1931-1936: II. Errepublika

  • Klaudio Belategi 1934ko grebaren inguruko oroitzapenak

    Klaudio Belategi Pagaldai (1922) Eskoriatza

    1934ko urriko iraultzako oroitzapenak. Bera esnea partitzera zihoala, Gasteiz aldetik autobusak ikusi zituen Arrasaterantz pasatzen. Greba egin zen, baina orduan lantegi oso gutxi zegoen: Arrasaten Elma eta Zerrajera; Aretxabaletan Beroa eta Zubia. Arrasaten bi pertsona hil zituzten, baina Eskoriatzan ez zen liskarrik izan.

  • 1622 Errepublika garaia, urriko iraultza

    Karmen Zurbano Egaña (1923) Aramaio

    Errepublika garaiko kontuak. 1933ko urriko iraultzan, kale-jantzian eskolak ematera behartu zituzten mojak: ezin zuten eskolarik eman moja jantziarekin. Eskolatik santu eta gurutze danak kenarazi zizkien. Kanpotik bi maistra ekarri zituzten mojek.

  • 1622 Doktrina zaharra, euskaraz

    Karmen Zurbano Egaña (1923) Aramaio

    Errepublika garaian, doktrina euskaraz ikasten zuten: "doktrina zaharra" esaten zioten. Gero, gaztelaniaz ematen hasi ziren. Ez zuten zigorrik izaten euskaraz hitz egiteagatik.

  • Akolito

    Joxe Miel Treku Azkue (1920) Lezo

    II. Errepublika etorri zenean, Joxe Mielek 11 urte zituen. Akolito lanetan ibiltzen zen orduan. Hiru apaiz ziren herrian: haiei buruzko azalpenak. Sakristaua oso abertzalea zen: Lezoko batzokia inauguratu zenean, sakristauak Joxe Miel bidaltzen zuen jendearengana erreziboak kobratzera.

  • Giro abertzalea, II. Errepublika denboran

    Joxe Miel Treku Azkue (1920) Lezo

    II. Errepublika garaiko Lezoko giro abertzaleaz hitz egiten du. Hainbat alkate aipatzen ditu.

  • Batzokiko kultur ekintzak

    Joxe Miel Treku Azkue (1920) Lezo

    II. Errepublika denboran Lezoko batzokian hainbat kultur ekintza egiten ziren: antzerkiak, dantzak, kantaldiak... Errepublika denboran, kanta abertzale asko ikasi zituen.

  • "Gu espainiarrak gerala..."

    Joxe Miel Treku Azkue (1920) Lezo

    Errepublika denboran, kanta abertzale asko ikasi zituen. "Gu espainiarrak gerala gerala gezurra diote..." abesten du.

  • Bi bandera San Juan zuhaitzean

    Joxe Miel Treku Azkue (1920) Lezo

    II. Errepublika denborako kontuak. San Juanetan zuhaitza jartzen zen: errepublikako bandera eta ikurrina jartzeko sortutako gorabeherak.

  • Ekintza abertzaleen bultzatzaileak, errepublika denboran

    Joxe Miel Treku Azkue (1920) Lezo

    II. Errepublika denborako kontuak. Ekintza abertzaleetan parte hartzen zuten hainbat herritar aipatzen ditu.

  • Errepublika denbora

    Inazio Artola Agirre (1913) Lezo

    Errepublika garaiko herriko giroa. Jauntxoak eta boterea. Herrian izaten ziren iskanbilak. Jaietan: alkateak 23:00etarako denak etxeratzeko agindua eman zuenekoa.

  • 371 Aiastia (San Migel) auzoa

    Agustin Gurrutxaga Garate (1917) Elgoibar

    Aiastia (San Migel) auzoa zelakoa zen. Erromeriak. 1934ko iraultza izan zenean Eibarren, "Guardia de Asalto"koak San Migelera joan ziren.

  • 896 Errepublika eta gerraostea

    Maritxu Osa Unamuno (1921) Eibar

    Gerra garaian, Arrazolan bala zarata. Arrateko frontea. Sartu zirenean, bandera zuria eta Cara al Sol kantatu behar. Errazionamendua, Estazio kalean. Errepublika garaiko abestiak gogoan ditu, 10 urterekin ikasitakoa. Abestu egiten du. Eskola non zegoen.

