Ihes egin beharra

  • 1409 Ganaduekin etxetik irten behar

    Facundo Garai Txintxurreta (1931) Arrasate

    Soldaduek etxetik irteteko agindu zieten, eta Oñatiko Urzabal baserrira joan behar izan zuten astebeterako, ganaduak hartuta. Aita basoan gordeta egon zen, baina osabak frontean ibili ziren.

  • 1414 Gerran etxetik ihesean

    Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

    Zazpi ganadu bururekin, milizianoek Udalako mikeleteen etxera eraman zituzten bera, ama eta izeba. Handik Elorriora, osaba baten kale-baserri batera joan ziren. 1937ko urtarrilean etxetik irten eta urte bereko San Prudentzio egunean itzuli ziren.

  • 1414 Etxera sartzeko baimena eskatu behar

    Justa Madinabeitia Urrutia (1924) Arrasate

    Elorrion Arrasatera joateko salbokonduktoa eman zieten, eta Arrasaten etxera itzultzeko beste bat eskuratu behar izan zuten. Izeba, ama eta Justa bera bakarrik zeuden etxean. Teilatuko bala-zuloak konpondu behar izan zituzten lehenbailehen.

  • 1415 Bi fronteren artean zegoen baserria

    Juan Berezibar Ibabe (1930) Arrasate

    Gerra sasoiaz, gehiago gogoratzen du entzundakoa, bizi izandakoa baino. Etxea bi fronteren artean zegoen. Leiho eta balkoiak koltxoiekin itxita zituzten. Abereak barruan izaten zituzten. Baserritik bota eta Bilboraino joan behar izan zuten.

  • 1416 Gerratik babes bila

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Gerrak gari-jotzen harrapatu zituen. San Kristobal ondoan bizi zen osaba babes bila etorri zitzaien Etxaldebarrira, bere familiarekin, zeharo larrituta. Izebak umeentzako zerbait ahaztu zuen San Kristobalen, eta haren bila joan zen. Ordurako nazionalak han zeuden, eta etxera itzultzeko arriskurik ez zegoela esan zioten. Izeba Etxaldebarrira bueltatu, eta familia biak San Kristobalera joan ziren.

  • 1416 San Kristobalen babestuta

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Oiloak zakuetan sartuta eraman zituzten gurdian. Bidean soldaduak zeuden, ogi eske. Dominikak eta familiak San Kristobal santuaren ondoan egin zuten lo egun batzuetan.

  • 1416 Babes-etxea aldatu behar

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Etxean ez zeuden seguru, San Kristobalera ezin ziren itzuli; horregatik, beste etxe batera, Lorokora, joan behar izan zuten. Lorokoa berreraiki berria zegoen, aterik eta ezer gabe, eta hilabete egon ziren bertan. Han ere tirokatu egin zituzten. Tropen arrantxoen soberakinak jaten zituzten.

  • 1416 Ganaduak eta ardiak Eskoriatzara

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Aitaren senidea zen errekete bati esker, ardiak eta idiak Eskoriatzako Mendiola auzora eraman ahal izan zituzten. Ihesi zihoazen auzotar batzuek Etxaldebarri hutsik ikusi zuten eta sartu egin ziren, baina tiroak hasi eta Lorokora joan ziren.

  • 1416 Baserria hondatuta eta hutsik

    Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

    Senidea zuten errekete baten laguntasunarekin, Dominikaren familia azkenean kalera joan zen. Etxaldebarri baserria nahiko hondatuta geratu zen gerran, eta etxean zeuden gauza guztiak ostu zizkieten. Tropak Bilbora iritsi ziren arte, kalean egon ziren. Maiatzean etxera itzuli, eta aurreko urtean ereindako artoa batu zuten soroan. Oilo batzuk jarri, ganaduak berriro ekarri eta aurrera egin zuten.

  • 1426 Etxeko umeak Eskoriatzara babesera

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Gorriek Arrasate bonbardatzen zutenean, nazionalek herriko plazara ateratzen zituzten preso zituzten gudariak. Joxe eta bere anai-arrebak aitaren baserrira eraman zituzten orduan, Eskoriatzara.

