Ihes egin beharra

  • 1155 Frantziako baserrian, inprentan lanean

    Jose Luis Arantzeta Arregi (1925) Elgeta

    Burgostik 400 metrora egin zuten lehen geldialdia eta handik La Rosellara eraman zituzten. Frantzian baserri batean egon ziren, umezurtz, ministro eta politikoen seme-alabekin. Han zegoen denboran inprenta batean lanean aritu zen aprendiz modura.

  • Miren Agurtzane Irigoras Martxoaren 31ko bonbardaketa eta ebakuazioa

    Miren Agurtzane Irigoras Gaintza () Durango

    Martxoaren 31ko bonbardaketa eta ebakuazioa

  • Edurne Ansorregi Gerran Bartzelonara ihesi

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Aita desagertuta, amonak (amaren amak) Bartzelonara eraman zituen Edurne, bere ama eta honen bi ahizpa. Vic-en zeudela, ahizpa txikia jaio zen denda bateko ganbaran.

  • Gerrako kontakizun tristeak

    Mutriku

    Aita bisitan joan zitzaienean, babeslekuko haur guztiak sarnarekin zeuden. Aitak alaba horrela ikusita, berarekin eraman zuen zortzi egunez itsasora. Sufrea sarnarentzat ona zenez, ama haren bila joan zen Eusko Jaurlaritzako delegatu batengana. Honek esan zion sufrea bonbak egiteko behar zutela baina ezkutuan, soldadu batek zakutxo bat eman zion. Handik irtetean, hegazkinak agertu ziren eta bonbak bota zituzten. Amarekin zihoan laguna bertan hil zen.

  • Edurne Ansorregi Gerran desagertutako osaba agertu zenean

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Amonarekin Barakaldoko udaletxearen plazara joaten zen desagertuta zegoen Vicente semearen berri izatera. Hogeita hamar urte pasa zirenean, osabaren berri izan zuten eta Nizan bizi zela jakin zuten. Ama eta beste osaba bat joan ziren bera bisitatzera. II.Mundu Gerran parte hartu zuen eta goi-mailako militarra zen. Inoiz ez zen familiarekin kontaktuan jarri, mehatxatuta zegoelako. Denbora oso gutxira hil zen.

  • Edurne Ansorregi Gerrako umea izandako izebak ez zuen etxera bueltatu nahi

    Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

    Gerra garaian, izeba Isabel eta Eva Ingalaterrara bidali zituzten arren, amonak erreklamatu egin zituen. Isabelek 15 urte zituen eta eskolara joaten zen. Eva aldiz, emakume batekin bizi zen eta bueltatu zenean, inoiz ez zen hemengo bizitzara moldatu. Ingalaterran pozik bizi zen, ez zuen goserik pasatzen, ez zitzaion ezer falta...

  • Angelita Osoro Aita Hendaian, ama Mutrikun

    Angelita Osoro Urresti (1953) Mutriku

    Aita eta ama nola ezagutu ziren kontatzen du. Ezkondu eta denbora gutxira, aitak Espainiako lurraldea 24 ordutan utzi behar zuela esaten zuen jakinarazpena jaso zuen eta Hendaiara joan zen. Bederatzi hilabetez egon zen eta ama astebururo joaten zitzaion bisitan. Behin, Meliton Manzanasek altua eman zion eta ezin izan zen mugaz bestaldera pasatu.

  • Angelita Osoro Hiru milio pezeta abokatuetan

    Angelita Osoro Urresti (1953) Mutriku

    Aita Espainiatik kaleratua zegoenez, Panamara bizitzera joan ziren eta han kafetegi bat zabaldu zutenk. Aitak hiru milio pezeta gastatu zituen abokatuetan, Espainiara itzuli ahal izateko. Mutrikuko norbaitek salatu zuela aita uste du Angelitak.

  • Pilartxu Etxabe Gerra garaian aitita bi urtez Arjelen

    Pilartxu Etxabe Zubizarreta (1932) Carmen Muniategi Muniategi (1921) Gautegiz-Arteaga

    Gerra garaian, Pilartxuren amak ez zuen jakin bere aita non zegoen bi urtez. Arjelen egon zen. Bere ama Nabarnizekoa zan eta baserriko alaba zenez handik jaso zuen etxerako jatekoa, beharrizan askoko garaia izan zen-eta. Gerra garaia ondo gogoan dute Carmenek eta Pilarrek, Pilartxuk ez horrenbeste.

