Ihes egin beharra

  • Elisabet Aretxabaleta Gerra Zibila Aulestin

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Ama Aulestikoa zuen eta gerra han pasatu zuten. Bost neba-arreba eta ama egon ziren bertan. Beste ahizpa eta gerran hildako neba Markinan gelditu ziren aitarekin. Aitaren zapata-tailerrera larrua eskas heltzen zen. 1938. urtera arte egon ziren Aulestin. Gerra Zibilean Aulestin egon zen eta handik neskame joan zen. Mertzedeko mojek aurkitu zioten lana Gasteizko etxe batean. Bere senitarteko batzuk Gernikatik ihesi etorri ziren Aulestira.

  • Elisabet Aretxabaleta Hainbat batailoi herrian

    Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

    Bere osaba izan zen gerra denborako alkatea; baina erbestera joan behar izan zuen, eta 15 urtez egon zen kanpoan. Bere aita gasolindegiko arduraduna izan zen. Komentuak-eta batailoiz bete ziren, asko boluntarioak izan ziren; horietako batzuk aipatzen ditu.

  • Juan Kruz Garate Bonbetatik ihesi

    Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio

    Bonbardaketa ikusi zuteneko oroitzapenak gogoan ditu: zelaietan babestu ziren gauera arte; zaurituen bila etorri zirenean, jendeak Otxandiotik alde egin nahi izan zuen eta beraiek nola moldatu ziren azaltzen du.

  • Maria Irazabal Gerran Gueñesera ihesi

    Maria Irazabal Izundegi (1921) Muxika

    Gerratean Gueñesera joan ziren, bertako Casa Gotira. Inguruko denak bertako edo Gordexuelara joan ziren. Bi hilabetez egon ziren bertan.

  • Txomin Euba Sagastigordia Lemoara ihesi

    Domingo Euba Sagastigordia (1924) Amorebieta-Etxano

    Milizianoek etxe inguruan hogei egun egin ostean, handik alde egiteko agindu zieten Domingo eta etxekoei. Zubiak apurtu zituztenez, ezin ziren bidez inora joan. Lemoara joan ziren.

  • Juanita Olariaga Gerrarengatik ihesi Berangora eta aita kartzelara

    Juanita Olariaga Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Berangora joan ziren gerra hasi zenean. Aterpetxeak eraikitzen zituzten, bonbardaketetarako. Aitaren anai bat desargertu zen gerran. Aita kartzelan izan zuten bolada batez, gerra garaian. Tximeleta beltzak zorte txarra ematen duela kontatzen du.

  • Mari Tere Areitioaurtena Aita ganaduak hartuta ihesi; itzuleran etxea kaltetuta

    Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Amorebieta-Etxano

    Aitak, behiekin eta gurdiarekin, etxeko jeneroa eta abereak eraman zituen Somorrostroraino, basorik baso. Aita etxera gerturatu zen, abereak ikustera, baina bidali egin zuten handik. Etxeratu zirenean, ez zegoen abereen arrastorik ere; Etxearen gailurra erreta, etxea hutsik eta pintadaz beteta topatu zuten.

  • Elias Euba Gerra hasi eta alde egin behar

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Gerra hasi zenean, hamabost urte zituen Eliasek. Lehenengo aldiz dantzan egin zuen eguna izan zen. Amamarenera joan zen. Han zegoela bonbardatu zuten Gernika, eta etxea ere mugitu egiten zen. Abereak hartu eta alde egin zuen, hala agindu ziotelako. Lezamaraino bakarrik joan zen.

  • 1426 Etxeko umeak Eskoriatzara babesera

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Gorriek Arrasate bonbardatzen zutenean, nazionalek herriko plazara ateratzen zituzten preso zituzten gudariak. Joxe eta bere anai-arrebak aitaren baserrira eraman zituzten orduan, Eskoriatzara.

  • J A Billar Amona eta ama gerratik ihesi

    Jose Antonio Villar Oiarzabal (1939) Oñati

    Amonak ostatu bat zuen non apopiloak abertzaleak ziren eta gerran. Eibarko senide batek abisatuta jakin zuten mehatxatuta zeudela eta zigortu nahi zituztela bai bera eta bai ama. Ihes egin zuten Oñatitik eta 1938an bueltatu ziren. Amonari ostatua errekisatu zioten.

  • Resu Aizkorreta Gerra garaian Frantzian errefuxiatuta

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    Bost urte zituenean, gerra hasi zen eta ihesi joan ziren. Lekeition eta Bilbon egon ondoren, Frantzian egon ziren, Saint Settienen errefuxiatu kanpaleku batean. Gela handi batean egiten zuten lo, koltxoietan.

