Errepresioa

  • Elisabet Agirrezabal Arrese Ahizpa frontera bidaltzearekin mehatxatuta

    Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara

    Ahizpa zaharrena mehatxatu egin zuten, frontera bidaltzearekin. Anaia italiarrek harrapatu zuten Santurtzin; bisitan joan ziren. Bergaran ez zieten emakumeei ilerik moztu, Oñatin bai. Ahizpa gaixotu egin zen, eta ez zen berdina izan.

  • Elisabet Agirrezabal Arrese Gerra sasoian ez zuten ihes egin

    Elisabet Agirrezabal Arrese (1919) Bergara

    Gerra etortzean ez ziren inora joan. Anaia joan zen, emaztea eta bi umeak utzita. Algodoneran emakume bat hil zen, bonbak jota. Beraien etxea ere zulatuta geratu zen. Aitak Uzarragara (Antzuola) eramaten zituen egunez. Rosario eta Aurea, bi ahizpak zigortu zituzten, baina Rosario gehiago. Egun osoa edukitzen zuten arropa garbitzen. Trini Agirrebeña ere zigortu zuten. Zortzi edo bederatzi emakume eraman zituzten.

  • Jexus Altuna Berastegiko eskolan, maisu erdalduna

    Jesus Altuna Etxabe (1932) Berastegi

    Berastegiko maisua herritik bidali zuten, gerra hasi zenean. Katalana zen maisu berria, eta erdaraz egiten zuen dena. Ez zuten tutik entenditzen, eta ezin asmatu ibiltzen ziren (anekdota). "Federico el botarate" liburua zuten eta "El Quijote" ere bai. Neskak maistrarekin zeuden. Lau maisu desberdin izan zituen. Sartzerakoan eta ateratzerakoan "Cara al sol" eta beste bi himno kantatu behar zituzten.

  • Jexus Altuna Barandiaranen taldea, apaiztegian

    Jesus Altuna Etxabe (1932) Berastegi

    Barandiaran irakasle egon zenean, giro eskasa zegoen apaiztegian. Lau irakasle elkartu ziren, eta bilerak egiten zituzten: Manuel Lekuona, Antonio Pildain eta Don Leoncio. Gerra etorri zenean, banandu egin ziren. Barandiaran Iparraldera joan zen; bueltan, Lekuonarekin harreman handia izan zuen. Lekuonarekin eta Barandiaranekin ibilaldiak egiten zituen berak.

  • 907 Senarra preso

    Emilia Unamuno Zamakola (1915) Eibar

    Villaverde de Turciosetik Santanderrera joan ziren. Koinatak egunkarian bila ari zirela jarrita, senarraren berri jakin zuten. Torrelavegan zegoen preso; astean hirutan joaten zen bisitan.

  • Joakin Azpiroz Gerran soldadu

    Joakin Azpiroz Nazabal (1918) Joxe Azpiroz Nazabal (1915) Berastegi

    Gerra garaian, aita liberala izateagatik asko zigortu zituzten. Gerra garaian Joxe soldadu zen, eta sarjentu nola egin zen azaltzen du.

  • lucia farras Ama-alabak Bergarara, aita Bartzelonako kartzelara

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Canfranc-etik zeharkatu zuten muga amak eta hiru alabek. Autobusean ekarri zituzten Donostiara. Komisarian mila paper egin eta gero heldu ziren etxera. Aita Frantzian geratu zen, baina handik gutxira, bere kontrako kargurik ez zegoelakoan, itzultzea erabaki zuen. Bila joan zitzaizkion Canfranc-era Bergaratik, baina muga zeharkatu bezain laster atxilotu eta Huescako kartzelara eraman zuten. Handik Bartzelonako Modelora.

  • lucia farras Kartzelatik irten eta urtebetera hil zen aita

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    "Niño de Oro" bergararrarekin egin zuten zenbait gestio eta lortu zuten aita Bartzelonatik Bilboko Larrinaga kartzelara ekartzea. Kartzelatik irten eta urtebetera hil zen, bat-batean, 43 urterekin. Alabak ez ziren joaten aita bisitatzera. Aitak esaten zuen kartzela-zainak baino txarragoak zirela mojak. Aitaren anaia apaiza zen, baina ez zion ezertan lagundu.

  • lucia farras Bandera errepublikanoari kolore horia josi arazi amandreari

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Etxera itzuli zirenean, etxea hutsik aurkitu zuten. Idazteko makina ere harrapatu zieten. Ihes egiterakoan errepublikako bandera utzi zuten jarrita balkoian. Frankistek morearen gainetik horia josi arazi zioten amandreari, eta ez zioten kentzen utzi haizeak eta euriak hondatu zuen arte.