  • 907 Matxinada garaian hildakoak

    Emilia Unamuno Zamakola (1915) Eibar

    Matxinadan, asaltoko guardiak bi mutil hil zituzten, Armeria eskolan borrokan ari zirela, teilatutik. Larrañaga nola hil zuten, ezin-ikusiren batengatik.

  • Isidro Ugarte Durangoko bonbardaketa I

    Isidro Ugarte Ortuoste (1924) Durango

    1934eko urrian izandako Asturiasko altxamenduaz gogoratzen da. 1936ko irailaren 28an izan zen Durangoko lehen bonbardaketa. "El abuelo" izenez ezaguna zen hegazkin bat sarritan ibiltzen zen alde batetik bestera eraso egin barik, baina egun hartan bost bonba bota zituen. Ezkurdiko frontoiko ezkerreko horma zulatu zuen eta hainbat jende hil zen. 1937ko martxoaren 28an, goizeko zortzietan izan zen lehen erasoa. Bezperan, Andra Maria eliza hustu zuten, intendentzia militarra zegoen bertan. Hala ere, herritar asko hil ziren, baina intendentziakoak ez. Arratsalderako, Isidro Santi gurutzera joan zen. Ehiza-hegazkinak heldu zirenean, eraso gehien jaso zituen gunea tren-geltokia izan zen. Bere emaztea esnea saltzen etorri zen Durangora eta justu-justu libratu zen, astoa Kurutziagan utzi ostean. Astoak non lotzen ziren azaltzen du.

  • 1613 Cristina erregina, Alcala Zamora eta Franco, Donostian

    Ramon Labaien Sansinenea (1928) Donostia

    Donostia modan Espainiako Cristina erreginak jarri zuen; Aieteko jauregian egon zen lehenengo eta gero Miramar jauregian (ikus mapan). Europako aristokrazia ekarri zuen. Casinoa. 1914ko gerran paradisua zen. Baina gero 1931n errepublikaren alde agertu ziren donostiarrak. Alcala Zamora. Francok militarrak ekarri zituen. Batzuk kartzelara sartzen zituzten beti.

  • JULEN IRIONDO BERGARETXE Eskola publikotik Pilar Ikastetxera

    Julen Iriondo Bergaretxe (1920) Elgoibar

    Eskola publikoan hasi zen zazpi urte zituela. Herrialdean sozialismoaren eta komunismoaren hastapenak azaltzen ditu. Eskoletatik gurutzeak kendu nahi zituzten, eta horri erantzunez eraiki zen "Colegio del Pilar" eskola berria. Han ikasi zuen Julenek marianistekin, gerra hasi zen arte.

  • FELIX ETXEBERRIA Errepublikaren eragina Sallobente auzoan

    Felix Etxeberria Larrañaga (1926) Elgoibar

    Lizarrako estatutua zela eta, Felixek bost urte zituela, bizkarrean propaganda txartela eta eskuetan panfletoak zituela, errepidean egoten zen paperok banatzen. Garai hartan Sallobente auzoan mitinak, antzerkiak, dantzariak, etab. egoten ziren. Aitarekin joaten ziren ikustera.

  • Salvador Marzana Salvadorrek zintzilikatu zuen Alcalá-Zamoraren koadroa eskolan

    Salvador Marzana Amuategui (1918) Eibar

    Eskolako oroitzapenak. Maisu-maistra desberdinei buruzko aipamenak. Frontoi zaharreko eskolan zegoela aldarrikatu zen Errepublika. Erregearen koadroa kendu eta Alcalá-Zamorarena berak zintzilikatu zuen pozarren.

  • Aurelio Arrillaga Errepublika garai ona izan zen

    Aurelio Arrillaga Goikoetxea (1923) Lekeitio

    Bide asko Errepublikan egin zituzten. Ordura arte harrizkoak ziren. Bizikletan ere saltoka joaten zirela dio eta harriek salto egiten zutela. Espainiaren momentu onena Errepublika garaia zela dio: nahi zuena joan zitekeen eskolara, lan eginda kobratzeko arazorik ez... Abadeek garai hartan ez zuten indarrik

  • Marijo Olaziregi Gerra aurreko literaturaren egoera

    Mari Jose Olaziregi Alustiza (1963) Lasarte-Oria

    Gerra aurreko euskal literaturaren egoera azaltzen du. Alfabetatu gutxi, babesik ez liburuak argitaratzeko, isilkako irakurketa gutxi, idazle profesionalik ez... Helburuei erantzuten zien literatura zen ordukoa.