Gerratik itzulera

  • Hirune Etxebarria Soldadu batek eman zion koltxoia

    Hirune Etxebarria Bastegieta (1923) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa ostean, Foruan egon ziren. Gernikara bueltatu zirenean, Foruko soldadu batek emandako koltxonetan egiten zuen lo, "Catre" batean. Hasiera batean amak ez zuen gura hura hartzerik zikin zegoelako-edo, baia beste ezer baino hobea ei zen. Errekan sartu zuten garbitzeko. "Catre" hori gero beste familia bati eman zion.

  • Pilar Txopitea Bonbardaketa ostean Arratzutik Errenteria auzora

    Pilar Txopitea Uribarri (1924) Gernika-Lumo

    Gainontzekoek taloa jaten zuten bitartean, errazionamenduko ogia etxeko gizonentzat izaten zen, lan egin behar izaten zutelako. Errenteria auzoan antzina bizi izan ziren etxe bat ez zuten apurtu, eta bertara itzuli ziren bonbardaketa ostean.

  • Pili eta Maria Antonia Ikazuriaga Bonbardaketa ostean batetik bestera

    Maria Antonia Ikazuriaga Ugalde (1930) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa eta gero Ibarruriko (Muxika) baserri batean egon ostean, Gautegiz-Arteagan eta Errigoitin egon ziren, gurasoen jaiotetxeetan. Bonbardaketan, ama eta neba arto artean ezkutatu ziren Gernikako Ibarran. Ama eta etxeko zerbitzariak, hotelekoak, denak joan ziren Gautegiz-Arteagara. Handik gero Errigoitira joan ziren berriro ere herrira bueltatu baino lehen. Geltoki plazan jarri zuen atzera ere taberna beraien aitak. Bonbardaketa ostean trenean lan egiten zuen kargudun bati eskerrak zabaldu zuen aitak taberna.

  • Juanita Gangoiti Dotore jantzita etxera

    Juanita Gangoiti Etxebarria (1923) Gernika-Lumo

    Etxekoen berri izaten zuen tarteka Frantziatik eta dirua ere bidali zioten. Jantzi dotoreak erosi zituzten eta haiekin etxeratu ziren. Fika, baina, dena apurtuta zegoen. Izarak tindatu eta haiekin arropak egiten zituzten. Frantsesez agurtzen ikasi zuen, ez besterik.

  • Juanita Gangoiti Frantzian dantzalekuetan, etxean lan eta lan

    Juanita Gangoiti Etxebarria (1923) Gernika-Lumo

    Frantzian zeudela, antzerki bat ere egin zuten. Bertako jendeak dantzalekuetara eramaten zituen. Ondo pasatu zuen. Etxera itzultzea izan zen gogorra Juanitarentzat; zortzi senide ziren eta lan asko egin beharra izaten zuen, nagusiena baitzen.

  • Danel Zenarruzabeitia Ermuko "Rancho" etxearen nondik norakoak

    Danel Zenarrutzabeitia Badiola (1927) Eibar

    Ermutik Eibarrera bueltatzerakoan Txantxazelaira. Armeria eskolan aritu ostean "Olabe Solozabal y Compañía"n, Kaskon, hasi zen lanean. Aitonagandik datorkio familiari "Pepitxua" gaitzizena. Ermuko etxean bizi zen bere aitonaren arreba, eta etxeari "Rancho" deitzen zioten, bertako alabaren senarra Pancho Villarekin egon zelako Mexikon, eta lortutako diruarekin egin zuen etxea.

  • Tomasa Urien Kalabaza asko ematen zutela dio

    Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

    Erromerietan mutilek ateratzen zituzten neskak dantzara. Ezezko asko ematen zutela dio Tomasak. Soldaduek egon ziren garaian, "no"ak izaten ziren ugari. Gerraostean Matienan egon zen batailoi bat.

  • Tomasa Urien Ezkurdiko erromeriak

    Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

    Ezkurdiko erromerietara Durango eta Zornotzako gazteak etortzen ziren. Mañariko mendietako kobazuloetan soldaduak zeuden gordeta, eta tiro hotsak entzuten ziren.

  • Tomasa Urien Nobioa igandetan ikusten zuen

    Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

    Nobiotan zebiltzala, dantza egitera joatea oso gustuko zuten, baina soldaduak gerturatzen zirenean ez ziren joaten. Astegunetan ez zuten nobioak elkar ikusten; larunbatetan ere baserrian lan egiten zuten, eta igande arratsaldea izaten zen elkarrekin egoteko egun bakarra.

