Ihes egin beharra

  • 1690 Aita Gorbeian artzain

    Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

    Aita kartzelatik irten eta gero, Gorbeiara artzain joan zen, eta Guardia Zibilak eskuak lotuta ekarri zuen Ubidera. Gerra uztailean hasi zen, eta azaroan ebakuatu zituzten Trapagaranera.

  • Leonor Izagirre Gerrako ebakuazioa

    Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta

    Gerra garaian Leonor ebakuatuta joan zen herritik kanpora bere bi lehengusina lagun zituela. Agirre lehendakariaren eskolta zen bere neba bat eta hark lagundu zien. Sukarrietatik Bakiora joan ziren handik Bilbora eta Ortuellara joan aurretik. Ortuellan koinata eta haren umeekin egon zen, miñoien kuartelean. Egoera txarrean egon ziren, zubi azpian ere egin behar izan zuten lo.

  • Leonor Izagirre Neba presoaren umeak jagoten

    Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta

    Leonor eta bere lehengusinak neskak zirelako joan ziren ebakuatuta gerra garaian. Miñoia zen bere nebak gomendatuta egin zuten alde, izan ere mairuen beldur ziren, hauek neskatila gazteak erasotzen zituztelakoan. Ortuellako miñoien kuartelean egon ziren eta han azaldu zitzaizkien gero bere ama eta izeko ere. Handik Carlton hotelera joan ziren, han egon baitzen bere neba, Eusko Jaurlaritza egoitzan. Bere nebak bi ume txiki eta emaztea ere zituen han eta ume bat beraiekin bueltatu zen etxera. Neba preso eraman zutenean Iruñeara, koinata ere Iruñeara joan zen neskame eta Leonorrek zaindu zituen bere bi ilobak.

  • Leonor Izagirre Ebakuazioan erasoen erdian kalera irten zenekoa

    Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta

    Leonor eta bere lehengusinak neskak zirelako joan ziren ebakuatuta gerra garaian. Miñoia zen bere nebak gomendatuta egin zuten alde. Ortuellara zahiz beteriko kamioneta batean eraman zituen nebak. Ortuellan txarto pasatu zuten. Behin zeuden lekutik irten zen lehengusina batekin kanpaiak entzuterakoan. Teniente batek kalean ikusi eta zakuz beteriko babesleku batean sartu zituen. Tarte hartan, beste lehengusinak eta koinatak hilda zeudela uste zuten.

  • Manuela Uriondo Mendiko txabola batean gerra denboran

    Manuela Uriondo Ipiña (1922) Zeberio

    Gerra denboran ez zuten kanpora ihes egin. Mendiko txabola baten egon ziren gordeta. Bonbardaketak izan ziren Zeberion eta hainbat zauritu eragin zituzten.

  • Manuela Uriondo "Kanpokoak etxean eta bertakoak urrinago joanda"

    Manuela Uriondo Ipiña (1922) Zeberio

    Iheslariak izan zituzten etxean, Zeberioko beste etxe askotan bezala. "Kanpokoak etxean eta bertakoak urrinago joanda". Ganaduak eraman zituzten txabola batera, baina eurak etxera etortzen ziren lotara.

  • Anjel Elorza Beitia Gerra Zibilean etxetik ihesi jaiotakoa

    Anjel Elorza Beitia (1937) Legutio

    Bere etxekoak Gerra Zibilean Duranara joan ziren ihesi eta bertan jaio zen Angel. Etxera bueltatu zirenean, etxea guztiz hondatuta topatu zuten.

  • Inazio Arregi Berriozabal Hamar urtegaz artzain

    Inazio Arregi Berriozabal (1934) Legutio

    Gerra garaian Albinara joan ziren ihesi. Han ere baserriko lanetan aritu ziren. Bien bitartean Legutioko etxea hutsik egon zen eta ez zieten uzten ezta hurreratzen ere. Albinan zeudela, hamar urte zituela, Jarindo aldera joaten zen ardiekin 80-100 buruko artaldea gobernatuz.

  • Juan Martin Bermeosolo Zenbait etxetatik mendi aldera ihesi

    Juan Martin Bermeosolo Gabiola (1925) Ea

    Gerra garaian beldurra egon zen. Zenbait etxetatik jendeak ihes egin zuen mendi aldera. Kasu batzuetan okerragoa izan zen ihes egitea, gero harrapatu eta atxilotu egiten zituztelako.

  • Benita Goikuria Egiluz Benitaren aita eta ama txapel gorriaz ibiltzera behartuta Ubiden

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Zeanurin, batzuek gora egin zuten ihes, nazionalek okupatutako lurretara; eta beste batzuek, behe aldera, artean errepublikazaleenak ziren lurretara. Benitari-eta moroek kafea eskaintzen zieten Barazarren egon zirenean. Amari eta aitari txapel gorriaz ibilarazten zieten Ubiden Falangekoek.

