Errepresioa
-
Leonorren neba miñoia, heriotza-zigorrera kondenatua
Itziar Goiri Tribis-Arrospe (1938) Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta
Leonorren neba bat Agirre lehendakariaren eskolta izan zen eta Iruñeako San Kristobalgo gotorlekuan izan zuten preso heriotza-zigorrera kondenatua. Orduan Itziarren amak lagundu zion Leonorren amari gutun bat idazten soldadutza polizia foral, miñoi, modura egin zuela idatziz.
-
Itziarren ama kartzelatik gaixo irten eta nebari bularra beste emakume batek eman zion
Itziar Goiri Tribis-Arrospe (1938) Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta
Itziarren ama seme jaioberriagaz kartzelan izan zuten. Emakumeen Batzako presidente izan zen bere ama. Tifusak jota irten zen kartzelatik eta larri egon zen ama. Bitartean bere nebari herriko beste emakume batek eman zion bularra, Eusebiak, Betanzostarren ama.
-
Salatari bategatik Sukarrietako emakumeak kartzelan
Itziar Goiri Tribis-Arrospe (1938) Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta
Sukarrietako emakumeak herriko beste emakume batek salatu ostean kartzelaratu zituzten. Itziarren amak hilabete gutxi batzuk egin zituen barruan, baina beste batzuk urte luzez egon ziren. Larrinagako eta Saturrarango kartzeletan egon ziren. Itziarren koinata bati 50 pezetako isuna jarri zien "Edurne" izenarekin sinatu zuelako.
-
Kartzelako ezkutuko mezuak fardel zikinen artean gordeta
Itziar Goiri Tribis-Arrospe (1938) Leonor Izagirre Iturbe (1921) Sukarrieta
Kartzelan zeudenak han egindako eskulanak bidaltzen zituzten etxera. Itziarren ama seme jaioberriagaz egon zen kartzelan. Aita bilbotarra zen eta haren familia joaten zen bertara oihalezko fardelak eramatera. Fardel zikinen artean ezkutatzen zituzten ezkutuko mezuak. Don Antonio abadeak ere antza, galtzerdietan sartuta ateratzen zituen mezuak. Abade hori ere preso egon zen Leonorren senarragaz batera.
-
Ondarretako kartzelara esnea eramaten
Martin Balerdi Gorostegi (1924) Tolosa
Bedaioko hainbat gizon eraman zituzten Ondarretako espetxera gerra garaian. Martin morroi egon zen Benta Berriko baserri batean eta kartzelara joan ohi zen esnea eramatera.
-
Abertzaleak euskaraz hitz egiteko beldurrez
Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri (1929) Tolosa
Aita karlista zuen; eta amaren familia, berriz, abertzalea. Familiako bazkarietan eztabaidak sortzen ziren batzuetan. Euskaraz hitz egitea debekatuta egon zen garaian, abertzaleek ez zuten euskaraz hitz egiten, beldurragatik. Karlistek, ostera, lasaiago egiten zuten euskaraz. Emaztearen senide bat gudari gisa ibili zen eta, preso hartu ostean, heriotza-zigorrera kondenatu zuten. Nola libratu zen. Emaztea ikastolan ibili zen, baina gerora euskara ahaztu egin zuen.
-
Aitonak gerra karlistetan borrokatu zuen
Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri (1929) Tolosa
Aitona txapel gorria izan zen gerra karlistetan. Kartzelan zergatik sartu ote zuten galdetzen zion bere buruari.
-
Gerra hasieran, liburuak erre zituzten Tolosako Plaza Zaharrean
Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri (1929) Tolosa
Gazte garaian, liburuekiko zaletasuna piztu zitzaion. Gerra hasieran, Plaza Zaharrean liburuak nola erre zituzten gogoratzen du.
-
Gerra garaiko zigorrak: andereñoen ile-mozketak...
Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa
Gerra garaiko zapalkuntza eta zigorrei buruz hitz egiten du. Andereñoei ilea moztu eta kalean desfilarazten zien. Atxilotuei errizino-olioa ematen zien beherakoa eragiteko.
-
Aita gerran ibilia
Maria Luisa Sancho Olareaga (1929) Tolosa
Pasaian jaio, eta bi urterekin Tolosara amaren jaiotetxera eman zuten. Gerra denboran, ama baserrira bueltatu zen aita errepublikanoekin zelako. Aita atxilotu egin zuten Santanderreko bidean, eta Gasteizen bi urte egin zituen preso.
-
Emakume bi eta 18 gizon ubidear preso
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Aita Segoviako kartzelan egon zen preso. Garai haietan, 18 ubidear egon ziren espetxean. Aita abertzaleei botoa emateagatik hartu zuten preso. Emakume bi zeuden atxilotuen artean. Erreketeak sartu zirenean, emakume batzuei ilea moztu zieten.
-
Aita Bilbon eta Segovian preso
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Gorriak zeuden alde batetik, eta karlista eta erreketeak bestetik. Aita Bilboko karmeldarren komentuan egon zen preso, eta handik Segoviako kartzelara eraman zuten.
-
Amak idazten zituen herriko presoentzako eskutitz asko
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
"Doña Juana la Loca"ren gazteluan egon zen preso aita. Igeltsero peoi eta abeltzain lanetan ibili zen kartzelan. Segoviara ez ziren joan aita ikustera. Amak bazuen eskola eta aitari sarritan idazten zion. Herrian idazten ez zekiten andreei ere laguntzen zien amak.
-
Aita kartzelatik bueltan
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
San Pedro egun batean bueltatu zen aita kartzelatik etxera. Bera nola agurtu zuen gogoan du, baita herriak eman zion harrera ere. Amak manta bat bidali zion senarrari kartzelara, bi zatitan erdibituta, osorik handiegia zelako.
-
Etxean ez zuten goserik pasatu
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Bilbon lauzpabost hilabete eman zituen preso bere aitak. Etxean ardiak zituzten, eta aurrera atera ziren goserik pasatu gabe. Herrian okerrago bizi izan zirenak egon ziren.
-
Herriko idazkaria Derion hil zuten
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Udaletxeko idazkaria euskalduna zen eta Derion hil zuten. Haren familiak gaizki pasatu zuen aurrera ateratzeko. Hainbat herritar egon ziren kartzelan. Ubide bizi-alargunen herria zela dio.
-
Francorekin umeak beldurtzen
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Zeanuriko hiru osaba kartzelan egon ziren. Abelintxuren amamak bere ilobak beldurtzeko 'Franco, Franco dator'! esaten omen zien.
-
Aita Gorbeian artzain
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Aita kartzelatik irten eta gero, Gorbeiara artzain joan zen, eta Guardia Zibilak eskuak lotuta ekarri zuen Ubidera. Gerra uztailean hasi zen, eta azaroan ebakuatu zituzten Trapagaranera.
-
Trapagaranen bizitzeko leku finkorik gabe
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Trapagaranera oinez joan ziren astoarekin eta ardiekin. Hurrengo udaberrira arte, han eta hemen egon ziren, leku finkorik gabe. Handik itzuli eta aita kartzelaratu zuten. Etxeko inork ikusi gabe eraman zuten preso.
-
Guardia zibila etxean bazkaltzen
Abelintxu Olano Olibares (1932) Ubide
Aitak, kartzelatik irten zenean, hamabostean behin Legutioko kuartelera joan behar izaten zuen. Areatzatik etorritako guardia zibil batek etxean bazkaldu zuen, eta handik gutxira hil egin omen zen.