Gerratik itzulera

Ermua eta Benidorm, gehien hazi ziren herriak
Alberto González Acha (1935) Eibar

Baserriek beren lurrak saldu zituzten etxeak egiteko. Baserriko gizonak tailerretan hasi ziren lanean. 1.000 biztanle inguru zituen gerra ostean. Benidorm baino gehiago hasi zen sasoi batean Ermua.
Pikatxoi eta palaz lurra kentzen
Alberto González Acha (1935) Eibar

Orduan (1950 ingurua) ez zegoen hondeamakinarik. Gailegoek pikatxoi eta palaz lur kentzen. Istripuak sarri. Horrela egindakoak dira Eibarko eta Ermuko auzo asko.
Poza, baina egoera zaila
Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

Etxera itzultzerakoan, alde batetik poz handia sentitu zuen, baina bestaldetik ez zuten ezer. Aita bihar barik zegoen eta egoera oso zaila zen. Karitatetik bizitzen egon ziren.
Eibarrera lanera
Begoña Zaldibar Oianguren (1926) Eibar

Aita, abertzalea izatearren, lan gabe geratu zen. Eibarren lanean zegoen osaba baten bitartez aitak eta anaiak lana aurkitu zuten. Handik gutxira ama, eta denborarekin, 48an, Begoña ere Eibarrera joan zen bizitzera.
Frantziako ama eta hemengo ama
Roberto Altuna Iriondo (1930) Eibar

Jaso zuen familiarekin karta harremana mantendu izan du beti. Han zegoen bitartean ere izan zuen Eibarko berri. Frantziako amak ez zuen Roberto bueltatzea nahi. Bakarrik bueltatu zen Frantziatik, hiru urtez egon zen. Aurretik itzuliko ziren gainontzeko umeak. Ez du oso argi zer sentitu zuen.
Amandrearen etxean hamalau lagun
Roberto Altuna Iriondo (1930) Eibar

Frantziatik itzultzean Eibar guztiz suntsituta zegoela goratzen du. Amandrearen etxera hamalau lagun joan behar izan ziren bizitzera.
Itzuleran suntsituta aurkitu zuen Eibar
Adela Telleria Gallastegui (1924) Eibar

1940. urteko uztailean amaitu zituen merkataritza ikasketak. Ordurako, gerra zibilaren ondorioz sakabanatuta egon ziren senideak, elkarrekin zeuden berriz eta Adelak ere Eibarrera bueltatzeko aukera izan zuen. Etxerik ez Eibarren eta Ermuan bizi izan ziren lehenengo hilabeteetan zehar. Eibarko etxe eta kaleen egoera txarraz dihardu. Suntsituta zegoen, dena harria zen.
Gerraosteko premia
Adela Telleria Gallastegui (1924) Eibar

Behobian zituzten ondasun guztiak galdu zituzten gerraren ondorioz. Gerraostean, aita espetxeratu egin zuten eta amak gaixotasun larria izan zuen. Premia handia bizi izan zuten garai hartan.
Gerraren ondorioz Eibar hankaz gora
Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

Gerra Eibarrera iritsi zenean, beraiek Aspen egon ziren. Aspetik Busturira mugitu behar izan ziren eta gero berriro Eibarrera. Eibarrera itzultzean, dena hankazgora zegoen eta beraien etxea erreta. Egoera horretan gurasoek meritu handia izan zutela uste du.
Gerraostea: Eibarrera itzulera
Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

1937an itzuli ziren Eibarrera. Dena apurtuta aurkitu zuten. Oraindik bere gurasoek egin behar izan zuten lanean pentsatzen du. Gerra bukatu aurretik aita hil zitzaion eta bere ama bakarrik geratu zen lau seme-alabekin.
Eibar gerraren ondorioz suntsituta
Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

Gerran Eibar suntsituta gelditu zen. Gerra bukatu eta gero bost-sei urtetan Eibarren obrak egin ziren. Poliki-poliki hazten joan zen.
Gerra ostean Eibarrera buelta
Carmen Retenaga Eraña (1938) Eibar

Gerratik bueltan Eibar nola zegoen gogoratzen du. O'Donell kaleko bonbak utzitako zuloa, Elgeta kalea... Ama etxean triste egoten zela gogoratzen du.
Prozesioak, gerrako harrien eta etxe txikituen artean
Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

Eibar bonbardeaketengatik txikituta gogoratzen du: eliza ingurua, Maria Angela kalea. Aste Santuako prozesioak gerrako harrien artean gogoratzen ditu
Regiones Devastadas eta Langileen Batailoiak
Serafin Basauri Arteaga (1935) Eibar

Gerraostean, Regiones Devastadas-ek Eibarr berreraiki zuen. Langileen Batailoiek egin zuten lan guztia. 1950-1960ko tartean, Eibarrera jende asko joan zen lanera.
Ezagutu ez gerratik itzuli zen neba
Kontxa Gonzalez Badiola (1928) Elantxobe

Neba nagusia ez zuen ezagutu gerratik itzuli zenean. Luzaroan egon zen kanpoan neba zaharrena, Italiara eraman baitzuten. Belarria lehertuta itzuli zen etxera, gortuta, eta operatu egin zuten.
1938an hil zitzaion aita 40 urterekin
Juan Untzetabarrenetxea Askasibar (1929) Elgeta

Aita 1938an hil zitzaion. Aitak gerra denboran intendentziatik jeneroa eramaten zien soldaduei idiekin. Eurak Egoarbitza baserrian egon ziren bien bitartean. Gerra amaitu eta etxera itzuli ostean, hagineko minez Bergarara joan zen aita. Han hagina puskatu zitzaien ateratzerakoan. Etxera itzuli eta arbitarako sahatsa ateratzen ari zela, haren gasarekin hortza gangrenatuta, zortzi egunen buruan hil zen. Ilberrian sahatsa ondu egiten omen da; ilargiaren gorabeheren inguruko azalpenak. Ama alargun geratzean, aitona-amonek Frantzian bizi zen semeari etxera bueltatzeko eskatu zioten eta ama senarraren anaia harekin ezkondu zen.
Jatekoaren truk lanean
Antonio Iturricastillo Askasibar (1930) Elgeta

Maiorazgoa garrantzitsua zen lehen, izan ere, beste anai arrebek aukera gutxi izaten zuten: fraide, moja edo neskame joan edo Ameriketara alde egin. Entzunda dauka XIX. mende bukaeran jendea tripa-truke joaten zela baserrietara lanera. Gerra-ostean ere hainbat langilek janariaren truk lan egiten zuen.
Gizarte matxista
Juan Erostarbe Olañeta (1921) Elgeta

Neskak tabernara sartzea gaizki ikusia zegoen eta beren aldetik ibiltzen ziren kalean. Emakumeek erre edo edaten bazuten fama txarra hartzen zuten, baita gona motza edo eskote handia eramaten bazuten ere. Apaizak, eskote handia eramateagatik, neska bati jauna ukatutakoa kontatzen du.
Gerra ondoren altzari denda Bilbon
Juan Erostarbe Olañeta (1921) Elgeta

Gerra amaitu zenean Bilbon geratu zen altzari dendan lanean. Etxea bonbekin txikitu zitzaien eta hura nola konpondu zuten azaltzen du.
Gerra ostean andaluziarrak herrira
Angeles Arantzeta Alberdi (1917) Maria Luisa Arantzeta Alberdi (1919) Elgeta

Gerra ostean udaletxe berria egin zuten, herria erabat suntsituta geratu zen eta. Andaluziatik jendea sartu zen herrira lanera. Bidea bizkaitar batzuek egin zuten.