Ihes egin beharra

  • Xabier Garikano Solabarrieta Aitaren bila joan zirenekoa

    Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa

    Aitari abisu eman zioten bere bila joango zirela, eta ihes egin zuen: Izaskundik Berastegira, handik Doneztebera eta, han, muga zeharkatu zuen. Iluntzean, guardia zibila Xabierren aitaren bila joan zen etxera.

  • Xabier Garikano Solabarrieta Aitaren faltan, gogorrak ikusitakoak

    Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa

    Aita ihes eginda egon zen denboran, etxekoen laguntza izan zuten. Lau anaia izanik, hiru aitonaren etxera joaten ziren bazkaltzera eta bestea osaba batenera. Xabierren ama jostuna zen, eta lan ugari egin behar izan zuen.

  • Javier Gerran etxea utzi behar

    Jabier Goenaga Aiestaran (1925) Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa

    Maria Eugeniaren etxea frontearen erdian zegoela-eta, Tolosara joan ziren bertako etxe batera. Nafarrak Tolosara sartu zirenean bueltatu ziren berriro ere. Javierren etxekoek ere bide bera egin zuten.

  • Juanita Zubimendi Ibarguren Errenteriako lehengusua etxean ezkutatuta

    Juanita Zubimendi Ibarguren (1926) Tolosa

    Gerra denboran, Errenteriako lehengusu bat eduki zuten baserrian ezkutatuta. Belar eta lasto artean ezkutatzen omen zen, ganbaran. "Nazionalak" Arroa inguruetan sartzen ikusi omen zituzten; etxe inguruko mendi batera igo zirela kontatzen du.

  • Idoia Gereñu Luzearrek Iparraldera ihes

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Arzelustarrek ihes egin behar izan zuten gerra garaian Iparraldera. Amale, alaba, Donostiara itzuli zen gero. Aita noizbehinka mozorroturik agertu omen zen batzuetan.

  • Idoia Gereñu Erbeste garaiko antzerkigintza I

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Hamar urteko isiltasunaren ondoren, testugintza lantzen hasi zen, itzulpenak (erbestean), Telesforo Monzonen taldea, herri txikietako antzerki taldeen berpizteak... Erbeste garaian Shakespeare eta Sofoklesen lanak ekarri ziren euskarara.

  • Idoia Gereñu Erbeste garaiko antzerkigintza II

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Isiltasunaren ondoren, zentsurari aurre egiteko itzulpengintzarekin hasi ziren. Testugintza berreskuratzen hasi ziren, beti ere Iparraldean lehenengo. Eskolako, elizako antzerkiak hasten hasi ziren modu xume eta isilean.

  • Idoia Gereñu Antzerki genero berriak erbestearen ondorio

    Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

    Absurdoaren teatroa, konprometitua, existentziala... sortu ziren, gerra ondorengo mugimenduetatik jaio ziren, ikuspuntu iraultzaileaz. Gerraosteko antzerkigintza zatitzera eraman zuen honek, nolabait aurrera begira eta atzera begira zeudenak banatuz.

  • 1690 Aita Gorbeian artzain

    Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide

    Aita kartzelatik irten eta gero, Gorbeiara artzain joan zen, eta Guardia Zibilak eskuak lotuta ekarri zuen Ubidera. Gerra uztailean hasi zen, eta azaroan ebakuatu zituzten Trapagaranera.

  • domingo xoria Iheslariak eta artzaien baimenak

    Domingo Etxebarren (1922) Joanes Etxebarren (1921) Xanpier Etxebarren (1927) Urepele

    Espainiako gerla denboran, iheslariak harrapatzen bazituzten hil egiten zituzten. Erreketeak eta falangistak ibiltzen ziren inguruetan. Gertaera bat kontatzen du Joanesek. Bertako jendeak kontuz ibili behar izaten zuen. Mendian ibiltzeko artzaiek agiri bat edukitzen zuten baimen gisara.

