Gerratik itzulera

  • Kruzita eta Jesus Bonbardaketa osteko Erdiko Kalea

    Kruzita Etxabe Garro (1930) Jesus Kortabitarte Madariaga (1927) Gernika-Lumo

    Kruzitaren aita abarkak-eta konpontzen aritzen zen dendan. Geltoki ondoko txabola batean jarri zuten lehenengo denda, presoek Erdiko kalea eraiki aurretik. Hasiera batean estatuarenak ziren dendak, baina gerora saldu egin zituzten. Hainbat denda eta taberna zabaldu ziren bertan: beraiena "Peio", Pio, Boyra, "Ferretería de los alemanes", "Surtidor bilbaíno", Sebera, Ojanguren, Elvira, Zuñiga, Adela Garteiz, Carmen Zabaleta, Pilarren taberna, Blaskoren tabako-almazena, Melchorren taberna... Presoei eskerrak berreraiki zen Gernikako herria.

  • Presen Alberdi Gernikan bizimodu berria hasi behar

    Presen Alberdi Zubiaurre (1920) Gernika-Lumo

    Beraien bizi ziren zonaldean ez zegoen babeslekurik. Arrapaladan zapatilak galdu zituen, baserritar batzuek eman zizkieten oinetako berriak. Bere aita babeslekuan egon zen, eta hasieran ez zuten bere berririk izan. Gerran Frantziara joan zen, eta handik bueltan, beraien terrenoan Guardia Zibil baten oilategia aurkitu zuten; ezin izan zuten ezer egin. Bera Frantzian egon arren bere gurasoak herrira bueltatu ziren. Hasieran beste batzuekin konpartitu zuten etxe bat beraien eraiki aurretik.

  • 1626 Olaetatarrak Frantziara

    Maria Dolores Basterretxea Santiago (1933) Gernika-Lumo

    Olaetatarrek Frantziara egin zuten alde; Elai-Alai dantza-taldeko neska-mutikoak hartuta egin zuten ihes. Gernikar asko ei daude Olaetatarrekin Frantzian egondakoak. Apurka-apurka etxerantz bueltatzen hasi ziren; lehenengo ama bi alabekin, eta beranduago, Segundo bera gainerakoekin.

  • Txomin Ibarluzea Urte askoan etxe berririk ez Markinan

    Txomin Ibarluzea Garro (1929) Etxebarria

    Garai batean urte asko pasako zirela ia etxe berririk egin gabe uste du. Gerra garaian Urkaregin egon zen frontea eta Markinako etxe bat erre egin omen zuten. Gerraostean etxea berreraiki zuten; berrogeita hamar mila ogerleko kosta zela esaten zuten.

  • Txomin Ibarluzea Etxera itzultzean hutsik aurkitu zuten

    Txomin Ibarluzea Garro (1929) Etxebarria

    Urria hasieran alde egin eta apirilean itzuli ziren etxera. Hutsik aurkitu zuten. Lanean hasi behar aurrera ateratzeko. Etxean tiroek egindako zuloak zituzten.

  • 876 Lantegiko errazionamendua

    Rufino Arbelaitz Sarasola (1924) Oiartzun

    Errenteriako Esmalterian lanean ari zela, langileei errazionamendua ematen zieten. Aza eta moniatoaz gogoratzen da Rufino. Lantegian, gordean, patata errea jaten zutela ere gogoan du.

  • 864 Diru mugimendu gutxi: trukaketa eta errazionamendua

    Maria Jesus Enbil Urdanpilleta (1940) Oiartzun

    Lehen erosi adina trukatzen zen. Dendara arrautzak eraman eta etxerako behar zena hartzen zen. Gerra ondorengo errazionamendua ere gogoan du: hiru kategoriatan banatuak zeuden kartillak.

  • 808 Goizuetako bidean, Arano

    Joxepa Zabalegi Lazkanotegi (1916) Oiartzun

    Gerraren ondoren, gosea. Goizuetara ogi bila joan izan da. Arano ikusi zutenean Jesu Kristok zer esan zuen gogoratu ziren.

  • Kontxa Bikandi Etxerik gabe, lantzean etxe batean bizi behar

    Kontxa Bikandi Basterretxea (1927) Gernika-Lumo

    Lumotik Gernikara etorri ziren eta lantzean etxe batean bizi izan ziren. Estatuak etxebizitzak egin zituenean, beraien etxea lortu zuten.

  • Serafin Ruiz Besteen etxeetan bizitzen

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Gernikara itzulitakoan, baserrietan, hutsik zueden etxeetan... bizi behar izan ziren. Hiru familia elkarrekin bizitzen ziren. Elkartasunez jokatu zuten bizilagunek. Errotetan ehotea debekatu egin zuten.

