Ihes egin beharra

  • Gregorio Milikua Ibiltzeko eta aita askatzeko baimen eske behin eta berriro udaletxera

    Gregorio Milikua Isundegi (1926) Berriz

    Ibiltzeko baimenaren bila joaten zen Gregorio idazkariarengana. Gehienetan lortzen zuen baina inoiz eman ere ez. Ez zuen inoiz aita eramango zuten susmorik izan. Paper kontuekin udaletxera eta parrokoarengana bueltaka ibili behar izan zuen, aita kartzelan zegoenean.

  • Rosario Gerra betean jaio zen ahizpa

    Rosario Barrainkua (1925) Berriz

    Hamaika urte zituen gerrak irten zuenean. Ametzua baserrian jaio zen. Bere ahizpetako bat Arraten erreketeak sartu zirenean jaio zen, gerra betean. Ebakuatzeko esan zieten baina amak zioen berak ezin zuela erditu berri inora joan. Laugarrena zen hamabi anai-arrebatatik.

  • Rosario Errefuxiatu eibartarrak etxean

    Rosario Barrainkua (1925) Berriz

    Errefuxiatuak egon ziren beraien etxean, eibartarrak. Handikora joan ziren eta ez zituzten hartu, eta beraienean egon ziren.

  • Jabier Urkijo Frantzian errefuxiatu beste bi anaiarekin

    Jabier Urkijo Juaristi (1932) Berriz

    Miren amarekin ibili zen, Iparraldean. Sabin, Iñaki eta bera Perpignan-en egon ziren, eta gogoan dauka han eskolan ibili zela. Euskara ahaztu egin zitzaien. Beste ume askorekin batera egon zen, kolegio batean. Amarekin Hendaian elkartu eta denak etxera etorri ziren.

  • Jabier Urkijo Hiru urte herritik kanpora

    Jabier Urkijo Juaristi (1932) Berriz

    1937an joan ziren Berriztik eta 1940an itzuli. Gose handia pasatu zuten Bartzelonan. Karrantzara joan ziren lehenengo eta handik Bartzelonara, baina ez dago ziur nola egin zuten bidaia.

  • Jabier Urkijo Erbestean euskara galdu

    Jabier Urkijo Juaristi (1932) Berriz

    Perpignanetik Baionara nola joan zen ez dauka gogoan. Amarekin elkartu zirenean, euskaraz egin zion eta ez zion ezer ulertu. Elgoibarko baserrian ere berdin gertatu zitzaion.

  • Edurne Rico Soraluzeko errefuxiatuak Orue baserrian

    Edurne Rico Ariño () Mari Karmen Rubio Areitioaurtena (1930) Berriz

    Orue baserrian Soraluzetik etorritako errefuxiatuak zeuden. Edurne jaioberritan milizianoek janaria eta azukrea ematen zieten.

  • 1417 Arcachongo hondoratzea

    Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio

    Arcachonen, itsasontziak gauez hondoa jo zuenean, gorriak ikusi zituzten. Igeri ez zekitenak txikota bati oratuta egon ziren laguntza heldu zen arte. Itsasontziaren ugazaba ondarroarrak negar egin omen zuen. Lurreratu zirenean, artean ez zekiten Frantzian edo Espainian zeuden. Azkenean, bertako neska batekin topo egin eta jateko zerbait lortu zuten.

  • 1417 Harrera ona eman zieten Frantzian

    Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio

    Oso ondo hartu zituzten itsasontzia hondoratu zen ondoko herrian. 30en bat lagun zihoazen txalupan eta denak onik irten ziren. Hartu zituzten herrian biltegi moduko bat utzi zieten egoteko, eta jatekoa bertara eramaten zieten.

  • 1417 Frantzian ere txakurrak ortozik

    Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio

    Frantziar jendea gerrarako mobilizatzen hasi zenean, gizon faltagatik, Sebastian zegoen kontzentrazio-esparrura joaten ziren hango baserritarrak langile bila. Berak eta lagun batek sei hilabete eman zuten baserri batean lanean. Jateko patata egosiak eta esnea besterik ez zuten izaten.

  • 1417 Kontzentrazio-esparrutik baserri batera lanera

    Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio

    Euren lanagatik jasotzen zuten diru apurra kontzentrazio-esparruko komandanteari emateko agindua zuten. Eurek ez zuten nahi, eta jendarmeek arrazoia eman zieten. Ganaduak zaintzen eta laborantza lanetan jarduten zuten baserri hartan. Sei hilabete han eman eta gero kontzentrazio-esparrura itzuli ziren.

