Ihes egin beharra

  • Koldo Pildain Anaia bat preso eta bestea ihesi Frantzian

    Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio

    Frankistek Bilbo hartu zutenean itzuli ziren Otxandiora, 1938. urtearen amaiera aldera. Koldoren anaia bat Santanderren harrapatu zuten, eta beste batek preso jausi aurretik Frantziara ihes egitea lortu zuen, beste dozena bat lagunekin. Alemanengandik ihesi muga pasatu behar izan zuten berriro, eta Langileen Batailoian sartu zituzten bizpahiru urtetarako.

  • Juan Padilla Bizkaia guztia hartu zuen Francok

    Juan Padilla Arruabarrena (1924) Otxandio

    Otxandiarrak idiekin munizioa garraiatzen aritzen ziren. Hurrengo frontea Lemoakoa zen, fronte gogorra izan zen. Bilbo inguruko burdinazko gerrikoak ez zuela ezertarako balio izan esaten du, izan zutelako nondik sartu. Bilbo hartu ostean, abertzale asko, Eusko Jaurlaritzakoak barne, Frantzia aldera joan ziren. Bere arreba ere Gorlizko ospitaletik Ingalaterrara eraman zuten.

  • Bernarda Mercader Ez ziren ihesi joan; errepresioa

    Bernarda Mercader Elurburu (1916) Donostia

    Errepublika garaian libre zenez, Batzokia ireki zuten Herreran. Nazionalak sartu zirenean, itxi egin zuten. Asko joan ziren ihesi, baina beraiek ez. Nazionalak nola sartu ziren.

  • 1608 Gerra garaian jaioa, Bilbon

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    1937ko maiatzean jaioa, Deustuan. Gerra garaia zen. Bartzelonara joan ziren gero, itsasontzian, eta handik Donibane Lohizunera. Aita itsasgizona zen. Ama donostiarra zen eta aita mutrikuarra.

  • 1608 Ama mugan hil zuten

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    Alaba bakarra da. Ama mugaz bestaldera joaten saiatu zen, aitarengana, eta tiroz hil zuten. Aiton-amonekin bizi izan zen bera, aitak bestaldetik erreklamatu zuen arte. Hondarribira eraman zuten lehenengo. Pasai Donibanera joan zen bizitzera.

  • 1608 Muga pasatzen, umetan

    Axen Egaña Santamaria (1937) Donostia

    Gerra garaiko oroitzapena: golkoan eskutitza zuela pasatzen zuen muga. Adinekoek ezin zuten pasatu.

  • 1559 Gerra: Zumaiara ihesi, izebarekin

    Martina Alava Zumalakarregi (1922) Donostia

    Nazionalak Donostiara sartu aurretik Zumaiara joan ziren izeba batekin. Etxe bat alokatu zieten. Zumaian sartu zirenean, han zeuden. Beldurra pasatu zuten, mairuak zetozela eta. Gero etxera bueltatu ziren. Karlistak Nafarroatik etorri ziren.

  • 1584 Lasarte apaiza, Carlos VII.aren kapillaua

    Agustin Lasarte Beraza (1930) Donostia

    Familian denetarik izan zuten, aitonaren anaia zenbaitek gozotegia jarri zuten Donostian bertan eta beste anaia bat, berriz, apaiz egin zen, Carlos VII.aren kapillaua izan zen. II. karlistada galdu zutenean, Parisera alde egin zuen bizitzera, "exilio dorado".

  • 1553 Udara Asteasun

    Patxi Mugerza (1936) Donostia

    Franco Donostiara joaten zenean, aita Ondarretako espetxera eramaten zuten, eta hori ekiditeko Asteasun igarotzen zuten udara.

  • 1555 Gerra garaian, Donibane Lohizunera ihes

    Pedrotxo Urizberea Emazabel (1922) Donostia

    Kofradian ibili zen eskolan. Gerra garaian, Iparraldera alde egin zuten. Donibane Lohizunen gurasoak saregile aritu ziren eta seme-alabak lantegian. Baporean alde egin zuten Donostiatik Baionara.

  • Pasaiako tertulia Gerra hasi zenean, ihesi Frantziaraino

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Gerraren hasieran, itsasontzia bonbak botatzen hasi zenean, mendira joaten zireen. Anttoniren anaia Bilbon hil zen, gudari joanda. Anttoni eta klaudiaren familiak ere ihesi joan ziren, Erandiora, eta handik Santanderrera eta gero Frantziara; Sant Nazairera. Klaudia Bordelera eraman zuten, eta handik Hendaiara.