  • Tomasa Urien Euskara gutxietsia gerraostean

    Tomasa Urien Intxausti (1926) Durango

    Gerraostean erdaldun batzuk harrotu egin omen ziren erdara erabiltzeko orduan. Nazionalak Durango hartu zutenetik euskara gutxiesten hasi ziren. Espainiako banderak ipintzera ere behartu egiten zituzten. Santa Susanako eskolan besoa altxatuta abestera behartzen zituzten.

  • 945 Emakumeen elkartea ez zen ohikoa

    Mari Tere Gantxegi Juaristi (1923) Eibar

    Eibarko Goi Argi elkarterako diru bila kutxara joan eta gertatutako anekdota bat kontatzen du. Garai hartan ez zen normala emakumeen elkartea ikustea, emakumeak gizon eta senargaiekin joaten ziren eta "bolauak" eta txokolatea hartzen zituzten bertan.

  • 945 Emakumeak tabernara sartzea gaizki ikusia

    Mari Tere Gantxegi Juaristi (1923) Eibar

    Emakumeak tabernara sartzea gaizki ikusia zegoen eta Eibarko Goi Argi elkartera joaten ziren arratsaldea pasatzera. Elkartea sortu zutenak izendatzen ditu.

  • Mari Ardanza Murtzianoen familia

    Mari Ardanza Azkarate (1927) Durango

    Murtzianoen familia aipatzen du. Murtzianoak bizi ziren etxean, gerraostean San Antonioko mojek eskola jarri zuten.

  • Mari Ardanza Emakumeak ez zuten erretzen ezta tabernatan sartu ere

    Mari Ardanza Azkarate (1927) Durango

    Kupoa eman beharrik ez zuten izan. Errazionamendu garaian dendatan zeuden erosteko gauzak. Aita artabizarrak erretzen gogoratzen du Marik. Emakumeek ez zuten erretzen orduan. Ezkondu aurretik ez ziren lagunekin tabernatan sartzen.

  • 227 Gerra osteko arropak, oinetakoak

    Lide Oregi Arregi (1935) Bergara

    Umetako arropak; oinetakoak. Arropak egiteko telak erostea oso zaila zen gerra ostean.

  • Anttoni Egaña Gerratik itzulita, taberna irekitzeko lanak

    Anttoni Egaña (1918) Hernani

    Ahizparekin eta haren haurrekin Fuenmayorrera joana zegoen, haur baten osasun kontuengatik. Gerra hasitakoan ez zeukaten etxekoen berririk. Urrian etxeratu zen, gerra betean, eta ez zuen inor aurkitu etxean. Taberna nola zabaldu zuten kontatzen du, auzokoen elkartasunarekin.

  • 341 1938an hil zitzaion aita 40 urterekin

    Juan Untzetabarrenetxea Askasibar (1929) Elgeta

    Aita 1938an hil zitzaion. Aitak gerra denboran intendentziatik jeneroa eramaten zien soldaduei idiekin. Eurak Egoarbitza baserrian egon ziren bien bitartean. Gerra amaitu eta etxera itzuli ostean, hagineko minez Bergarara joan zen aita. Han hagina puskatu zitzaien ateratzerakoan. Etxera itzuli eta arbitarako sahatsa ateratzen ari zela, haren gasarekin hortza gangrenatuta, zortzi egunen buruan hil zen. Ilberrian sahatsa ondu egiten omen da; ilargiaren gorabeheren inguruko azalpenak. Ama alargun geratzean, aitona-amonek Frantzian bizi zen semeari etxera bueltatzeko eskatu zioten eta ama senarraren anaia harekin ezkondu zen.

  • 278 Gernikatik itzulera; etxea hutsik eta lanean hasi beharra

    Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

    Gernikatik etxera itzuli zen. Etxea hutsik aurkitu zuen. Bizimodua aurrera ateratzeko egindako lanak. Igandetan, lagunekin zinera joateko dirurik ez, eta arropa garbitzen jardun zuen hainbat etxetan. Gerora, zapata-lantegi batean hasi zen lanean. Telleriarenean, armadarentzako kartutxo-gerrikoak egiten zituzten, besteak beste. Berak egiten zuen lana azaltzen du.

  • 1428 Gerra ostean etxean hutsik

    Patxi Zabarte Beitia (1922) Arrasate

    Gerra aurretik bost-sei idi zituzten etxean. Idiak mantendu zituzten gerra sasoian Elorriora eraman zituztelako, baina behorra ez, behorra galdu egin zuten. Gauza guztiak ostu zizkioten etxetik.

  • 1428 Eskola berria eraiki zutenekoa

    Patxi Zabarte Beitia (1922) Arrasate

    Eskola apurtu eta berria eraikitzeko gorabehera asko egon ziren. Orduan gertatutakoa kontatzen du, sasoi hartan alkatetzan egon ziren batzuk eta bestela partu hartu zuten batzuk aipatuz.