  • 1417 Berriro Frantziara ihesi

    Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio

    Otsailaren 9 batean, Portbou-ra ailegatu ziren, eta hondatutako arropa eta oinetakoek aldatu ahal izan zituzten. Handik, frantziar Kataluniako Perpignan-era joan ziren; eta, hamabost egunen ostean, Saint Cyprien-eko esparrura eraman zituzten; gerora, Argelès-ekora. Esparru hartan abesten zuten kantu bat kantatzen du.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Gallartara gerratik ihesi

    Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bene Markaida Barrenetxea (1935) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela

    Gerra Zibilean, aituta etxean gelditu zen, baina gainerakoak Gallartara joan ziren ebakuatuta. Behiak eta gurdia ere eraman zuten.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Gallartan ere abioien erasoak

    Ana Mari Markaida Barrenetxea (1932) Bitoria Markaida Barrenetxea (1939) Sopela

    Gerra Zibilean Gallartara joan ziren ebakuatuta. Han zeudela, abioiak metrailatzen hasi ziren lehenago etxean bizi izan zuten moduan eta nazionalak sartzen hasi ziren.

  • Markaida Barrenetxea ahizpak Neskak soldaduen beldur

    Bene Markaida Barrenetxea (1935) Sopela

    Sarajevoko gerrako irudiak-eta ikusterakoan, beraien gurasoak bizi izan zituztenak gogoratu zituzten. Beraien amak eta izekok hiru iloba mutiko eraman zituzten beraiekin ebakuatuta joaterakoan, batik bat neskak soldaduen beldur zirelako: bortxaketak, eraso sexistak... tartean.

  • Josefina Uriarte Ebakuazioan jaio Santanderren

    Josefina Uriarte Angoitia (1937) Bedia

    Ebakuazioan jaio zen, Santanderren; baina, etxera bueltatu ziren bataiorako. Trenean joan ziren Santanderrera.

  • Andresa Ikaza Getxora ebakuatu beharra

    Andresa Ikaza Olabarrieta (1928) Barrika

    Gerran, Getxora alde egin beharra izan zuten; orduan ezagutu zuen gero senarra izango zena. Sollubetik jaitsi ziren nazionalak eta Trescaminosen Burdinazko Gerrikoa egon arren, arin egin zuten aurrera.

  • Libe Asua Bonbak soloa askatu zuen, baina ez dinamita fabrika

    Libe Asua Zarrabeitia (1916) Galdakao

    San Antonioetan ebakuazioa. Txahal bat kendu zietenez, aitak txerria hil eta gatz-uretan sartu zuen. Ondo aztertuta egin zituzten erasoaldiak: errekaren eta dinamita fabrikaren arteko soloetara bota zuten bonba; ez bidea, ez fabrika, ez zuten suntsitu.

  • Libe Asua Gordexolara ebakuatu

    Libe Asua Zarrabeitia (1916) Galdakao

    Aita gurdia kargatzen ari zela ebakuatzeko, zintzilik zegoen urdaiazpikoari begira geratu zitzaien asturiarra, baina garbi utzi zioten ez zitzaiela ahaztuko. Gauez atera ziren Galdakaotik; obusak botatzen ari zirela egin zuten ibilaldia. Arratsaldeko hiruretan heldu ziren Gordexolara. Han ez zuten gerrarik artean, baina beltzak (mairuak) sartu ziren handik; danborra jotzen zuten, eta, antza, zilarrezko dirutan ordaintzen zieten, dirua kontatzen aritzen ziren beti eta.

  • Imanol Oruemazaga Markesari esker salbatu zen aita heriotza-zigorretik

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Gerra sasoian errefuxiatu asko etorri zen Gipuzkoa aldetik. Gobernuak zerbitzu bat jarri zuen haiei jaten emateko. Udalak "Abastos"eko arduradun moduan ipini zuen Imanolen aita. Bilbon zegoen batean atxilotu eta heriotza-zigorra ezarri zioten. Amaren osaba abadea oso maitea zuten Berrizko markesaren etxean eta amona ere oso etxekoa zen. Hari esker salbatu zen aita.