  • Pasaiako tertulia Hiru urtean herrira itzuli gabe

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Luisa Bartzelonaraino joan zen. Hiru urtean ez ziren bueltatu. Donibanetik Bilbora joan ziren, eta handik Ondarrura. Santandertik Asturiasera, eta gero Frantziara, eta handik Bartzelonara. Gernika bonbardatu zutenean Mundakan zeuden. Kalean ere egin zuen lo. Aizkorarekin zuhaitzak mozten ere ibili zen.

  • Pasaiako tertulia Patata lapurtzen, gosearen gosez

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Pasaia

    Frantziatik pasatu bakarrik egin ziren, gero Bartzelonara joateko. Gosea pasatu zuen. Kartzelara ere sartu zuten egun baterako, patata lapurtzeagatik. Trenez bueltatu ziren.

  • Pasaiako tertulia Ihesa eta buelta

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Gauza gutxiren joan ziren ihesi. Luisaren familian janari denda zuten, eta bueltan ezer ez. Errazionamendu garaian ogia txarra zen, baina artoarekin ondo moldatu ziren. Mojetan zebiltzan garaian, gaileta apurtuen bila joaten ziren Errenteriako lantegietara.

  • Pasaiako tertulia Gerratik ihesi itsasontzian; gerrako ontziak

    Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia

    Itsasontzian gerratik ihesi joan zirenekoa. Itsasontziak nolakoak ziren. Pysbeko bakailao ontziak gerraontzi bihurtu zituzten. Bou Navarra.

  • joxe aranzadi Gerran Altzagara ihesi

    Joxe Pablo Aranzadi Urretabizkaia (1932) Donostia

    Gerra hasi zenean, Loiolako baserri guztiak hartu zituzten eta handik bidali zituzten. Auzokoek zaldi-gurdietan eraman zituzten etxeko gauza gutxi batzuek eta beraiek ere horrelako gurdi batean joan ziren. Astigarragako dolare batean egin zuten lo auzoko guztiek, hurrengo egunean Altzagara joan ziren etxekoak. Joxe eta aita denbora askoan egon ziren bertan, ama lehenago bueltatu baitzen.

  • 1577 Gerra garaian, familia ihesi

    Kontxita Beitia Oiarbide (1940) Donostia

    Gerraren ondorioz, Goierritik alde egin behar izan zuten gurasoek, abertzaleak baitziren, eta batetik bestera ibili ziren. Bergaran anaia galdu zuen bonbardaketa batean metrailak jota. Aitak CAFen zuen lanpostua galdu zuen Ordiziara itzultzean. Pasaian Luzuriaga lantegian laborategia martxan jartzeko lanpostua hartu zuen aitak, kimikaria baitzen.

  • Agote2 Gerra garaian Alde Zaharra hustu egin zen

    Begoña Agote Martiarena (1923) Miren Arantzazu Agote Martiarena (1927) Donostia

    Gerra garaian Alde Zaharra hustu egin zen, beraiek Getariara joan ziren. Donostiatik bapore asko umez beteta eraman zituzten. Beraiek Frantziara joatekoak izan ziren, baina Almirante Cervera ontzia zelatan zebilen.

  • Agote2 Gerran ezin itsasoratu eta Getariara autoz

    Begoña Agote Martiarena (1923) Miren Arantzazu Agote Martiarena (1927) Donostia

    Gerrak oso gutxi iraun zuen Donostian. Almirante Cervera ontzia itsasoan guardia egiten ibiltzen zen eta beraiek Frantziara joatekoak ziren. Goizeko lauretan jaiki ziren itsasontzia hartzeko, baina ezin izan ziren itsasora atera eta etxera bueltatu ziren. Azkenean, tropak sartu ziren egun berean hiru familietako haurrak Getariara joan ziren autoz. Astebetez egon ziren bertan. Han, helduek paparrean Espainiako bandera eraman behar zuten kalera irteterakoan.

  • Manoli Andonegi Bizkaia aldera ihesi I

    Manoli Andonegi Uranga (1922) Donostia

    Gerra garaiko oroitzapenak. Indar gabeko bonba bat etxeko barne-patiora erori zela gogoratzen du. Gertaera horren aurrean, Manoli eta etxekoak Bizkaia aldera joan ziren amaren osaba baten etxera. Osaba hori Donostiara joan zeneko oroitzapenak ere kontatzen ditu: amaren bila azokara joan zela, arropak zapi batean bilduta ekarri zituela...