Ihes egin beharra

  • Andoni Unanue 1936an Zarautzera; hango bizipenak

    Andoni Unanue Lekuona (1932) Lasarte-Oria

    Gerra hasi zenean lau urte zituen, baina orduko gauza asko gogoratzen ditu. Esaterako, aldamenean bizi zen harakinaren kamioian gauzak sartu eta Zarautzera nola joan ziren. Uztailean joan ziren eta bi-hiru hilabete egin zituzten han, irailean sartu baitziren nazionalak Zarautzen. Zarauzko oroitzapenak; hondartzara joaten ziren osabarekin. Behin urrutira Cervera barkua ikusi zuten Donostiara bonbak botatzen.

  • Martina Iturrioz Gerra sasoian etxeetan sartzen ziren; jendea herritik ihesi

    Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

    Gerra sasoian Lasarten bizi ziren, kalean. Jendea etxeetara sartzen zela eta, beldurrez, Etxetxo baserrira joan ziren. Jende askok alde egin zuen herritik. Bere adineko batzuk, garai hartan ume zirenak, Errusiara edo kanpoko beste herrialde batzuetara bidali zituzten. Etxe guztietako ateak irekitzen zituzten, baina justu eurena eta maistrarena ez zituzten ireki.

  • Bittori Zapiain Salbokonduktua ahaztu zuenekoa

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Andoaingo izeba bisitatzera joan zen behin Bittori, eta salbokonduktua etxean ahaztu zuen. Harrapatu egin zuten Bittori dokumentaiorik gabe, eta geralekuan jaistera behartu zuten.

  • Bittori Zapiain Tropengandik ihesi

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    San Markosetik jaisten ziren tropek ikus ez zitzaten, erreka bazterretan ezkutatu ohi ziren.

  • Bittori Zapiain Hamabietako sirena

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Gerra hasi zela konturatu zirenean, Doostian bizi ziren izebengana jo zuen Bittorik eta familiak. Oroitzen du eguerdiko hamabietan sinerak jotzen zuela, eta Donsotiako kaleak hutsik gelditzen zirela.

  • Bittori Zapiain Granada batek eztanda

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Bonbardaketak hasi eta bizilagunak mugitu nahi ez zuela eta, granada bat harengandik gertu erori eta eztanda egin zuen. Segituan aldatu zuen iritziz.

  • Bittori Zapiain Gerraren eragina Astigarragan

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Bittorik gogoan du aitak kontatu zion gertakari bat, izan ere, aitaren ezagun baten etxera bi gizon joan baitziren, eta bertako gizona iritsi orduko, mendi batera eraman eta hil egin zuten.

  • Bittori Zapiain Astigarragako etxe batean ezkutatuta

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Gerra garaian, Bittoriren amak familia Andoainera eraman nahi izan zuen, baina baserritik herrira jaistean, herriko bizilagun batek haren etxean gorde zituen herritik irtetzea oso arriskutsua baitzen.

  • micaela sasiain ormazabal Gerra hasi zen eguna

    Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

    Gogoan du Micaelak gerra hasi zen egunean bertan gurasoak eta anai-arrebak arropa sagardo upeletan gordetzen hasi zirela, Errusiara eramango zituztelako zurrumurrua zabaldu baitzen. Jendeak ihes egin zuen, eta janari dendetako poduktuak hartzen zituzten askok, hutsik gelditu baitziren dendak.

  • Imanol Oruemazaga Aitari ezarritako bi heriotza-zigorren "arrazoiak"

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita gerra sasoian "Abastos"eko arduradun moduan ipini zuen Udalak, errefuxiatuentzat jatekoa bideratzeko. Horretarako, 5000 pezeta ematen zizkioten. Atxilotu zutenean, bi heriotza-zigor ezarri zizkioten, bata frankismoaren kontra egiteagatik eta bestea Udalaren dirua euskal gobernuari ematea leporatuta. Diru-kontuak jasotzen zituen libreta Bilbon zeukan, baina inork ez zuen begiratu.

  • Inaxio Otaegi Oriako jende mordoa ihesi

    Inaxio Otaegi Otaegi (1937) Lasarte-Oria

    Oria asko zigortu zuten gerra garaian, errepublikarrak omen ziren eta gehienak. Ihes egin behar izan zuten askok eta pare bat familia bakarrik gelditu ziren.

  • Maria Jesus Otaegi Markesak ihes egin zuenekoa

    Maria Jesus Otaegi Aranburu (1932) Astigarraga

    Gerrak bere marka utzi zuen Astigarraga herrian. Maria Jesusek oroitzen du soldaduek herriko bikarioa atxilotu zutela, izurrgarrizko zarata egin baitzuten. Markesaren etxean gordetzen ziren herritarrak, gerratik babesteko.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Toursen jaiotako lasartearra

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Gerraren eraginez gurasoak Frantziara joan ziren ihesi. Horretarako, hara iritsi baino lehen, Bizkaia aldera joan ziren. Ama abiatu zen Frantziara lehenengo.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Aita atxilotu eta ama Frantziara

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Bizkaia aldera joan ziren guraso biak ihes egiteko asmoz. Aita atxilotu eta Biarritzera eraman zuten. Amak, ordea, ihes egitea lortu zuen, hasiera batean Bretainiara, Toursera ondoren. Bertan jaio zen Rafael.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Aita gerran besamotz

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Aita gerran besamotza gelditu zen, begia ere galdu zuen. Mirandan preso egon zen hiru hilabetez. Madrilera eraman zuten gero trenez. Erbestetik Lasartera itzulitakoan ez zion inork lanik ematen, desgaitasunagatik eta haren ideia politikoengatik. Osaba pelotariak kontaktu onak zituen eta hari esker irten zen kartzelatik.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Tourseko oroitzapenak

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Hiru urterekin Toursetik alde egin zuen Rafaelek, baina gogoan du haren adin antzekoa zuen beste mutiko bat zela. Hizkuntzaren mugak erbestean.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Elbarri izanagatik, otartekoa jaso

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Senide bat bazuten Frantzian, eta harengana joan ziren hasieran, baina jende gehiegi zegoela eta, Biarritzera joa ziren, ama neskame. Toursera joan ziren gero, errentan. Rafaelen amak bularreko esnea galdu zuen han pasatako goseagatik. Aitari elbarria izateagatik ematen zioten otartekoa amak jaten zuen.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Toursetik Hego Euskal Herrira

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Toursetik Donibane lohitzunera joan zen familia, eta aitak abal bat lortu zuen, Hego Euskal Herrira itzultzeko.

  • Rafael Ollokiegi Yeregui Frantzian hainbat euskaldun

    Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

    Frantziara ihesi joan zen jende mordoa. Familia bizi zen herrian Oiartzun eta Lezo aldeko euskadunak ere bazeuden. Gau osoa pasa zuten ihes egiteko itsasontzian sartu nahian. Gerran osaba hil zitzaion, Rafael izenekoa, haren omenez jarri zioten izena.

  • Maria Concepcion Beraetxe Gerrako lehen eguna

    Maria Concepcion Beraetxe Aranburu (1925) Lasarte-Oria

    Maritxuk gogoan du nola aitaren lagun batzuk etxera etorri eta militarrak zetoztela kontatu zuten. Ihes egiteko esan zieten, baina amak etxean gelditzea erabaki zuen, haurdun baitzegoen bera. Jende mordoak egin zuen Bilbo aldera ihes gau hartan bertan.