Errepresioa
-
Ubideko batzokia suntsituta
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Gerra denboran, Ubideko batzokia bonbaz eraitsi zuten. Abelintxuren aita inongo arrazoirik gabe eraman zuten kartzelara.
-
Zorri erraldoiak kartzelan
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Bilbora joateko, asto gainean joaten zen tranbiaraino. Abelintxuren osaba bat gaixorik etorri zen kartzelatik, eta urte gutxira hil zen. Aitak esaten zuenez, kartzelan txakur handi bat (pezetaren 10 zentimoko txanpona) zorrien gainean jartzen bazuten, zorriok txanpona mugitu egiten zuten. Egositako erremolatxak jaten zituzten kartzelan.
-
Gerlatik ezkutuan
Domingo Etxebarren (1922) Joanes Etxebarren (1921) Urepele
Domingo bezala, beste hiru lagun ere ezkutuan egon ziren. Beldurrez egoten ziren. Espainiarrek iheslariak bildu eta Argeliara bidali zituzten.
-
Urnietan fusilatutako mutilak
Juanita Garmendia Arrieta (1922) Urnieta
Urnietan izandako apaizei buruz hitz egiten du. Gerran herrian mutil batzuk fusilatu zituzten eta apaiz batek haietako bost konfesatu zituen.
-
Gerraren oroitzapen tristea
Maritxu Rekondo Iribar (1927) Urnieta
Gerraren oso oroitzapen tristea du. Bederatzi urte zituen bakarrik; baina, hala ere, konturatu zen berak ezagutzen zituen hainbat urnietar hil zituztela.
-
Ilea moztu hainbat neskari nazionalistak izateagatik
Praxku Belauntzaran San Sebastian (1929) Urnieta
Eskolan dena euskaraz ikasi zuten. Gero gerra etorri zen. Maistrari eta beste hainbat neskari ilea moztu zioten nazionalistak izateagatik. Maistra ezkutatuta egon zen baserri batean. Gero maistra erdalduna jarri zuten, herrena. Dotrina erdaraz; Cara al Sol abesten zuten. Ez du gaitasunik izan erdaraz ikasteko.
-
Gerrako historiaren orrialde beltzak
Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta
Gerra garaian, Urnietako hiru lagun Andoainen fusilatu zituzten, PNVkoak izateagatik. Herrikoak ziren salatariak: itxuraz, harakina eta bere semea. Gerrako kartzela Ondarretan zegoen; Bixi han izan zen behin bisitan, eta han ikusi zuen oso gaizki tratatzen zituztela presoak. Gerra garaian, zenbait etxe sakeatu eta erre egin zituzten. Orduan lapurtutako altzariak gogoan ditu.
-
Ezkutalekutik atera izanaren prezioa
Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta
Gerra garaian, kalte handiak egon ziren. Herriko mutil bat ezkutatuta zegoen; baserriko lanetarako bere beharra zuten, ordea, eta azkenean etortzeko konbentzitu zuten. Etorri bezain laster, fusilatzera eraman zuten.
-
Emakume abertzaleei egindako beheramenduak
Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta
Ahizpa ezkutuan joan zen Iparraldera Telesforo Monzonekin. Herrian geldituz gero, PNVkoak zirenak zigortu egiten zituzten. Emakumeei egindako beheramenduak aipatzen ditu. Emakume haietako batzuk gogoan ditu. Bere ahizpak ihes egitea lortu zuen; Frantzian lan handia egin zuen, eta handik asko lagundu zion Bixiri.
-
Emakumeen jarrera beheramenduen aurrean
Bixi Garmendia San Sebastian (1916) Urnieta
Gerra garaian, emakumeei ilea mozten zieten zigor gisa. Udaletxera joan, eta han mozten zieten ilea. Negar eta negar aritzen ziren emakumeak orduan; baina, gero, umorearekin hartzen zuten kontua. Emakume haiek euskarazko antzerkian ibiliak ziren, eta horregatik zigortu zituzten.
-
Gerran, emakumeek eta gizonek pasatako kalbarioa
Miel Izagirre Arrue (1929) Urnieta
Gerran, emakume abertzale batzuei ilea moztu zieten, beheramendu gisa. Aita gordeta egon zen, nazionalista izateagatik.
-
Baserritarra hil, espioitzat hartuta
Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta
Behin, Kontxita anaiarekin batera joan zen komentura kuxkuxean, eta ikusi zuen nola sakristiako arropak eta gauzak botatzen eta apurtzen ziharduten Frente Popularreko soldaduek. Espioia zelakoan hil zuten baserritarraren kasua.
-
Bi mutil fusilatu gerra denboran
Kontxita Zaldua Zabala (1924) Urnieta
Soldaduak etorri zirenean, haien kantak ikasi zituzten. Udan etortzen ziren familia oneko bi mutil fusilatu egin zituzten gerra denboran, Santa Barbaran. Anaia bat 18 urterekin joan zen gerrara; azkenekoak izan ziren. La Quinta del Biberón esaten zitzaien.
-
Gerran, hainbat fusilatu eta hildako Urnietan
Kontxita Igerategi Santa Cruz (1931) Urnieta
Anaiak anaien kontra ibili ziren gerran; eta orain, berriz sortuko balitz ere, berdina gertatuko omen litzateke. Berak ezagututako bost edo sei urnietar fusilatu zituzten. Gerran hil ziren beste hainbat soldadu ere ezagutu zituen.
-
Fusilatuak Oiartzunen
Hilario Lekuona Mitxelena (1931) Urnieta
Berak entzunda duenez, Karrika auzoko paraje batera ekartzen zituzten atxilotuak fusilatzera. Olaztitik gora (Urbasan) dagoen amildegitik behera botatzen zituztela ere entzuna du.
-
Espioia zelakoan, mutila hil
Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta
Eulako mutila soldadu zegoen eta etxera bisitan joatea pentsatu zuen. Beste bandokoekin bidean topo egin, eta fusilatu egin zuten espioia zelakoan.
-
Maistrari ilea moztu
Bixente Lizaso Itxaso (1931) Urnieta
Urnietako maistra Aretxabaletakoa zen. Ilea moztuta agertu zen gerra ostean eskolan, kartzelan egon eta gero. Horrelako kasu asko izan zen.
-
Hainbat fusilatu Urnietan
Joxe Mari Yurramendi Larburu (1922) Urnieta
Hainbat fusilatu izan ziren Urnietan, dozena bat inguru, aita-semeak tartean. Ezinikusi handia zegoen nazionalisten eta karlisten artean. Orain horrela da, eta lehen ere bai. Frankistek herri bat hartzen zutenean, festa izaten zen herrian eta sekulako jende pilak biltzen ziren.
-
Urretxun bederatzi pertsona hil matxinatuek
Margarita Plazaola Murua (1927) Urretxu
Salbakonduktoa behar zuten herrira joan izateko. "Nazionalek" bederatzi lagun hil zituzten herrira sartu zirenean. Izendatu egiten ditu. Nazionalistak izateagatik hil zituzten. Senarrak bi gizon ikusi zituen Legazpi aldean bide bazterrean hilda.
-
Lorca eta Lauaxeta
Jon Maia Soria (1972) Urretxu
Lorca eta Lauaxetaren arteko lotura. Lauaxetak Lorca miresten zuen eta bere poemak euskaratu zituen. Frankismoan fusilatu zuten. Lorca berriz andaluziarra eta republikanoa zen, fusilatu egin zuten baita ere. Antzekotasunak.