Ihes egin beharra

  • Manoli Andonegi Bizkaitik Santanderrera

    Manoli Andonegi Uranga (1922) Donostia

    Gerra garaiko oroitzapenak. Hiru urte egin zituen Manoliren familiak Donostiatik kanpora bizitzen. Lehenengo, Bizkaian egon ziren, eta, gerra hara iritsi zenean, Santarrera joan ziren. Denbora horretan, Manoliren aitak Santandergo Tabakaleran egiten zuen lan. Tropak Santanderrera iritsi zirenean, Manoliren aitak Frantziara alde egin zuen itsasontzi batean; ama eta hiru seme-alaba bapore ontzi batean bueltatu ziren Pasaiara. Amak jakin ez arren, haurdun zegoen.

  • Manoli Andonegi Bizkaia aldera ihesi II

    Manoli Andonegi Uranga (1922) Donostia

    Gerra garaiko oroitzapenak. Gerratik ihesi, Manoli eta etxekoak Donostiatik Bizkaira, Getxora, joan ziren senide batzuen etxera. Tropak Bizkaira iritsi zirenean, Santanderrea alde egin zuten trenez.

  • Manuel Etxezarreta Gerra hasierako oroitzapenak

    Manuel Etxezarreta Sudupe (1931) Zumarraga

    Gerra hasi zenean, Manuelek bost urte zituen. Gogoan du soldaduak menditik etorri zirenekoa. Beste batean, tiro egin zieten beraiei, soroan lanean ari zirela. Manuelen osaba gazteek ihes egin zuten, soldadu joan behar ez izateko.

  • MirenEgana Amak oposaketak egiterakoan, gerra hasi eta Bizkaira

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Bere ama gerra aurretik Etxaide kaleko ikastolako andereñoa zen. Gerra etorri zenean, oposaketak egiten hasia zen, ekainean izan baitzen lehen ariketa. Hurrengo ikasturtean praktikak egin behar zituen, baina ordurako nazionalak sartu ziren Donostian, irailean sartu baitziren. Donostiako biztanleriaren zati handi batek hanka egin zuen orduan eta baita bere amaren etxekoek. Itsasoz Bilbora heldu eta Plentzian egin zituen praktikak. Gernika bonbardatzerakoan, eskolak itxi zituzten eta lan gabe gelditu zen.

  • MirenEgana Ama Habana ontziko umeekin joan zen Ingalaterrara

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Bere amak gerra hasi baino hilabete lehenago egin zituen hezkuntzarako oposaketak. Gerrak bete-betean harrapatu zuen praktiketan eta eskola itxi ostean, gerrako umeekin ebakuatuta joateko zerrendetan apuntatu zen. Habana itsasontzian 4.500 ume eta 500 irakasle joan ziren Ingalaterrara. Gorriak ikusi zituzten orduan ere, itsasontzia bonbardatzeko mehatxupean baitzeuden. Bederatzi hilabeteren ondoren, Parisera eta Donibane Lohitzunera joan zen, 1941. urtean Euskal Herrira bueltatu zen arte. Bere amaren ahizpa Parisen zegoen garai hartan, Eusko jaurlaritzaren telefonista baitzen.

  • MirenEgana Erbestetik bueltatzerakoan hainbat traba

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Gerra garaian bere ama Habana ontziko umeekin joan zen Ingalarretara. Handik bueltatzerakoan, umeei ezin zien esan non zeuden beraien gurasoak, batez ere aita, erabat debekatua zuen Frankisten aldetik umeei informazio hori ematea. Bere amak Plentzian zein Ingalaterran erdaraz egin behar zien umeei, umeak eurak erdaldunak baitziren. Erresuma Batuko gobernuak ez zien batera lagundu, gizarte zibila zen lagundu ziena. Bere amak zein aitak beti kontatu zizkien orduan bizitakoak, beste askok, aldiz, isilean gorde dituzte garai hartako bizipenak.

  • MirenEgana Amak kartzela-zigorra ekidin eta osaba Venezuelara

    Miren Egaña Goya (1946) Donostia

    Gerrako umeekin Ingalaterrara joatearren, handik bueltan hamar urteko kartzela-zigorra ezarri zioten amari, baina ez zuen bete. Neba bat gudari zuen eta hura non zegoen jakin nahi zuten. Amaren neba hura Gernikan zegoen bonbardaketa egunean eta ikara handiz bizi izan zuten egoera, ez baitzekiten ezer. Osaba hura Venezuelara joan zen, ustez Australiara zeraman itsasontzi batean igo eta gero.