan ziren zinegotziak elkartu ziren. Orduan erabaki zen Errepublika aldarrikatzea Eibarren.

• Errepublikaren aldarrikapena Eibarren

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  Odol tanta bat ere isuri gabe aldarrikatu zen Errepublika Eibarren. Apirilaren 12an hartutako erabakien artean, kaleetan zaintzaileak jartzea izan zen bat. Eguna luze joan zen, arratsaldeko 16:00etan Madriletik eta Bartzelonatik baieztapena jaso arte.

• Baldintza egokiak II. Errepublika aldarrikatzeko

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  Eibar herri liberala; errepublikaren aldeko saiakerak 1930eko abendutik martxan zeuden. 1930eko abenduan, Jacan, Galán eta Hernández altxatu egin ziren eta Eibarren greba orokorra egin zen hiru egunez. Errepublika aldarrikatzeko baldintza egokiak ematen ziren Eibarren: "Casa del Pueblo"a, sindikatuak, "Agrupación Socialista", "Juventud Socialista"... herriak garbi zuen bere nahia zein zen. Liburutegi garrantzitsua. Bandera errepublikanoaren ondoan, Galán eta Hernández-en argazkiak jarri zituzten.

• Errepublikaren erronka nagusiak

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  Errepublikaren erronka nagusiak. Organizazio sindikal eta politikoek zeregin handia. Partidu Sozialistaren antolaketa Espainian; organigrama.

• II. Errepublikan hartutako lehenengo neurriak; hileta zibilak

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  Lehenengo legeak. 1931ko urritik aurrera eman ziren aldaketarik handienak. Azaña, Errepublikaren lehendakari. Hilerrien sekularizazioaren inguruko azalpena. Frankismoarekin berriz egin zen atzerantz. Hileta zibilak.

• Manuel Azañaren gobernuak hartutako zenbait erabaki

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  Errepublikaren inguruko azalpenak. Manuel Azañaren gobernuak hartutako zenbait erabaki. Eliza, armada, kontserbadoreak, anarkistak, etab. Guztiak Errepublikaren aurka agertu ziren. Eskumakoek indar handia zuten garai hartan. Momentu gogorrak bizi izan zituzten.

• 1934ko urriko iraultza: eibartar asko preso; epaiketak

  Benigno Baskaran Guridi (1908) Eibar

  UGT-ko sindikatuko buruetako bat izan zen Benigno, eta 1934ko urriko iraultzan ere parte-hartze zuzena izan zuen. Partidu Sozialistan iraultza hura prestatzen aritu ziren. Pertsona ugari preso hartu zituzten (300 inguru). 1936ko otsailean epaiketa egin zieten. Kartzelako bizimodua. Eibarko herriak laguntasun handia eskaini zien presoei.

• Indalecio Prieto Eibarren; Eibarko sozialistak, euskaldunak

  Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar

  Indalecio Prieto eta eibartar sozialisten arteko harremana oso estua zen; Toribio Etxebarriarekin ere oso harreman ona izan zuen; "Delegado del Gobierno en CAMPSA" ere izendatu zuen. Errepublika aldarrikatu eta gero Indalecio Prieto Eibarrera etorri zenean, `Gernikako Arbola´ jotzea eskatu zuen. Eibartar sozialistak, euskaldunak.

• Errepublika sasoian amak gurutzeak ipini zizkien

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Errepublika aldarrikatu zutenean, elizak botatzen ari zirela eta amak gurutzeak jarri zizkien paparrean, kristauak zirela adierazteko.