  • Resu Aizkorreta Aita Santoñara eraman zuten lanera

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    Bueltan etorri zirenean, arratoiak jan zituztela esaten zieten. Bere familia ez zen politika kontuetan sartzen. Aita Santoñara eraman zuten lanera, mekanikoa zelako; bisitan joaten zitzaien Lekeitiora.

  • Resu Aizkorreta La Habana itsasontzian

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    La Habana barkuan joan ziren, Bilbotik, ama eta bost umeak.

  • Resu Aizkorreta Bueltan Irunen baserrian bi hilabetez

    Resu Aizkorreta Arruabarrena (1931) Pasaia

    13 hilabeten ondoren bueltatu ziren. Aita libre utzi zutenean, Irungo aitonak eskutitza idazteko esan zion, familia bueltatzeko eskatuz. Baserrian egin zituzten bi hilabete. Beren etxean ez zen inor sartu lapurretara, bizilagunak balkoian bandera española ipini zuelako.

  • Niceto Marcano Muguerza Marcanotarren historia

    Niceto Marcano Muguerza (1932) Eibar

    Errepublika aldarrikatu eta urtebetera jaio zen; horregatik jarri zioten Niceto izena. Aita eta Marcanotar guztiak sozialistak ziren. 1934ko urriko iraultzan parte hartu zuten eta gerra garaian jazarpena ezagutu zuten. Valentziara ihes egin behar izan zien aitak. Ondoren Frantziara.

  • Mirentxu Agote Donostia erre zutelakoan, Oriora ihesi

    Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

    Gerra hasi zenean oso txikia zen eta ez ditu ondo gogoratzen ordukoak. Bere aita abertzalea zen, alderdian ibilitakoa; hori dela-eta, Orioko senitarteko batzuenera joan ziren. Donostiari su emango ziela uste zuten eta bere gurasoek badaezpada ere etxeko eskriturak hartu zituztela egin zuten alde etxetik. 'Garage Moderno'ri baino ez zioten eman su. Lehenago zaintzak egiten ibili zen bere aita, ez zezaten Donostia erre. Egoera normaltasunera bueltatu zenean, Donostiara etorri ziren.

  • Ramon Irastorza Mugaz beste aldeko senideekin hizketan, Bidasoa ibaian

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Karabineroek erreketeak zirenei utzi egiten zieten mugaz bestaldera zeuden familiakoekin hitz egiten, Faisaien uhartearen parean, Bidasoa ibaian. Gaueko isiltasunean ibaiaren alde batetik bestera hitz egin zitekeen. Ramonek horrela hitz egiten zuen bere anaiarekin.

  • Milagros Magunazelaia Gerran alde egin behar

    Milagros Magunazelaia Amenabar (1927) Otxandio

    Otxandiora frontea sartu zenean, Mañarira joan ziren. Handik Urdulizera eta Berangora egin zuten alde. Bilbo hartu zutenean bueltatu ziren etxera, eta dena hondatuta zegoela ikusi zuten. Bere neba eta amandrea behiarekin joan ziren; hori dela-eta, ez zuten esne faltarik izan, sikiera. Aita sasoi hartan Santoñako kartzelan izan zuten.

  • Milagros Magunazelaia Bermeon egon ziren diputatu baten etxean

    Milagros Magunazelaia Amenabar (1927) Otxandio

    Otxandioko lehen bonbardaketa herriko jaietan, Santa Mañetan, izan zen. Bonbardaketa sumatu orduko, zubi azpira joan ziren; handik ikusi zuten bonbardaketa. Handik Oletara (Aramaio) joan ziren. Ostean, Bermeora joan ziren bere izeko han baitzegoen inude-lanetan diputatu baten etxean. Diputatu horrek alde egin zuten mugaz bestaldera. Diputatu horren semea Nestor Basterretxea eskultorea da.

  • Juanita Lejarreta Kartzelara aita bisitatzera zihoala, ia fusilatu egin zuten

    Juanita Lejarreta Garro (1920) Berriz

    Kartzelara aita bisitatzera joateko, Durangoraino oinez joaten zen eta handik trenean Bilbora. Traste askorekin joaten zen, egun batzuetan Bilboko izebaren etxean geratzen zen eta. Aitaz gain, beste hainbat senide eta ezagun zeuden kartzelan eta jatekoa banatzen zien denei. Behin bidean kamioilari batek jaso zuen eta ia fusilatu egin zuten, bide bazterrean jarrita. Bilboko izebak bost seme-alaba barkuan erbestera bidali zituen. Lehengusuetako bat Portugalen egin zen abade.