Ihes egin beharra

  • Apin Urreta Torrelavegan errefuxiatu

    Apin Urreta Solagaistua (1926) Durango

    Torrelavegan pabilioi batean 80 bat pertsona egon ziren. Abioiek zelan erasotzen zuten eta txiza egiteko balde bat zutela du gogoan. Ez ziren eskolara joaten eta lanik ere ez zuten egiten. Gose asko pasatu zuten, oso txarto egon baitziren bertan. Errazionamenduko jatekoa zuten.

  • Apin Urreta Emaztea errefuaxiatuta zeudela ezagutu

    Apin Urreta Solagaistua (1926) Durango

    Bere emaztea izango zena Torrelavegan bertan ezagutu zuen, batera egon baitziren bertan auzoko denak, 90 lagun bere emazteak dioenez.

  • Luis Irazola Hutsagatik salbatu Cervera itsasontziaren erasotik

    Luis Irazola Zamalloa (1931) Durango

    Gerratik ihesi, Austoan, Erletxen eta Marurin egon ondoren, Bilbora heldu ziren. Hemen hutsagatik salbatu ziren Cervera itsasontziaren kanoikada batetik. Gero, Lamiakora joan zirenean, Artxandatik tiratzen zieten.

  • 469 Gerra zibilean, baserritik alde egin behar

    Agapito Usabiaga Oiarbide (1930) Beasain

    Gerra Zibila Beasainen. Herriko plazan kanoia jarri zuten beraien baserri ingurura begira. Baserritik ihes egin behar izan zuten.

  • Txomin Aranbarri Karrantzara eta Torrelavegara ebakuatuta

    Txomin Aranbarri Larizubirrementeria (1924) Durango

    Gerra hasi zenean, etxetik atera zituzten bera eta bere familiakoak. Etxeko lau behiak, astoa eta jeneroz betetako gurdia hartuta, Durangoko tren-geltokira joan ziren. Ganadua kargatzen zeudela, obusak hasi ziren jaurtitzen Ezkurdira. Hiru arrebak, amama, osaba eta bera Karrantzara eta Torrelavegara joan ziren; Karrantzako baserri batean egon ziren bi hilabete eta erdiz 80 bat lagun. Karrantza hartu zutenean Torrelavegara joan ziren. Durangora bueltatzeko trena astelehenez hartu zuten, eta eguenez (ostegunez) heldu ziren.

  • Milagros Zubillaga Karrantzan bizitako egoera

    Milagros Zubillaga Solagaistua (1925) Durango

    Karrantzara ihes egin zuten, ganaduak ere trenean eramanda. Karrantzan egon ziren eraikuntzan, gela-banaketa izarak esekita egin zuten. Erratzak garoarekin egiten zituzten.

  • Milagros Zubillaga Lagun gezurtia

    Milagros Zubillaga Solagaistua (1925) Durango

    Gerran Karrantzara ebakuatuta joan ostean, aurretik zeuden tokitik baserri batera joan ziren. Lagun bat jipoitu zuen gezurra esan ziolako.

  • Gotzon Atutxa Zubi Esekian behiekin

    Gotzon Atutxa Estankona (1930) Durango

    Gerran, bonbek ateratzen zuten distira gogoratzen du, bera sasi artean gordeta zegoela. Zugastietara egin zuten ihes, eta handik Morgara. Gero, Portugaletetik Ortuellara; eta handik, etxera bueltatu ziren. Aita sei behirekin Bizkaiko Zubi Esekitik pasatu zen. Aita Ortuellatik frontera eraman zuten, baina gauez hanka egin eta etxera iristea lortu zuen.

  • Mari eta Pilar Ahizpa Frantziara ihesi eta bera etxean

    Mari Azkarate Araukua (1924) Bermeo

    Gerra aurretxoan (1934an) izan zen itsasoko ezbeharra. Mariren ahizpa ebakuatu egin zuten Frantziara. Berak ere maleta prest izan zuen baina ez daki zer gertatu zen, ez zen agertu eurak eraman behar zituen barkua.

  • Mari eta Pilar Almikaraino frankistei ihesi, eta etxera berriz

    Mari Azkarate Araukua (1924) Bermeo

    Mari-eta, frankistak herrian sartzean zeudenean, ihesi abiatu ziren, baina Almikara heldu zirenean, gizon baten esanei jaramon eginez, atzera egin zuten. Gudariek utzitako atun lata bat jan zuten etxeratutakoan. Etxean egondako hainbat gudari bisitan etorri izan dira harrezkero. "Mari la Valiente" esaten zioten.

  • Inozenzio Astorkiza 17 urtegaz aitagaz trintxerak egiten

    Inozenzio Astorkiza Zigarreta (1920) Bermeo

    Eskolara kilimetro bat zuten eta oinez egiten zuten joan-etorria. Gerra Zibilak 3 urte iraun zituen eta nahiz eta gaztea izan, PNVkoekin eta eta aitagaz batera Asturiasera joan zen ihesi. Baina bertara heldu eta trintxerak egiten jarri zituzten. Asturiasen zeudela, 18 urtetik gorakoa kartzelara sartu eta besteak etxera bildali zituzten. Inoz gaixotu egin zen eta ospitalean egon zen. Etxera bueltatu eta handik gutxira Francok altxatu zituen bere belaunaldikoak.

