Gerratik itzulera

• Etxea bueltatuta dena hutsik

  Jesus Astiazaran Bilbao (1924) Bermeo

  Gerra Zibilean, 19 egunez etxetik kanpo egon ziren. Beraien etxeko kamaran, beraiek jakin barik Bermeoko Garabillatarrek ekarritako baliozko gauzak zeuden. Dena hustu zieten, lau hormak baino ez zituzten topatu; gaixorik zegoen txerria salbatu zen. Beraiek eramandako ganadu guztiarekin bueltatu ziren.

• Etxea egiteko komeriak

  Lucio Lizartza Esnaola (1932) Berastegi

  Neskarekin hasitakoan, etxerik ez zuten. Zer egin zuten etxea egiteko kontatzen du: anaiarekin batera diru-laguntza eskatu, eta etxea egin zuten familiaren lurretan; Donostiako arkitektoa ekarri zuten, eta beraiek atera zituzten zimenduak. Jendea esamesaka ibili zen etxea egin bitartean. Kontratista Leitzan topatu zuten.

• Etxea egiten hasi eta hura ordaintzeko lanak

  Lucio Lizartza Esnaola (1932) Berastegi

  Bost urte egon zen nobiotan, etxea egin arte zain egon baitziren. Diru-laguntzak asko lagundu zien. Lanean suertea eduki zuen, igandetan aste osoko lana egiten uzten baitzioten. Gaztetan ez zuten aprobetxatu denbora elkarrekin egoteko.

• Berriz okupatu zutenean, etxera

  Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

  Gerra hasi zenean, Soraluzen geratu zen. Nazionalek Berriz hartu zutenean, etxera joan zen, baina ez zegoen inor, familiakoak Santanderreraino joan zirelako gurdi eta guzti.

• Ihesi lehenengo, gurasoak kartzelara gero

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Zallara ihesi joan ziren familia guztia, Zezilio taxilariarekin. Aita eta ama eraman zituztenean, lau neba-arreba geratu ziren. Handik etorri zirenean, ezer ez zeukatela geratu ziren. Neba-arrebak neskame eta morroi joan behar izan ziren.

• Gerra bukatutakoan, Berrizbeitiara bueltan

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Gerra bukatutakoan, Berrizbeitiara itzuli ziren aitarekin eta amarekin, baina etxea ez zegoen batere ondo eta ez zeukaten ezer.

• Aita kartzelatik bueltan, denekin ondo

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Aitak kartzelatik bueltan ere umore onarekin jarraitu zuen. Aitita errekadista zen eta diru asko zeukan gerra aurrean, baina ezer gabe geratu zen gero.

• Herrira itzulitakoan, miseria eta isiltasuna

  Pedro Garro Olano (1911) Berriz

  1939an itzuli zen Malagatik etxera, San Pedro egunean. Ama ez zen inora joan ihesi; anaia Frantziara. Miseria topatu zuen herrira itzulitakoan.

• Ibarrangelura ihesi

  Tomas Jainaga Iza (1925) Berriz

  Gerratean etxetik alde egin zuten, abere eta guzti. Bere osaba karlista bat Ibarrangelun zegoen eta haren etxean hartu zuten babes. Etxera itzulitakoan, hildakoa zegoen etxean.

• Gordexolatik itzulita, etxerik gabe

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerratean, Gordexolatik itzuli zirenean, ez zieten etxerik eman. Ama erreklamatzera joan zen eta "gauzak aldatu egin dira" erantzun zioten.

• Gordexolatik itzulita, etxea nola lortu zuten

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerratean, baimena jaso zutenean, Gordexolatik Berrizera itzuli ziren. Zinegotziren baten bitartez lortu zuten etxea. Bizikleta lantegiaren gainean etxebizitza bi zeuden eta han nor bizi zen kontatzen dute.

• Itzuleran, ez lanik eta ez etxerik

  Bitora Otadui Arrasate (1930) Berriz

  Beste batzuk orain telebistaz ikusten diren moduan joan zirela etxetik ihesi dio. Aita lanetik bota zuten eta etxerik gabe geratu ziren. Oizarten egon ziren denboraldi batez eta Loitzartera joan ziren gero.

• Aitarengana damututa etortzen zirenak

  Claudio Lejarreta (1925) Berriz

  Kartzelatik atera ondoren, aita gaixorik zegoela, herritar batzuk etxera etortzen ziren bisitan, egindakoaz damututa.

• Etxera itzuli zirenean

  Gregorio Milikua Isundegi (1926) Berriz

  Etxera itzuli zirenean, babak prestatuta zeudela ikusi zuten baina bota egin zituzten, pozoituta egon zitezkeela esaten zutelako. Aita etorri zenerako, denbora asko pasatu zela gogoan dauka Gregoriok, abererik gabe lanean aritu behar izan zuelako. Aita abere guztiekin bueltatu zen etxera.

• Gerratik itzuli eta etxerik ez

  Jabier Urkijo Juaristi (1932) Berriz

  Gerratik itzulitakoan, ez zieten etxera sartzen laga, eta baserri batera joan ziren.

• Amak alarguntasunik kobratu ez eta lanera

  Jabier Urkijo Juaristi (1932) Berriz

  Amak ez zuen alarguntasunik kobratu inoiz. Baserrietan lan egiten zuen amak, familia aurrera ateratzeko. Arakaldora bidali zuten bera, aitaren etxera, eta gero Elgoibarrera. Ama Katalina Juaristi zen.

• Etxera itzulitakoan, dena hondatuta

  Niceta Zabala Zamakona (1937) Berriz

  Beraien etxea nolakoa zen kontatzen du. Etxea hondatuta topatu zuten. Etxejabeek ez zuten bota.

• Aitaren Frantziako egonaldia eta itzulera

  Niceta Zabala Zamakona (1937) Berriz

  Lau seme-alabarekin geratu zen ama. Aita etorri zenean, bere lanera bueltatu zen, baina dinamita behar zuenez lanerako, bere izenean ezin izaten zuen lortu. Frantziatik osasun txarrarekin etorri zen eta gazte hil zen. Frantzian arratoiak jateko nola harrapatzen zituzten kontatzen zien aitak.

• Aita etxean ezkutatuta

  Maite Rodrigez Romero (1931) Busturia

  Gerra Zibila zela-eta, aita lau urtez egon zen Bidanian (Gipuzkoa). Bermeoko kamioi batean etorri zen bueltan; hala ere, ezkutatuta egon zen urtebetez etxeko kamaran (ganbaran). Maitek ez zekien aita han zegoenik ezkutatuta. Herritarren beldur zen, Busturian faxista asko zeuden-eta.

• Bilbotik Deriora etxera itzultzen

  German Ibarluzea Aurre (1921) Derio

  Gerra garaian, Santo Domingotik oinez itzuli ziren Deriora eta bidean gorpuak ikusten zituzten. Etxera heldu zirenean , militarrak euren etxean zeuden eta han gelditu ziren zortzi egunez-edo. Gerraostean, jendea gose izan zen. Ez zen beraien kasua izan artoa eta indaba baitzuten.