  • 1428 Ganadua auzotarren laguntzaz babestu

    Patxi Zabarte Beitia (1922) Arrasate

    Artzainek ere alde egin zuten: Bilbo aldera, Karrantzara... Ganadua auzotarrek lagunduta eraman zuten Elorriora.

  • Pilar Mujika Arana Izeba fusilatu zuten Oiartzunen

    Pilar Mujika Arana (1919) Arrasate

    Gerra denboran, Bilboko Begoña auzora ihes egin zuten; baina aitaren atzetik zebiltzanez, Santanderrera joan ziren. Handik hanka egin behar izan zuen aitak, bizirik jarraitzeko. Aita abertzalea zen. Bere arreba Paula Oiartzunen fusilatu zuten.

  • Pilar Mujika Arana Ama pontekoa bonben azpian

    Pilar Mujika Arana (1919) Arrasate

    Aita gerran beti ihesi ibili zen. Bilboko Begoña auzoan gordeta zeudela, etxean ume bat jaio zen. Pilar izan zen ama pontekoa, eta gogoan du elizara bidean gertatu zen bonbardaketa. Aitajauna zen Pilarren aita pontekoa, eta ezkondu eta gero ere egiten zion "karapaixoa" (Pazko-opila).

  • Pilar Mujika Arana Begoñako baserri batean babestuta

    Pilar Mujika Arana (1919) Arrasate

    Begoñan baserri batean egon ziren, eta Bilbora esnea banatzen laguntzera joaten zen Pilar. Hasieran, baketsu zegoen Bilbo; baina, Artxandatik bonbardaketak hasi zirenean, Santanderrera joan ziren.

  • Pilar Mujika Arana Bonbardaketa egunean Durangon zeuden

    Pilar Mujika Arana (1919) Arrasate

    Bilbon tuneletan gordetzen ziren. Durangoko bonbardaketa egunean, Pilar eta bere familia Durangon zeuden. Bonbardaketa beldurgarria izan zela dio. Begoñatik Santanderrera autobusez joan ziren, beste hiru senar-emazte arrasatearrekin. Santander hiriburuko kale-etxe batean egon ziren.

  • Pilar Mujika Arana Fraideak aita salatu zuenekoa

    Pilar Mujika Arana (1919) Arrasate

    Sei hilabete zeramatzaten Santanderren aitak ihes egin behar izan zuenean. Aitajaunari deitu zioten eta honek kudeatu zuen familiaren buelta Arrasateraino. Fraide karlista batek aitari salaketa jarri zion tailerreko dirua lapurtzeagatik. Dena gezurra zela frogatu zuten.

  • Maria Ormaetxea Goitana Kalera ihesi

    Maria Ormaetxea Goitana (1922) Arrasate

    Goizeko seietan, kalera ihes egin zuten. Olaben etxean jaten ematen zieten, baina ezin zuten bertan lo egin. "Bar Errasti"ko etxea hutsik zegoen, eta bertan egon ziren abenduko hogeita bat egunetan. Handik Arrasate okindegi ondoko etxe zahar batera pasa, eta zazpi hilabetez egon ziren, Eguskitza baserria bista-bistan zutela.

  • Kontxi Etxebarria Axpe Gerra garaian Oñatiko kolegioan

    Kontxi Etxebarria Axpe (1923) Arrasate

    Gerra garaian Oñatin egon zen kolegioan. Bere anaiak bi soldadu eta bat kartzelan egon ziren.

  • Juli Berezibar Arabaolaza Oñatira ihesi, eta handik Hondarribira

    Juli Berezibar Arabaolaza (1916) Arrasate

    Hondarribian, senide batzuen etxean bizi zen. Hango oroitzapen onak ditu. Arrasatetik Oñatira ihes egin zuten, eta handik Hondarribira joan zen Juli. Gerra baretu zenean bueltatu zen etxera.

  • Juli Berezibar Arabaolaza Oñati oso lasai gerra garaian

    Juli Berezibar Arabaolaza (1916) Arrasate

    Oñatin egon zirenean, gerratik babesteko ondo pasatu zuen. Handik Hondarribira joan zen, patrikan lau zilarrezko ogerleko zituela. Oñatiko lasaitasuna gogoratzen du. Lau senide egon ziren Uztargilearen etxean babestuta.