1931-1936: II. Errepublika

• Eibarren errepublika aldarrikatu zutenekoa

  Jose Antonio Laskurain Ugalde (1930) Eibar

  Eibarren errepublika aldarrikatu zutenekoa kontatzen du.

• Ehunetik gora ikasle gela batean

  Juan Leibar Guridi (1926) Arrasate

  Garagartza auzoko eskolan ibili zen, Don Ciriaco Jauregi maisu ospetsuarekin. Sei urtetik 14 urtera bitarteko ehunetik gora neska-mutil zeuden maisu horrekin, gela batean. Juanito eskolan hasita zegoela, errepublikanoek gurutzeak eta doktrina irakastea kendu zituzten eskolatik.

• Eskola erdaraz, doktrina euskaraz

  Juan Leibar Guridi (1926) Arrasate

  Nazionalak sartu zirenean berreskuratu zituzten errepublika garaian kendutako doktrina ikastea eta gurutzeak. Doktrina beti euskaraz ikasi zuen. Juanitok ez du abaderik ezagutu eskola barruan, ez Errepublikan ez eta Francoren denboran ere. Garai bietan eskolak erdaraz jaso zituen.

• Errepublika etorri zenekoa

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Errepublika etorri zenean Ignaziak 14 urte zituen. Egun horretan, Santa Agedatik oinez joan zen Arrasateko jostun eskolara, baina etxera bidali zuten; dena itxita omen zegoen.

• Errepublika eta erlijioa

  Inazia Llodio Bengoa (1917) Arrasate

  Errepublika garaiaz hitz egiten du. Eskolan, gurutzeak kendu zituzten. Eskolan jarraitu ahal izateko, etxekoen ohar bat eman behar izan zuten: oharrean zer jartzen zuen aipatzen du. Kalean manifestazioak egin omen ziren eskoletan gurutzeak ez kentzeko eskatuz.

• Gerra aurreko hauteskundeak

  Isidro Mandiola Solozabal (1924) Markina-Xemein

  Etxebarrian ere errepublikanoak egon ziren. 1933ko haustekundeetan, gainera, bertako errepublikano batek irabazi zituen gehiengo osoarekin. Markinan, ostera, "centro derecha" izeneko alderdiak boto asko lortu zituen, burua Gaitan de Ayala baitzen, baserri askoren jabea.

• Telleria alkatea

  Secundino Loidi Erquizia (1919) Eibar

  Errepublikanoek irabazi zutenean, Telleria izendatu zuten alkate. Udaletxeko kargudunak zein alderditakoak ziren esaten du. Bere aitak Telleria alkateari jarraitu zion gerra garaian ere.

• Luis Marcano marrazkilaria

  Niceto Marcano Muguerza (1932) Eibar

  1934ko urriko iraultzaren ondorioz kartzela zigorra izan zuen aitak. Kartzelan zegoela, bertan zeuden eibartar bakoitzaren aurpegia marraztu zuen irudi bakar batean. Kartzelatik irtetea egokitu zitzaionean, aurpegi bakarra geratzen zitzaion marrazteko. Ia metro bateko marrazkia zela kontatzen du.

• Errepublika garaia eta galtzearen arrazoia

  Migel Zubiaur Ayo () Erandio

  Errepublika proklamatu zutenekoa kontatzen du. Errepublika elizarekin sartu zelako galdu zela pentsatzen du. Politikariei eta Francoren garaipenari buruzko iritzia ematen du.

• Errepublika sasoian koloretako zintekin eskolan gertatutakoa

  Tere Rotaetxe Chalbaud (1919) Bilbo

  Errepublika sasoian, "Sagrado corazón" kolegiora joaten zenean, 11-12 urterekin, neska guztiek zinta hori-gorriak zituztela liburuetan ikusi zuten. Lagun batzuek elkarrekin hitz egin eta beraiek ere gauza bera egitea pentsatu zuten, baina Errepublikako koloreekin. Hurrengo egunean eskolan liburuak ireki zituztenean iskanbila sortu zen. Azkenean eskolak erabaki zuen kolore gorria bakarrik erabil zezaketela, Jesusen bihotzaren kolorea. Zinta guztiak jaso zituztenean, pozik geratu ziren, garaipena lortu izan balute legez.

• Francoren aurkakoa izateagatik hileta ukatu

  Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

  Inguruan bazen harakin familia bat. Gerra garaian Francoren aldekoek haien aita hil, eta errepublikarra zenez ez zioten hiletarik egin. Urteetara haien ama hil zenean, senarrari moduan, hileta ukatu zioten.

• Erlijioa errepublika garaian

  Lorenzo Laskurain Gabilondo (1931) Bergara

  Erlijioa errepublika garaian.

• Errepublika garaian antzerkia eta Maria Dolores Agirre

  Patri Urkizu Sarasua (1946) Lezo

  Errepublika garaian, euskal antzerkiaren loraldia gertatu zen, asko eta asko idatzi baitzen. 1932an, zehazki, azterketa gogor batzuk gainditu eta Maria Dolores Agirrek Euskal Iztundeko zuzendari postua eskuratu zuen. Lan asko euskaratu zituen, baita erdarara itzuli ere. Euskara irakasle gisa ere jardun zuen.

• Errepublikaren eragina antzerkigintzan

  Patri Urkizu Sarasua (1946) Lezo

  Errepublika garaian abertzaletasunak indarra hartu zuen eta antzerkigintzan islatu zen aldaketa hori. Antzerkigintzan jorratutako gaietako bat kostumbrismoa izan zen, senar-emazteen arteko liskarrak, eta abar. Bestetik, abertaletasunaren gorakadarekin, kostumbrismotik antzerkigintza politiko-sinbolikora egin zen jauzi, non Manu Sota eta Lauaxeta gailendu ziren. Manu Sotak antzerki japonesa ingelesera itzuli zuen, eta gero gaztelaniara. Lauaxetak euskarara itzuli zuen gero. Aberriaren eta hizkuntzaren sinbolismoa jorratzen da bertan.

• Gerra aurretik, alderdiek desfilatu egiten zuten

  Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri (1929) Tolosa

  Gerra aurretik, desfileak izaten zirela gogoratzen du. Alderdi guztietakoak ibiltzen ziren kalean. Umeak atzetik joaten ziren. Alderdi bakoitzak bere abestiak ere bazituen.

• Errepublika garaian eskolan

  Begoñe Andone Erdoiza Uribarrena (1920) Iurreta

• Errepublika etorri zenekoa eskolan

  Jon Lasuen Goikolea (1921) Otxandio

• Eskolaz eta Errepublikaz

  Balendin Lasuen Solozabal (1924) Zaldibar

• Patxi Zurikarairi buruz

  Amaia Aroma Lejarreta (1937) Juanan Aroma Lejarreta () Esti Zurikarai Lejarreta () Durango

• Camarero diputatu eta Neberaren inaugurazioa

  Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango