Ihes egin beharra
-
Mutrikun jaioa, gerra sasoian; gurasoak mutrikuarrak
Joxe Mari Agirregomezkorta Zelaiaran (1936) Pasaia
Mutrikun jaioa, 1936an, gerraren ondorioz. Gurasoak mutrikuarrak ziren, kontuengatik Pasaiara joanak. Andonaegi ontziolan egiten zuen lana eta amak sareak konpontzen zituen. Zortzi senide ziren. Gerra hasi zenean, Mutrikura joan ziren ihesi.
-
Gerra garaiko kontuak
Joxe Mari Agirregomezkorta Zelaiaran (1936) Pasaia
Gerra garaiko kontuak. Atxilotuak eta hildakoak. Ihesi joan ziren familia asko. Kanpoan jaiotakoak aipatzen ditu. Abertzale amorratuak ei ziren familian, arreba batez ere.
-
Gallartara gerratik ihesi
Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela
Gerra Zibilean, aituta etxean gelditu zen, baina gainerakoak Gallartara joan ziren ebakuatuta. Behiak eta gurdia ere eraman zuten.
-
Gallartan ere abioien erasoak
Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela
Gerra Zibilean Gallartara joan ziren ebakuatuta. Han zeudela, abioiak metrailatzen hasi ziren lehenago etxean bizi izan zuten moduan eta nazionalak sartzen hasi ziren.
-
Neskak soldaduen beldur
Bene Markaida Barrenetxea (1935) Sopela
Sarajevoko gerrako irudiak-eta ikusterakoan, beraien gurasoak bizi izan zituztenak gogoratu zituzten. Beraien amak eta izekok hiru iloba mutiko eraman zituzten beraiekin ebakuatuta joaterakoan, batik bat neskak soldaduen beldur zirelako: bortxaketak, eraso sexistak... tartean.
-
Gerraren beldur, Getxora babeslekura abereekin
Maria Luisa Urrutxua Larrazabal (1922) Sopela
Erresistentziarik gabe sartu ziren Sopelan frankistak. Getxora joan ziren babeslekura, etxeko abereak hartuta.
-
Gerra garaian herritik ihesi
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Gerra garaian, Bilbora egin zuten alde. Tren berezi bat jarri zen eta jende asko joan zen Soraluzetik. Itzultzean, askok etxea guztiz hondatuta aurkitu zuten. Eurak kanpoan zeudela beste batzuek euren gauzak hartzen zituzten, ez zutelako uste gehiago itzuliko zirenik.
-
Herritik ihesi nora alde egin zuten; lehenengo gaua
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Gerra garaian, Iñaki Gernikara joan zen. Jaio, lehenbizi, Bilbora joan zen; eta, gerora, Zallara. Jaioren aita Otxandion egon zen. Hantxe desagertu omen zen euren ezagun bat. Trenez alde egin zutenean, lehenengo eguna nola pasatu zuten.
-
Gerratean, 10 hilabete Gernikan
Margarita Aranberri Laskurain (1914) Pedro Laskurain Lizarralde (1912) Soraluze
Pedroren andrearen familian, gerrate garaian, 9 senideetatik 5ek 10 hilabete Gernikan egin zituzten; gurasoak eta txikienak etxean geratu ziren. Politika zela eta, "gorriek" jarri zieten etxea Gernikan. Anaiak baserrietan miliziano zeuden, eta hari esker lortzen zuten dirua.
-
Gernikako bonbardaketatik ihesi; anaiak elkarren aurka
Margarita Aranberri Laskurain (1914) Pedro Laskurain Lizarralde (1912) Soraluze
Gernikako bonbardaketa ezagutu zuen eta haren inguruko kontuak kontatzen ditu. Ihesi joan behar izan zuten eta han ere zortea izan zuten, jesuita batzuen etxean hartu baitzituzten. Baina, hara ere, iritsi zen gerra eta anaiek talde ezberdinetan elkarren aurka aritu behar izan zuten.
-
Gerra-garaian gurasoek baserritik alde egin zuten
Maria Jesus Osa Alberdi (1940) Soraluze
Miren 1934an jaiotakoa da eta Maria Jesus 1940an. Irure auzoko Eitza baserrian jaio ziren. Gurasoei entzundako gerra garaiko kontuak kontatzen dituzte. Gerra garaian, baserritik atera, ardiak eta ganadua beste baserri batzuetara eraman, eta eurak Antonio Lasartenera eraman zituzten.