  • domingo xoria Gerla Handira joan beharra

    Domingo Etxebarren (1922) Urepele

    Urepelen zortzi lagun galdegin zituzten Gerla Handira joateko; izenak ematen ditu. Eraman egin zituzten eta bideak eta trintxerak egiten aritu ziren. Alemaniara joatera behartu zituztenean, lau joan ziren eta haietatik hiru bertan hil ziren. Ezkutuan egon zen Domingo bi urtez.

  • Juan Bautista Miner Gurasoek gerra garaian pasatakoak

    Juan Bautista Miner Irastorza (1936) Tomas Miner Irastorza (1942) Urnieta

    Amuela baserrira joan ziren gurasoak gerra garaian. Hala ere, alabaren txupetea falta zitzaienez, etxera itzuli behar izan zuten; orduan, baina, soldaduekin kontuz ibili behar izaten zuten. Gurasoei ez zitzaien gustatzen gerrako kontuez hitz egitea.

  • Praxku Urruzola Gerra hasieran eraso egin zietenekoa

    Praxku Urruzola Loinaz (1931) Urnieta

    Gerra garaiko pasadizoak gogoan ditu oraindik. Tropak sartu ziren, eta eraso egin zuten; dena txikitu zuten orduan. Etxean, bost lagun zauritu zituzten. Orduan, etxetik alde egin behar izan zuten, beraien burua babesteko. Oroitzapen tristeak.

  • Nati garmendia Gerran ere, elkartasun handia

    Nati Garmendia Ubillos (1929) Urnieta

    Gerra garaian, Aiara joan ziren, Urnietako taberna utzita. Han, etxe batean, 20 bat lagun kabitu ziren. Oso jende jatorra zen etxe hartakoa; izugarri ondo portatu ziren beraiekin. Amak sukaldean egiten zien, eta asko estimatzen zioten hori. Lehen, elkartasun handia zegoen.

  • Bixi Garmendia Emakume abertzaleei egindako beheramenduak

    Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta

    Ahizpa ezkutuan joan zen Iparraldera Telesforo Monzonekin. Herrian geldituz gero, PNVkoak zirenak zigortu egiten zituzten. Emakumeei egindako beheramenduak aipatzen ditu. Emakume haietako batzuk gogoan ditu. Bere ahizpak ihes egitea lortu zuen; Frantzian lan handia egin zuen, eta handik asko lagundu zion Bixiri.

  • Bixi Garmendia Irratia ezkutuan entzuten

    Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta

    Gerra hasi zenean, hainbat senidek kanpora alde egin behar izan zuten. Garai hartan, ezkutuan entzuten zuten irratia, argiak itzalita, irratiaren gainean zapia jarrita.

  • Bixi Garmendia Gerra garaian kanpoan egondako senideen bizipenak

    Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta

    Gerra garaia gogorra izan zen. Anaia eta bera herrian geratu ziren; baina beste 3 senideak handik eta hemendik ibili ziren errefuxiatu gisa. Kanpoan ziren bitartean, ezin izaten zuten gutunik idatzi. Ahizpa gazteenak oso gaizki pasa zuen, ikaragarriak pasa zituen.

  • Kontxita Zaldua Kanoikadak neska bat hil baserri batean

    Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta

    Oialume baserrira joan ziren ihesi Urnieta bonbardatuko zuten beldurrez. Baserri batean kanoikada sartu zen: etxeko alaba bat hil eta beste bat zauritu zuen.

  • Hilario Lekuona Gerra Oiartzunen

    Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta

    Oso txikia zen, baina fresko du gerra denborako oroitzapena. Hegazkin bat ibili zen paperak botatzen, eta ume guztiak korrika haiek hartzera. Oiartzuar askok egin zuen alde; Artikutza aldera, dio Hilariok. Bi edo hiru eguneko kontua izan omen zen gerra Oiartzunen.

  • Isabel Izagirre Gerran anaiek pasatako estutasunak

    Isabel Izagirre Aiastui (1936) Urretxu

    1936ko abenduaren 28an jaio zen. Gerra garaian, etxeko anaia zaharrenek etxetik alde egin zuten. Babesteko, Bergarara joaten ziren. Orduko komeriak kontatzen ditu Isabelek.