Gerratik itzulera

• Gerrak herria apurtuta utzi zuen

  Juanita Beretxinaga Garitaonandia (1924) Elgeta

  Gerrak herri osoa apurtu zuen eta herritarrek konpondu zuten ondoren.

• Errotak itxita; errazionamendua

  Juanita Beretxinaga Garitaonandia (1924) Elgeta

  Gerraostean gosea pasa zuten. Errotak itxi egin ziren eta ogia egiteko irina egiten gauez aritzen ziren ezkutuan. Janaria, ogia, etab. errazionamenduan izaten ziren. 1941 urte inguruan jendeak ez zuen ondo jandako itxurarik.

• Gerra amaitu zenean etxera buelta

  Jose Luis Arantzeta Arregi (1925) Elgeta

  Espainian gerra bukatu zenean etxera bueltatzeko agindua iritsi zen, baina Jose Luisek aita preso zeukan eta ez zuen etxera itzuli nahi. Aita gaixorik itzuli zen kartzelatik baserrira eta bi hilabeteren buruan hil zen. Jose Luis morroi bidali zuten 13 urterekin baserri batera, etxean asko ziren eta.

• Gerran galdutako koinatua ezustean agertu

  Luis Izagirre Belategi (1924) Elorrio

  Koinataren etxera joan zen morroi 14 urterekin, Gazetako Matsorriaga baserrira. Hango seme bat gerran galdu zen, inork ez zuen haren berririk. Eta hara non, Luis idiekin Elorriora jaitsi zen batean, mutil hori agertzen den. Inori ezer ez esateko eskatu zion eta sekretua gorde behar izan zuen.

• Agintari berriak lapurretarako gertu

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Alkateak, apaizak, baita barrenderoak ere, aldatu ziren gerra ostean. Aurrenengo sei urteak izan ziren txarrenak. Nahikoa lapurtu zutenean baretu omen ziren apur bat. Aitari gertatutako kasua.

• Gerra osteko errepresioa

  Maria Igarza Zubiate (1924) Elorrio

  Udaletxean agintzen jarri zirenak ez ziren izan lehengo karlista nabarmenenak. Karlistak asko kexatzen omen ziren eurek sufritutakoaz. Norbaiten aldeko sinadura eske etorritakoan, zenbaitek ez omen zuen ondo erantzuten.

• Kantu eta sinbolo frankistak eskolan

  Herminio Urizar Zuñaga (1927) Elorrio

  Eskolak itxita ego ziren gerra denboran. Herria Gipuzkoako iheslariz beteta egon zen. Elorriok suertea izan ei zuen, ez zen asko apurtu gerraren ondorioz. 38an ireki ziren berriz eskolak. Banderari agurrak, kantu frankistak...

• Mendatatik Elorriora Alejandro Goikoetxeak jarritako kamioian

  Jose Ramon Urizar Zurinaga (1931) Elorrio

• Errenteriakoa sentitzen naiz

  Begoña Lizaso Eizmendi (1922) Errenteria

  Hamalau urterekin herritik alde egin behar izan eta itzultzeko aukerarik izan ez zuen arren, Errenteriakoa sentitzen da Begoña

• Emakumearen kaxuelarekin gizona soziedadera

  Miren Mendarte Kasares (1929) Errenteria

  Emakumeak ez ziren tabernetan sartzen; terrazetan bai, egoten ziren udan. Elkarte gastronomikoak eta sagardotegiak gizonentzat bakarrik; emazteak preparatutako kaxuelatxoekin, hori bai.

• Gerrak soldaduengan utzitako ondorioak

  Inaxito Albisu Mendarte (1924) Errenteria

  17-18 urteko gazteak gerrara eraman zituzten soldadu Errenteriatik. Gerratik itzuli zirenean, barrua hustuta eta burua nahastuta zeukaten askok. Mutil haietako asko edaten hasi ziren orduan.

• Aita lanik gabe, bueltan

  Mari Kruz Mendizabal Etxeberria (1923) Errenteria

  Batzokiko giroa desagertu egin zen. Dena kendu zuten. Aita lan gabe; kamioiak kendu zizkioten. Arazoak izan zituen. Bederatzi seme-alabak aurrera ateratzeko, gogor egin zuen lana.

• Aitaren izaera eta trebeziak

  Miren Lete Oiartzabal (1935) Errenteria

  Aitak, "Batallón de Trabajadorestik" itzulitakoan, ospitale batera joan behar izan zuen, ez baitzegoen ondo. Aita zaku batekin etorri zen etxera, dena jasotzea gustatzen baitzitzaion noizbait behar izango zenerako. Aita abila zen konponketak egiten.

• Aita gerratik itzultzeko egindako ahaleginak

  Miren Lete Oiartzabal (1935) Errenteria

  Gerra bukatutakoan, aita etxera itzuli zenean, Luzuriagan hasi zen berriro lanean. Langileen Batailoira joan baino lehen, ama saiatu zen aita etxera itzul zedin laguntzen; baina jendeak trabak jarri zizkion eta ezin izan zuen etorri urte batzuk igaro arte.

• Gerratik itzuleran Francoren aldekoek lehentasunak

  Jesus Aranburu Oskoz (1918) Errenteria

  1944an itzuli zen herrira preso izatetik. Herria aldatuta ikusi zuen. Kaputxinoetan hasi zen lanean berriro. Gerran Francoren alde egondako soldaduek lehentasuna zuten lana bilatzeko eta etxeak erosteko.

• Santurtzitik itsasontziz alde egiteko pasatako momentu latzak

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerra garaian, Santurtzitik itsasontzi handi batean sartu zituzten gauez: jendea oso larrituta zegoen, eta asko uretara erori eta ito egin ziren. Inguruko barkuetatik bonbak botatzen zizkieten, oso gogorra izan zen hura. Azkenean, Pasaian gelditu ziren eta beraiek atera egin ziren itsasontzitik. Gainerakoek Frantzia eta Errusia aldera egin zuten.

• Gerratik itzulitakoan, amonaren etxera

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerran Bilbon egon ziren eta handik Errenteriara itzulitakoan, amonaren etxera joan ziren bizitzera. Garai batean aitonak egin zuen etxe hura.

• Aitarekin komunikazioa, Langileen Batailoian egon zen bitartean

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Errenteriara itzuli zirenean, noizean behin aitaren berri izaten zuten, gutun bidez komunikatzen baitziren. Guda bukatu zenean, aita Langileen Batailoian egon zen. Etxera itzuli zenean, alokairuan bizitzera joan ziren Gaztainora.

• Gerra ostean euskarak atzerakada handia

  Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

  Gerra garaian Bilbon egon ziren, eta Errenteriara itzulitakoan giroa oso aldatuta zegoela konturatu ziren: kanpoko jende asko etorri zen. Euskarak atzerakada handia izan zuen garai hartan Errenterian. Baserritarrei "Pellos" deitzen zien kanpotik etorritakoek mespretxu gisa, eta horregatik baserritar asko erdarara jotzen hasi ziren.

• Aita gerran Bilbon; itzulitakoan panorama zaila Errenterian

  Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

  Gerra garaian, Josebaren aitak badaezpada Errenteriatik alde egin zuen. Bilbo erori zen arte egon zen han, anaiarekin eta koinatuarekin batera. Errenteriara itzuli zenean lana galdu zuen; denbora batez amak tratutik lortutako diruari esker atera ziren aurrera. Zenbait lagun karlistaren laguntza ere ba omen zuen aitak.