-
Donostiatik Plazentziara, gero Bilbora
Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze
Donostian ez zuten denbora asko egin gerra hasi zenean. Ama beldurtu egin zen metrailarekin, eta Plazentziara joan ziren denak. Zerbait ahaztu zitzaien, arropa edo. Osintxuko osaba-izebengana joan ziren, bisitan, eta aitaita joan zitzaien bila. Oinez. Euren zain zeuden, trenean Bilbora joateko. Bagoia bete zuten. Trenean ibiltzen ziren orduan. Plazentzian ere ez zen giro. Familiako bat karlista zen, eta aitaita harekin geratu zen. Bilbora iristean esnea eman zieten. Etxe bila ibili ziren. Zubi bazterrean geratu ziren, maletak zaintzen. Emakume nafar batek nola lagundu zien.
-
Bilbora iritsi zirenean
Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze
Bilbon jende asko zebilen etxe bila, eta batzuk beste herri batzuetara bidali zituzten. Andre nafarrak, Natik, bere etxera eraman zituen. Bi butaka elkartu, eta hantxe egiten zuen lo. Aitak pisu bat topatu zuen; 375 eskailera igotzen zituzten, igogailua ez zebilelako. Urtebete inguru egin zuten han. Ekainaren 2an joan ziren.
-
Gerra denboran ihesi
Heraclia Maiztegi Mujika (1919) Soraluze
Gerra denboran, Bilbora egin zuten ihes. Gerora, Laredon ikusi zituzten sartzen italiar tropak. Handik Castro Urdialesera joan ziren, eta geroago Bilbora itzuli ziren. Gerra denborako kontuak oroitzerik ez zaio gustatzen Heracliari.
-
Gerra hasitakoan, etxe batetik bestera bonbatatik ihesi
Luzio Oruesagasti Txurruka (1931) Mateo Oruesagasti Txurruka (1929) Soraluze
Gerra hasi zenean, frontea etxetik oso gertu zegoen eta alde egi behar izan zuten kaleko etxe batera. Han bonbak erortzen zirenez, beste etxe batera mugitu ziren. Azkenean, Gernika bonbardatu zuten egunean, Elosura joan ziren izeba baten etxera. Gerra bukatutakoan itzuli ziren beren etxera. Elosun ez zen gerra nabaritzen. Umeak zirenez, ez ziren konturatzen gerra zer zen.
-
Gerrako oroitzapenak eta kantak
Belen Esnal Larreategi (1932) Soraluze
Lau urte zituenerako, errepublikanoen kanta bazekien. Gerra garaian, anaia eta ahizpa Belgikara joan ziren. Ahizpa Belgikara joan baino lehenago, Laredon tunelean bonba bota zuten, eta ahizpari metraila besoan sartu zitzaion. Gerrako hainbat oroitzapen ditu gogoan.
-
Bizimodua zeharo desberdina Soraluzen edo Belgikan hazita
Belen Esnal Larreategi (1932) Soraluze
Gurasoek tailerrean egiten zuten lan. Belen Osintxura joaten zen esne bila anaiarekin. Gaztetan garai gogorrak tokatu zitzaizkien, eta ahizpak Belen Belgikara eraman nahi izan zuen zer lan-baldintza zituen ikusita. 18 urterekin Belgikara joan zen Belen anai-arrebak ikustera; txundituta gelditu zen hango egoerarekin.
-
Belgikan egondako anai-arreben zoria
Belen Esnal Larreategi (1932) Soraluze
Anai-arrebak Belgikan ondo bizi ziren. Belgikan neskameek familiarekin batera jaten zuten otorduetan. Belgikan ezagutu zuen jendea ona zen. Belgikan egondako anaia txikia zenez, itzuli eta Bergarako emakume batekin ezkondu zen. Belgikan egondako beste ahizpa baino bizimodu gogorragoa tokatu zitzaion.
-
Belgikako erraztasunak vs. Soraluzeko miseriak
Belen Esnal Larreategi (1932) Soraluze
18 urte zituela, Belgikara joan zen anai-arrebei bisitan. Hara joandakoan, beste mundu bat iruditu zitzaion hura. Tailerreko soldatarekin ez zion aitaren botikak erosteko adina ematen. Apaizak tratu desberdina ematen zien familia batzuei eta besteei.
-
Jateko gutxi zegoen gerra sasoian
Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze
Artoa eta esnea jaten zituzten. Mungiatik Gallartara joan ziren eta handik Belgikara joan zen. Janari falta handia zegoen orduan. Gallartan komentu batean egon zen.