Ihes egin beharra
-
Gerra hasi zenean, ihesi Frantziaraino
Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia
Gerraren hasieran, itsasontzia bonbak botatzen hasi zenean, mendira joaten zireen. Anttoniren anaia Bilbon hil zen, gudari joanda. Anttoni eta klaudiaren familiak ere ihesi joan ziren, Erandiora, eta handik Santanderrera eta gero Frantziara; Sant Nazairera. Klaudia Bordelera eraman zuten, eta handik Hendaiara.
-
Hiru urtean herrira itzuli gabe
Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia
Luisa Bartzelonaraino joan zen. Hiru urtean ez ziren bueltatu. Donibanetik Bilbora joan ziren, eta handik Ondarrura. Santandertik Asturiasera, eta gero Frantziara, eta handik Bartzelonara. Gernika bonbardatu zutenean Mundakan zeuden. Kalean ere egin zuen lo. Aizkorarekin zuhaitzak mozten ere ibili zen.
-
Patata lapurtzen, gosearen gosez
Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Pasaia
Frantziatik pasatu bakarrik egin ziren, gero Bartzelonara joateko. Gosea pasatu zuen. Kartzelara ere sartu zuten egun baterako, patata lapurtzeagatik. Trenez bueltatu ziren.
-
Ihesa eta buelta
Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia
Gauza gutxiren joan ziren ihesi. Luisaren familian janari denda zuten, eta bueltan ezer ez. Errazionamendu garaian ogia txarra zen, baina artoarekin ondo moldatu ziren. Mojetan zebiltzan garaian, gaileta apurtuen bila joaten ziren Errenteriako lantegietara.
-
Gerratik ihesi itsasontzian; gerrako ontziak
Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia
Itsasontzian gerratik ihesi joan zirenekoa. Itsasontziak nolakoak ziren. Pysbeko bakailao ontziak gerraontzi bihurtu zituzten. Bou Navarra.
-
Bizimodua "txoil desderdin" orain
Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia
Bera laugarrena da, eta senideak zaintzea ere egokitu zitzaion. Orduan ez zegoen aurrerapenik. Lurrezko botilak eramaten zituzten ohera, berotzeko. "Orain txoil desberdin da". Ama arduratzen zen umeen pardelez. Gerra garaian Mutrikura joan ziren, eta han mojekin ibili zen eskolan. Bueltan eskolan hasi zen berriz, baina ez zuen gustuko.
-
Gerra hasi zenean, Mutrikura
Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia
Gerra hasi zenean 10 urte zituen. Getariara joan ziren itsasoz. Gero berriro joan ziren, baina Mutrikura. Izeba baten etxera. Nazionalen balek leihoan jotzen zuten.
-
Nazionalak Mutrikura sartu zirenean
Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia
Ama komentura eraman zuten, ume jaioberriarekin, gau erdian. Osaba batek bi gudari eraman zituen etxera. Anaiari falanjisten txapela ipini zioten, eta ama haserre.
-
Bilbora ihesi, gerra garaian; gero Ingalaterrara
Pili Jaio Saez (1921) Pasaia
San Markos aldetik barku batek bonbak botatzen zituen. Irailean Bilbora joan ziren ihesi. Zallan egon zen gero, izeba batekin. Ingalaterrara joan zen, anaia txikiarekin. Liverpoolera bidali zuten bera, ikastetxe batera.
-
Ingalaterrara Habana itsasontzian
Pili Jaio Saez (1921) Pasaia
Habana itsasontzian joan ziren Santurtzitik Ingalaterrara. Zorabiatu egin zen bidean. Ingelesek oso ondo tratatu zituzten errefuxiatuak. Donibanetik Santurtzira PYSBEko itsasontzian joan ziren.
-
Gerra garaian Portugaletera
Iñaki Goikoetxea Sorondo (1933) Pasaia
Gerraontzi bihurtu ziren arrantzaontzi batzuk. Portugaletera joan ziren ihesi, gerra garaian. Errazionamientua: ogirik ez; Hendaiatik ekartzen zuten, estraperloko ogia.
-
Ama gerratik ihesi zebilela jaio zen Libe
Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia
Gerratean jaio zen, Bilbon. Amak herritik ihes egin behar izan zuen, beste askok bezala, eta Portugaleten bizitzen zegoela, jaio zen Libe.
-
Gerrarengatik ihesi joan Portugaletera eta Kataluniara
Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia
Libe jaio eta bonbardaketak hasi ziren; oinez joan zen ama Libe besoetan hartuta Portugaletera. Han hilabete batzuk eginda, Kataluniara joan ziren eta hiru urte egin zituzten han. Bitarte hartan, aita hil egin zela esan zioten. Amak Euskal Herrira itzultzea erabaki zuen. Itzuleran, aitarekin elkartu ziren, bizirik baitzegoen.
-
Aita Bermeon, familia Frantzian eta beraiek Katalunian
Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia
Aitak Bermeon eman zuen gerrate garaia; arrantzan ibili zen gudarientzat. Abertzaleak izan dira familian. Aitaren familiakoak Frantziara joan ziren. Amak Kataluniara joatea erabaki zuen. Han Liberen anaiek baserrietan lan egiten zuten eta arratsean marmitetan esnea ekartzen zuten. Eibartarrekin egon ziren; ilaran egoten zen ama jateko zerbait jasotzeko.
-
Gerrarengatik, Frantziara ihesi
Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia
Gerra garaian, amaren aldeko amonari abisua eman zioten soldadu zeuden bi semeek haurrak hartu eta herritik alde egin zezan. Bilbon ondo hartu zituztela kontatzen omen zuen amonak. Handik Santanderrera joan ziren. Aita Ingalaterrara bidali zuten anai batekin. Amonak seme-alabak hartu eta Frantziara alde egin zuen. Herri txiki batean jarri ziren bizitzen eta oso ondo egon zirela kontatzen du; mutikoak basoan ibili ziren lanean, eta amona eta Rosaren ama mojen eskola batean. Lagun on bat egin zuten.
-
Gerra hasi zenean, Bermeora
Antxoni Etxarri Gereño (1932) Pasaia
Gerra garaian ama zazpi seme-alabarekin Bermeora joan zen eta handik Lekeitiora. Laster bueltatu ziren, aita bila joan zitzaielako.
-
Gerra garaian Frantzian errefuxiatuta
Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia
Bost urte zituenean, gerra hasi zen eta ihesi joan ziren. Lekeition eta Bilbon egon ondoren, Frantzian egon ziren, Saint Settienen errefuxiatu kanpaleku batean. Gela handi batean egiten zuten lo, koltxoietan.
-
Aita Santoñara eraman zuten lanera
Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia
Bueltan etorri zirenean, arratoiak jan zituztela esaten zieten. Bere familia ez zen politika kontuetan sartzen. Aita Santoñara eraman zuten lanera, mekanikoa zelako; bisitan joaten zitzaien Lekeitiora.
-
La Habana itsasontzian
Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia
La Habana barkuan joan ziren, Bilbotik, ama eta bost umeak.
-
Bueltan Irunen baserrian bi hilabetez
Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia
13 hilabeten ondoren bueltatu ziren. Aita libre utzi zutenean, Irungo aitonak eskutitza idazteko esan zion, familia bueltatzeko eskatuz. Baserrian egin zituzten bi hilabete. Beren etxean ez zen inor sartu lapurretara, bizilagunak balkoian bandera española ipini zuelako.