  • Elisabet Aretxabaleta Gerra Zibila Aulestin

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Ama Aulestikoa zuen eta gerra han pasatu zuten. Bost neba-arreba eta ama egon ziren bertan. Beste ahizpa eta gerran hildako neba Markinan gelditu ziren aitarekin. Aitaren zapata-tailerrera larrua eskas heltzen zen. 1938. urtera arte egon ziren Aulestin. Gerra Zibilean Aulestin egon zen eta handik neskame joan zen. Mertzedeko mojek aurkitu zioten lana Gasteizko etxe batean. Bere senitarteko batzuk Gernikatik ihesi etorri ziren Aulestira.

  • Elisabet Aretxabaleta Hainbat batailoi herrian

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Bere osaba izan zen gerra denborako alkatea; baina erbestera joan behar izan zuen, eta 15 urtez egon zen kanpoan. Bere aita gasolindegiko arduraduna izan zen. Komentuak-eta batailoiz bete ziren, asko boluntarioak izan ziren; horietako batzuk aipatzen ditu.

  • Juan Kruz Garate Bonbetatik ihesi

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Bonbardaketa ikusi zuteneko oroitzapenak gogoan ditu: zelaietan babestu ziren gauera arte; zaurituen bila etorri zirenean, jendeak Otxandiotik alde egin nahi izan zuen eta beraiek nola moldatu ziren azaltzen du.

  • Maria Irazabal Gerran Gueñesera ihesi

    Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika

    Gerratean Gueñesera joan ziren, bertako Casa Gotira. Inguruko denak bertako edo Gordexuelara joan ziren. Bi hilabetez egon ziren bertan.

  • Txomin Euba Sagastigordia Lemoara ihesi

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Milizianoek etxe inguruan hogei egun egin ostean, handik alde egiteko agindu zieten Domingo eta etxekoei. Zubiak apurtu zituztenez, ezin ziren bidez inora joan. Lemoara joan ziren.

  • Juanita Olariaga Gerrarengatik ihesi Berangora eta aita kartzelara

    Juanita Olariaga Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Berangora joan ziren gerra hasi zenean. Aterpetxeak eraikitzen zituzten, bonbardaketetarako. Aitaren anai bat desargertu zen gerran. Aita kartzelan izan zuten bolada batez, gerra garaian. Tximeleta beltzak zorte txarra ematen duela kontatzen du.

  • Mari Tere Areitioaurtena Aita ganaduak hartuta ihesi; itzuleran etxea kaltetuta

    Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

    Aitak, behiekin eta gurdiarekin, etxeko jeneroa eta abereak eraman zituen Somorrostroraino, basorik baso. Aita etxera gerturatu zen, abereak ikustera, baina bidali egin zuten handik. Etxeratu zirenean, ez zegoen abereen arrastorik ere; Etxearen gailurra erreta, etxea hutsik eta pintadaz beteta topatu zuten.

  • Elias Euba Gerra hasi eta alde egin behar

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Gerra hasi zenean, hamabost urte zituen Eliasek. Lehenengo aldiz dantzan egin zuen eguna izan zen. Amamarenera joan zen. Han zegoela bonbardatu zuten Gernika, eta etxea ere mugitu egiten zen. Abereak hartu eta alde egin zuen, hala agindu ziotelako. Lezamaraino bakarrik joan zen.

  • 1426 Etxeko umeak Eskoriatzara babesera

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Gorriek Arrasate bonbardatzen zutenean, nazionalek herriko plazara ateratzen zituzten preso zituzten gudariak. Joxe eta bere anai-arrebak aitaren baserrira eraman zituzten orduan, Eskoriatzara.

  • J A Billar Amona eta ama gerratik ihesi

    Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

    Amonak ostatu bat zuen non apopiloak abertzaleak ziren eta gerran. Eibarko senide batek abisatuta jakin zuten mehatxatuta zeudela eta zigortu nahi zituztela bai bera eta bai ama. Ihes egin zuten Oñatitik eta 1938an bueltatu ziren. Amonari ostatua errekisatu zioten.

  • Resu Aizkorreta Gerra garaian Frantzian errefuxiatuta

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    Bost urte zituenean, gerra hasi zen eta ihesi joan ziren. Lekeition eta Bilbon egon ondoren, Frantzian egon ziren, Saint Settienen errefuxiatu kanpaleku batean. Gela handi batean egiten zuten lo, koltxoietan.