Ihes egin beharra

  • Maria Luisa Olaeta Solorik solo kontu handiz

    Maria Luisa Olaeta Berrojaetxebarria (1926) Gernika-Lumo

    Solorik solo joan ziren Arratzurantz. Bera gurasoekin joan zen, bere neba-arrebak lehenago joan ziren amamarekin. Kontu handiz joan behar izaten zen, abioetatik jendea metrailatu egiten zuten-eta.

  • Itziar Arzanegi Bonbardaketan basoan babestu ziren

    Itziar Arzanegi Uribe (1924) Gernika-Lumo

    Gerra hasi zenean, etxekoa zuen lehengusina bategaz, beraien familiako batzuen baserrira joaten ziren. Bonbardaketa egunean, beste askorekin batera, basora joan ziren eta han egon ziren. Pinu artetik landa aldera joandako andre bat zelan hil zuten ikusi zuen. Handik, lehengusinarekin batera, Sukarrietara joan zen; guztira hiru urte egin zituen bertan.

  • Bakeriza2 Gerra etorri zenean

    Migel Bakeriza Larrinaga (1928) Donostia

    Gerra etorri zenean, aita eta Joxe anaia Lekeitiora joan ziren ihesi. Donostiara joan zen amarekin. Amak arraina saltzen zuen han.

  • Bidaurre Iraola Umeak Ingalaterrara amari abisatu gabe

    Juanita Bidaurre Iraola (1928) Donostia

    Beraien osaba bat gerran hil zitzaien eta izeba umeekin bakarrik gelditu zen. Hiru ume gazteenak itsasontziz eraman zituzten, amak nora eraman zituzten jakin gabe. Ingalaterrara eraman zituzten eta Juanita eta Veronicaren etxera, osaba-izebenera, idatzi zuten han zeudela esanez. Baina beraiek ez zekiten non zegoen beraien izeba. Handik hilabete batzuetara bueltatu zen izeba hiru alaba zaharrenekin, beste seme batzuk gerrara joanak ziren-eta, eta orduan jakin zuen non zituen seme-alaba gazteenak.

  • garbine-diaz-de-mendivil-viteri Gerra denborako oroitzapenak

    Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

    Garbiñe ez zen eskolan ibili umetan. Gerra denboran, Nafarraten frontea egon zen: tiroak eta baserritik ihes egin behar izana gogoratzen ditu. Lau anai-arreba asto-otzaratan sartuta eman zituzten Oraldera, beste anai-arrebak "kriau" zeuden.

  • Zioriano Diaz de Mendivil Ubide, Zeanuri eta Bilbo igaro, ihesean

    Cipriano Diaz de Mendibil Biteri (1924) Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

    Gerra denboran, Nafarraten frontea egon zen: tiroak eta baserritik ihes egin behar izana gogoratzen ditu Garbiñek. Lau anai-arreba asto-otzaratan sartuta eman zituzten Oraldera. Handik Ubide, Zeanuri eta Bilbo igaro zituzten ihesean. Bilbon Nafarreteko mutiko bat hil zuten tiroz.

  • Zioriano Diaz de Mendivil Gerraostean, etxera buelta...

    Cipriano Diaz de Mendibil Biteri (1924) Garbiñe Diaz de Mendibil Biteri (1932) Legutio

    Nafarrateko errota etxe handia zen, bi bizitza zituen. Gerra denboran, etxetik ihes egin behar izan zuten. Soldaduek ganaduak kendu zizkieten. Zenbat ganadu zuten aipatzen dute: lau behor, bost behi, idi bi, 19-20 ahuntz, 10 txerri eta oiloak. Etxera bueltatu zirenean, erabat txikituta zegoen dena: ateak apurtuta, satsez betea, lastategian zorriak...

  • Koldo Pildain San Bernabetik Basaguenera

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Hildakoen artean, Otxandioko 22 urteko soldadu bat zegoen. San Bernabera iritsi baino lehenago, itzuli egin ziren; eta, autobus batean sartuta, Basagurenera joan ziren. Bertako baserri batean egon ziren 1937 urtera arte. Basagurengo etxe batean botikina zegoen, eta Koldoren arrebak zuen zauria han sendatzen zioten egunero.

  • Koldo Pildain Zornotzatik Bilbora

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Mañaritik Zornotzara joan ziren, mantak-eta zakutan sartuta eramanda. Izara guztiak bendak egiteko apurtu zituzten. Zornotzan aurreneko gaua kale gorrian eman zuten. Handik, ahal izan zuten moduan, Bilbora joan ziren. San Frantzisko kalean bizi izan ziren. Sirenen hotsekin Cantalojas zubi ondoko tunelera sartzen ziren babes bila.