  • Benita Goikuria Egiluz Aita negarrez auzora soldaduak heldu zirenean

    Benita Goikuria Egiluz (1930) Zeanuri

    Gerra denboran, aitak inoiz bera bidaltzen zuen auzora zelatatzera. Behin, auzoko baserri bateko atarian soldaduak ikusi zituen albistea ekarri zion, eta aitak negarrari eman zion. Benita beldurtuta. Berehala irten behar izan zuten etxetik ihesi.

  • Enrike Ardanza Ebakuazioan osabaren etxera, Abadiñora

    Enrike Ardanza Odriozola (1928) Abadiño

    Ebakuazioan, milizianoak etorri zitzaizkien etxetik ateratzen. Lehenengo Abadiñora jaitsi ziren osabaren etxera, baina egunez meatze-zulo batera joan behar izaten zuten babes bila. Frontea pasatzen ari zenean, ateak itxi eta etxe barruan egon behar izan zuten.

  • Angel Nabea Bonbardaketa bezperan Arratzura egin zuten alde

    Angel Nabea Arriola (1930) Gernika-Lumo

    Berak 3 bat urte zituela, Gernikara etorri ziren bizitzera, Zigerta dantzalekuaren gainera. Hiru familia bizi ziren etxe hartan. Gernikan Gipuzkoa aldetik alde egindako asko zeuden eta beraien etxean ere egon ziren. Gernika bonbardatu behar zutenaren zurrumurrua egon zen, eta bezperan, domekan, aitak Arratzura eraman zuen familia guztia. Angelek bizikleta baino ez zuen lortu ateratzea.

  • Luzina Arriola Bonbardaketa ostean Elai-Alaikoekin mugaz beste aldera

    Luzina Arriola Zabalia (1925) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa egunean bertan, goizaldeko ordu batean, Bilbo aldera joan ziren osabaren etxera. Han Elai-Alaikoen deia entzun zuten irratiz eta Gordexuelara joan ziren beraiengana. Lau hilabetez egon ziren Donibane-Garazin, Parisera joan aurretik. Hiru urtez egon ziren Parisen.

  • Luzina Arriola Parisko bizimodua

    Luzina Arriola Zabalia (1925) Gernika-Lumo

    Elai-Alaiko kideekin Parisen egon ziren 3 urteak oso ondo, gustura, igaro zituzten. Bitartean, bertako ikastetxe batean ibili ziren. Hasieran, gogorra egin zitzaion, baina gerora oso ondo. Eusko Jaurlaritzak ordaindu zien bertako egonaldia; hala ere, beraiek ere ateratzen zuten dirua.

  • Luzina Arriola Elai-Alaikoekin egindako ikuskizunak

    Luzina Arriola Zabalia (1925) Gernika-Lumo

    Segundo Olaetarekin ikuskizun asko prestatzen zituzten. Behin "Amagoia"ren papera bete zuen antzerkian. Luzinak asko abesten zuen bertan. Elai-Alaiko ikuskizunetarako baserritarren arropak ibiltzen zituzten. Tere eta Antonia jostun bilbotarrek egiten zizkieten arropak.

  • Luzina Arriola Olaetatarren eta Altuberen etxean bizitzen

    Luzina Arriola Zabalia (1925) Gernika-Lumo

    Parisen zeudela, etxekoekin gutun bidez komunikatzen ziren. Bitartean, bere gurasoak Bilbon eta Gernikan egon ziren. Arana "Arane" auzoko Olaetatarren etxean egon ziren bizitzen. Ostean, Seber Altuberen etxean egon ziren.

  • Josefina Usatorre Bonbardaketa ostean, Eibarrera

    Josefina Usatorre Lejarzegi (1933) Gernika-Lumo

    Gernika-Lumo erre ostean, Eibarrera joan ziren eta Josefina han egon zen 4 urtetatik 7 urtera artean. Lehen jaunartzea egiteko bueltatu zen etxera.

  • Andone Bidaguren Diru barik; kartzelako gutunak

    Andone Bidaguren Bilbao (1927) Gernika-Lumo

  • Xexili Mintegia Elai-Alaikoak Santanderrera eta Iparralderantz

    Xexili Mintegia Zabalgojeaskoa (1927) Gernika-Lumo

    Bonbardaketa ostean, Elai-Alaiko kideekin Gordexolan batu ziren. Goizaldean, handik alde egin behar izan zuten Santanderrera. Han kargaontzi batean sartu ziren Donibane-Garazirantz.