  • Inozenzio Astorkiza Asturiasera ihesi joan eta langile-batailoietan bukatu

    Inozenzio Astorkiza Zigarreta (1920) Bermeo

    La Quinta del Biberón deitzen zioten Inozenzioren belaunaldikoei, gerra joan ziren gazteenak izan ziren-eta. Aurretik aitagaz batera etxeko ganaduak hartu eta Asturiasera joan ziren ebakuatuta PNVko jendeagaz. Baina helburua ez zuten bete langile-batailoetara eroan baitzutzen bera eta aita. Hasieran Somorrostrora joan ziren, baina lekurik ez zegoela-eta Asturiasera eraman zituzten ganaduak kendu ostean. Asturias harrapatu zutenean gazteak etxera bota zituzten; hala ere, Francok laster eroan zituen frontera gazteenak.

  • Maite Rodriguez Aita lau urtez etxetik kanpo ez zezaten hil

    Maite Rodrigez Romero (1931) Busturia

    Gerra Zibilean aita lau urtez Bidanian (Gipuzkoa) izan zuen hara ihesean joanda. Hainbat axpetar hil zituzten gerran eta bere aitak horregatik egin zuen hanka.

  • Felipe Legarra Saizar Gerra hasiera Alkizan

    Felipe Legarra Saizar (1917) Alkiza

    Hogei urte zituela, gerrara joan zen. Txikia zenean, bi baserri zituzten: bat herrian eta bestea mendian. Gerra hasi zenean, Alkizatik jende askok egin zuen alde. Gerraren berri apaizak eman zuen, irratia zeukalako. Udaletxetik abisua eman zien eta Donostiara joan ziren.

  • Koldo Torre Agirre Lehendakaria ihesi munduan zehar

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    Eusko Jaurlaritzak antolaketa ona omen zuen. Bermeoko arrantza-ontzi asko joan zen Ipar Euskal Herrira gerra denboran. Arrantzan egin eta hortik ateratzen zuten diruarekin finantzatzen zuten hainbat gauza. Agirre lehendakariak ihesi ibili behar izan zuen munduan zehar kamuflatuta; azkenean Buenos Airesen azaldu ei zen. Osaba ere berdintsu, nahiz eta eskala apalagoan. Casablancara (Maroko) egin zuen ihes, eta han geratu zen bizitzen.

  • Koldo Torre Erbestetik itzulitako iheslariak preso hartu

    Koldo Torre Iturbe (1933) Bermeo

    II. Mundu Gerra denboran, alemanak hurbildu zirenean, askok ihes egin zuten Frantziatik Ameriketara. Baina andreak eta umeak, batez ere, Eusko Jaurlaritzak ipinitako tren batean etorri ziren Irunera. Esana zieten ez zitzaiela ezer gertatuko, baina denak preso sartu zituzten. Gero batzuk libre utzi zituzten eta beste batzuk Larrinagako kartzelara eta abar sartu zituzten.

  • garbine-jauregizar Herritik ihesi, mairuen beldur

    Garbiñe Jauregizar Ugalde (1913) Bermeo

    Beldurrez bizi izan zuten gerraren etorrera. Gurasoak herrian geratu ziren, baina bera eta ahizpa batek alde egin zuten. Bilbora joan ziren bapore batean. Zorabiatuta eta diruak galduta heldu ziren. Senargaia zuen Garbiñek Bilbon. Mairuen (moroen) eta italiarren beldur handia zegoen. Italiar mordoa ito zen Bermeon uholdeengatik.

  • garbine-jauregizar Bilbotik Santanderrera ihesi, Santandertik Frantziara

    Garbiñe Jauregizar Ugalde (1913) Bermeo

    Ezagun baten etxean egon ziren lehendabizi Bilbon. Gero handik Santanderrera, barkuz Frantziara, eta trenez oso urrun, uste du Italiako mugara. Bartzelona hartu arte egon ziren han. Ez zuten Kataluniara pasatu izan nahi.

  • garbine-jauregizar Ondo hartu zituzten frantsesek

    Garbiñe Jauregizar Ugalde (1913) Bermeo

    Ondo hartu zituzten Frantzian, era guztietako laguntza jaso zuten jendearen aldetik. Dirurik ez, libreta bat zuten dendara janari bila joateko. Dendetan izaten zituzten komeriak hizkuntza dela eta.

  • garbine-jauregizar Herriko postaria triste alde egin zutenean

    Garbiñe Jauregizar Ugalde (1913) Bermeo

    Postariak asko maite zituen. Eurak joanez gero, kaleak triste geratuko zirela esaten zieten. Negar egin zuen alde egin zuten egunean. Erabilitako arropak ematen zizkieten.