  • Koldo Pildain Anaia bat preso eta bestea ihesi Frantzian

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Frankistek Bilbo hartu zutenean itzuli ziren Otxandiora, 1938. urtearen amaiera aldera. Koldoren anaia bat Santanderren harrapatu zuten, eta beste batek preso jausi aurretik Frantziara ihes egitea lortu zuen, beste dozena bat lagunekin. Alemanengandik ihesi muga pasatu behar izan zuten berriro, eta Langileen Batailoian sartu zituzten bizpahiru urtetarako.

  • Juan Padilla Bizkaia guztia hartu zuen Francok

    Juan Padilla Arruabarrena (1924) Otxandio

    Otxandiarrak idiekin munizioa garraiatzen aritzen ziren. Hurrengo frontea Lemoakoa zen, fronte gogorra izan zen. Bilbo inguruko burdinazko gerrikoak ez zuela ezertarako balio izan esaten du, izan zutelako nondik sartu. Bilbo hartu ostean, abertzale asko, Eusko Jaurlaritzakoak barne, Frantzia aldera joan ziren. Bere arreba ere Gorlizko ospitaletik Ingalaterrara eraman zuten.

  • Bernarda Mercader Ez ziren ihesi joan; errepresioa

    Bernarda Mercader Elurburu (1916) Donostia

    Errepublika garaian libre zenez, Batzokia ireki zuten Herreran. Nazionalak sartu zirenean, itxi egin zuten. Asko joan ziren ihesi, baina beraiek ez. Nazionalak nola sartu ziren.

  • 1608 Gerra garaian jaioa, Bilbon

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    1937ko maiatzean jaioa, Deustuan. Gerra garaia zen. Bartzelonara joan ziren gero, itsasontzian, eta handik Donibane Lohizunera. Aita itsasgizona zen. Ama donostiarra zen eta aita mutrikuarra.

  • 1608 Ama mugan hil zuten

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    Alaba bakarra da. Ama mugaz bestaldera joaten saiatu zen, aitarengana, eta tiroz hil zuten. Aiton-amonekin bizi izan zen bera, aitak bestaldetik erreklamatu zuen arte. Hondarribira eraman zuten lehenengo. Pasai Donibanera joan zen bizitzera.

  • 1608 Muga pasatzen, umetan

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    Gerra garaiko oroitzapena: golkoan eskutitza zuela pasatzen zuen muga. Adinekoek ezin zuten pasatu.

  • 1559 Gerra: Zumaiara ihesi, izebarekin

    Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

    Nazionalak Donostiara sartu aurretik Zumaiara joan ziren izeba batekin. Etxe bat alokatu zieten. Zumaian sartu zirenean, han zeuden. Beldurra pasatu zuten, mairuak zetozela eta. Gero etxera bueltatu ziren. Karlistak Nafarroatik etorri ziren.

  • 1584 Lasarte apaiza, Carlos VII.aren kapillaua

    Agustin Lasarte Beraza (1930) Donostia

    Familian denetarik izan zuten, aitonaren anaia zenbaitek gozotegia jarri zuten Donostian bertan eta beste anaia bat, berriz, apaiz egin zen, Carlos VII.aren kapillaua izan zen. II. karlistada galdu zutenean, Parisera alde egin zuen bizitzera, "exilio dorado".

  • 1553 Udara Asteasun

    Patxi Mugerza (1936) Donostia

    Franco Donostiara joaten zenean, aita Ondarretako espetxera eramaten zuten, eta hori ekiditeko Asteasun igarotzen zuten udara.

  • 1555 Gerra garaian, Donibane Lohizunera ihes

    Pedrotxo Urizberea Emazabel (1922) Donostia

    Kofradian ibili zen eskolan. Gerra garaian, Iparraldera alde egin zuten. Donibane Lohizunen gurasoak saregile aritu ziren eta seme-alabak lantegian. Baporean alde egin zuten Donostiatik Baionara.

  • Pasaiako tertulia Gerra hasi zenean, ihesi Frantziaraino

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Gerraren hasieran, itsasontzia bonbak botatzen hasi zenean, mendira joaten zireen. Anttoniren anaia Bilbon hil zen, gudari joanda. Anttoni eta klaudiaren familiak ere ihesi joan ziren, Erandiora, eta handik Santanderrera eta gero Frantziara; Sant Nazairera. Klaudia Bordelera eraman zuten, eta handik Hendaiara.