  • Mateo Malaxetxebarria Gerratik bueltan, senide bat hila

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    Gerratik ihesi joan eta itzuli zirenean, Justa hil zela jakin zuten. Justa ez zen berez arreba, lehengusina baizik. Bere arreba Trinik esan zion.

  • Mateo Malaxetxebarria Etxera itzulitakoan, errazionamendu kartilla

    Mateo Malaxetxebarria Lauzirika (1926) Gernika-Lumo

    San Pedro bezperan iritsi ziren etxera. Errefuxiatuak zirenez, ondo hartzen zituzten udaletxeetan. Idazkari lanetan aritzen zen ezagun batek errazionamenduko kartilla egin zien eta arroza eta lentejak eman zizkieten. Jatorduak nola egiten zituzten kontatzen du.

  • 336 Gerraostean etxea galdu eta amandrearen etxera Goroetara

    Patxi Goikolea Zabala (1933) Arrasate

    Gerraostean, Bilbotik Arrasatera itzultzean, etxea errekisatuta zuten. Amandrea Koruetakoa zen (Goroeta, Aretxabaleta), eta hara joan zen familia guztia bizi izatera. Aita kartzelan zegoen. Patxik 21 urte bete zituen arte Goroetan bizi izan zen.

  • 1403 Buelta Donostiara

    Jabier Amunarriz Andonegi (1924) Donostia

    Bi urte egin zituzten Donibane Lohizunen. Anaia bat, Sasetako komandantea, Bilboko gerrikoan hil zen; besteak aitaren baporean joan ziren Iparraldera. Han ere gerra hasi zen. Itzuli egin ziren. Aitari Calderon komandanteak lagundu zion.

  • Anastasio, Paul eta Edurne Euren etxera itzultzeko baimena behar

    Edurne Astigarraga Landaluze (1927) Paul Astigarraga Landaluze (1925) Abadiño

    Gerra garaian Bermeora joan ziren osaba-izeben etxera. "Kordeleria" zuten eta barkuentzat aparejuak egiten zituzten. Hiru hilabete egin zituzten han. Handik itzuli zirenean, alkateari baimena eskatu behar izan zioten euren etxean sartzeko. Baimena eman zien, baina hiru hilabetean prezintatuta izan zituzten taberna, denda eta pentsu-biltegia.

  • Emilio Iturriondobeitia Izeko lapurtzat hartu zuten gerra ostean

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Gerratik bueltatu zirenean, izekoren taberna apurtuta topatu zuten. Istilu asko zegoen orduan. Izekok, esaterako, jertse bat aurkitu eta mutiko bati eman zion. Izeko lapurtzat hartu zuten orduan eta beste lapurreta batzuk egotzi zizkioten. Kartzelara eraman zuten eta hiru hilabetean hil zen, disgustuaren disgustuaz.

  • Emilio Iturriondobeitia Gerratik bueltan etxea hutsik

    Emilio Iturriondobeitia Larruzea (1924) Amorebieta-Etxano

    Artzentalesetik bueltatu zirenean, etxean erlojua eta kaxa bat baino ez zuten topatu. Bizimodua hutsetik hasi behar izan zuten. Urrian eskolara hasi zen Emilio, baina hilabete bi baino ez zituen egin.

  • Aurora Baskaran Eibarrera itzultzen gerraostean

    Aurora Bascaran Martínez (1933) Concepción Martínez Fuldain (1908) Eibar

    Toni eta Alfonso Arrietaren etxean egon ziren Bascarandarrak Bartzelonan. Beraien laguntzari esker itzuli ziren Eibarrera. Trenean Bilbora arte joan zirela oroitzen du Aurorak. Bartzelonara iritsi ziren eibartar askori lagundu zieten Toni eta Alfonso senar-emazteek. Ihes egindako eibartar asko mediterraneo inguruan ibili baitziren.

  • Aurora Baskaran Eibarren gerraostean goseterik ez

    Aurora Bascaran Martínez (1933) Concepción Martínez Fuldain (1908) Eibar

    Gerraostean Eibarren errazionamendurako kartilla ezarrita zegoen Aurora eta Concepcion itzuli zirenean, baina gosete handirik pasa ez zutela diote. Okindegia martxan zegoen eta baserriko jatekoak Elgetatik ekartzen zizkieten. Eibarren susperraldia eman zen industriari esker. Etxearen inguruko anekdota bat kontatzen dute.

  • Asun Anguera Illarramendi Eibarrera itzulera

    Asun Anguera Illarramendi (1928) Jose Sarasua Gorrochategui (1923) Eibar

    Eibarrera itzuli zirenean Joseren etxea beste batzuek artua zuten eta senide batzuen etxera joan behar izan ziren. Eibarrerako bidaia nolakoa izan zen kontatzen du Josek. Iritsi bezain laster aita eta osaba kartzelan sartu zituzten. Kuartelera ere joan behar izaten zuten egunero presentatzera kartzelatik edo kontzentrazio esparrutik etorritakoak.