  • lucia farras Liburuak latorrizko kaxetan ortuan ezkutatuta salbatu

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Amandreak aitaren paperak desagerrarazi behar izan zituen, baina Perez Galdósen "Episodios Nacionales" bilduma osoa salbatu zuen, latorrizko kaxetan ortuan lurperatuta. Oso estimu handitan zituen aitak liburuok.

  • lucia farras "Xabale"ren heriotza eta greba orokorra

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Agustin Unzurrunzaga "Xabale", Bergaran atxilotu zuten 1947ko greban. Polizian eskuetan hil zen. Batzuek diote bere burua bota zuela trenera, beste batzuek bultza egin ziotela (edo torturengatik hil zela). Bergara guztia gelditu zen. Gorpuaren zain zegoen herria; San Antonioraino ekarri zuten, baina Bergaran egin behar zitzaion harrera ikusita, berriro eraman zuten Donostiara. 1947ko maiatzean izan zen. SOS Arrazakeria-ko Agustin Unzurrunzagaren aita zen. Aita hil eta gero jaio zen Agustin.

  • Maria Ibarguren "Viva Franco" eta erreketeen tiroak

    Maria Ibarguren Iparragirre (1922) Azpeitia

    Gaztelaniaz nola-hala moldatzen zen. 20 urte zituela, oraindik ez zekien gaztelaniaz hitz egiten. Gerra hasi zenean, "Viva Franco" esan behar zutela esan zieten, eta buruz ikasi zuten. Erreketeek tiro egiten zieten menditik.

  • Migel Gurrutxaga Bederatziehun mila pezetako isuna aitari

    Migel Gurrutxaga Lesaka (1929) Azpeitia

    Aitari bederatziehun mila pezetako isuna ezarri zioten hauteskundeeetan boto abertzalea emateagatik. Isuna lau orduan ordaindu ezean, hil egingo zutela esaten zioten. Karlistak boto bila joaten ziren etxerik etxe.

  • Jesusa Aranguren Gerran ahizpak kartzelan "Gora Euskadi Askatuta" idazteagatik

    Jesusa Aranguren Olazabal (1910) Azpeitia

    Gerra irten zenean, bi ahizpa kartzelan izan zituen Donostian. "Gora Euskadi Askatuta" idatzita zegoen gutun bat zuten etxean; eta, horregatik, gutun hura idatzi zuen ahizpa bi urte egon zen kartzelan.

  • Joxe Esnaola Soldaduak miaketan

    Joxe Mari Esnaola Garmendia (1930) Azpeitia

    Ihesean zebilen Urrestillako gizon bat ezkutatu zuten baserrian. Joxe Mari eta lau anaia amarekin logela batean egon ziren, beldurtuta. Soldaduak miaketan aritu omen ziren.

  • Begona Gabilondo Aitaren lagun karlista

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Frantziatik bueltan, Guardia Zibilengana joan behar zuten egunero. Etxea gorde zieten. Baina aita ez zen atrebitzen etortzen. Donostian zegoen, Mirakruz kalean, eta egun batean lankide bat joan zitzaion, karlista, abisua ematera, alde egiteko handik. Igeldoko baserri batera joan zen. Bizitza salbatu zion. Aitaren lagunik onena hil egin zuten, Azkoitian geratu zelako. Urrestilla aldean hil zuten.

  • Begona Gabilondo CNTkoek zazpi fusilatu

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    CNTkoek zazpi mutil hil zituzten herrian, karlistak.

  • Begona Gabilondo Azkoitiko kartzela

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Aitaren laguna nazionalista zen, aita bezalaxe. Atxilotu egin zuten Azkoitian, eta gero handik hil. Udaletxean jarri zuten kartzela narras bat. Handik eraman zuten. Juin jauregian sartu zituzten nazionalak errepublikanoek, eta gero alderantziz. Karlistak Juinen zeudela, CNTkoek Bilbora eraman nahi zituzten presoak; nazionalistek gerarazi zituzten.

  • Begona Gabilondo Anaia Langileen Batailoietan

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Anaia gerran ibili zen; eta, harrapatu zituztenean, Langileen Batailoietara eraman zuten. Kamioiarekin ibili zen. Zikinarekin, azaleko gaixotasuna zuten askok, azkura, eta karearekin erreta "sendatzen" ziren.

  • Ixabel Zubillaga Ihes egin eta herrira itzulitakoei zigorrak

    Ixabel Zubillaga Huici (1930) Hernani

    Gogoan dauka gerra garaian Hernanin soldaduak ikusi izana. Alde egin eta herrira itzultzen ziren hernaniarrak zigortu egiten zituzten. Emakumeei ilea moztu eta olioa ematen zieten.