Errepresioa

• Erreketeak etxean

  Luis Ondarra Larrañaga (1928) Mendaro

  Gerra garaian, 15 egunez ateak eta leihoak itxita izan zituzten etxean. Erreketeak etxean izan zituzten; lagun ugari fusilatu zuten.

• Senarra gerran zegoenekoa

  Benita Bernedo Lariz (1917) Mutriku

  Senarrak gerran jarraitu zuen, eta Benita Altzolara itzuli zen. Senarra Laredon harrapatuta zegoela, bisitan joan zitzaion trenez.

• Altzolan desagertutako bi lagun

  Pako Isasti Irusta (1929) Elgoibar

  Elgoibarko frontean mutil gazte nafar bat hartu zuten preso. Altzolara ekarri zuten eta han desagertu egin zen. Pakoren osaba Mariano Arrillaga guardia zibilek eraman zuten gerra denboran Pakoren etxeko sukaldetik, eta ez dute gehiago ikusi.

• Morroiaren ausardia

  Josefa Gabilondo Agirregomezkorta (1920) Elgoibar

  Josefaren baserrian ez zen bonbarik jausi, baina leiho guztiak balaz zulatuta geratu ziren. Gorriek indarrez eraman zituzten auzoko neska bi, sukaldeko lanak egiteko. Arane baserriko morroiak neska horietako bat atera egin zuen preso zegoen etxetik.

• Gerra kontseilua

  Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

  Gerra denboran, udaletxean egin zen gerra kontseiluan egon zen Jose mutil gaztea zela. Barretar bat fusilatu zuten kanposantuan, espioitza leporatuta.

• Fusilatuak

  Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

  Gerra garaian herrian fusilatu zituzten gizon batzuen izenak aipatzen dituzte: Angel 'Mutriku', 'Gaztezi', Don Zelestino abadea...

• Herritik bidali zituzten emakumeak

  Bittor Arrieta Etxaniz (1926) Jose Antonio Arrieta Etxaniz (1924) Jose Zuatzubizkar Goenaga (1922) Elgoibar

  Frankistek gizona ihes eginda zuten zenbait emakume herritik bota zituzten, ume eta guzti. Trenbidetik oinez joan omen ziren Maltzagara.

• Herrian hil zituzten abadeak

  Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

  Herrian zeuden bi abade fusilatu egin zituzten. Hildakoetako bat Zelestino Onaindia izan zen, eta bere anaiak Radio Parísen berriemaileak izan ziren.

• Frantziatik Galiziara Irunetik pasatuz

  Jose Gurrutxaga Ondartza (1921) Elgoibar

  Irunera etorri ziren lehendabizi. Gero barkuz Galiziara eraman zituzten.

• Mezara behartuta Padronen

  Jose Gurrutxaga Ondartza (1921) Elgoibar

  Portutik Padronera eraman zituzten, kontzentrazio esparrura. 1939ko urtarrila zen. Mezara joatea tortura zen eurentzat, baina mehatxatu egin zituzten eta beharko joan.

• Ama Durangoko bonbardaketan hil

  Sabin Osoro Unzueta (1922) Elgoibar

  Gerra denborako kontuak. 1937ko otsailaren 11n herriko emakume talde bat "beste alderdira" bidali zuten zigor edo mendeku moduan. Emakume horien artean zegoen Sabinen ama. Frontea trenbidetik pasatu, eta Elgoibartik Eibarrera bidali zituzten. Sabinen amak Durangon senideak zituen, eta hara joan zen. 1937ko martxoaren 31n Durango bonbardatu zuten. Egun hartan, Sabinen ama elizan zegoen meza entzuten, eta bertan hil zen.

• Osaba Angel eta 'Gaztezi'ren fusilamendua

  Sabin Osoro Unzueta (1922) Elgoibar

  Gerra denborako kontuak. Sabinen osaba Angel Elgoibarren geratu zen herritarrek osatutako komando batean "herria zaintzen". Gero, osaba Markina aldera joan zen, eta Urkarregi inguruan harrapatu zuten 'Gaztezi' plaentxiarrarekin batera. Hainbat egun herriko kalabozoetan pasa eta gero, biak fusilatu zituzten. Bi abade ere fusilatu zituzten.

• Zazpi fusilatu

  Sabin Osoro Unzueta (1922) Elgoibar

  Gerra denboran, zazpi elgoibartar fusilatu zituzten: Don Zelestino Onaindia eta Markina aldetik joandako beste abade bat, Olasope baserriko bi anaia, Laskurain, Arrillaga, 'Gaztezi' (jaiotzez plaentxiarra) eta Angel Osoro (Sabinen osaba).

• Etxean apopilo zuten abadea fusilatu zuten

  Julen Iriondo Bergaretxe (1920) Elgoibar

  Zelestino Onaindia abadea Julenen etxetik preso eraman zuten Francoren militarrek. Zortzi egunez Ondarretan eduki eta gero, fusilatu egin zuten. Abadearekin batera apopilo egon zen mediku militarrak ezin omen zuen sinetsi. Lotsatuta, ez zen gehiago itzuli Julenen etxera. Beste abade apopilo bat, karlista, fusilatu egin zuten Onaindiarekin batera.

• Euskal izenengatik iskanbilak etxean

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Sarritan joan behar izan zuen aitak komandantziara, aitorpena egitera. Euskaraz idatzitako gutun batengatik sortutako arazoak. Etxean euskal izenek sortzen zituzten iskanbilak.

• Osaba Bilbon hil zioten

  Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

  Gerra garaian frontera joan ziren gizonen emazteak herritik bidali egin zituzten. Osaba Justo, Larrinagako kartzelan preso sartu eta hil egin zuten.

• Milizianoen emazte eta umeak herritik kanpora

  Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

  Francoren militarrek herritik bota zituzten miliziano joandako gizonen emazteak eta umeak. Zapi zuriak astinduz, trenbidetik Eibarreraino joan ziren. Pepitak ezagutzen zituen osaba-iloba batzuk nola fusilatu zituzten azaltzen du.

• Don Zelestino abadea fusilatu egin zuten

  Pepita Unzueta Iriondo (1922) Rosa Unzueta Iriondo (1919) Elgoibar

  Hijas de María kongregazioa eta Acción Católica oso zorrotzak ziren. Dantza lotuan egiteagatik, lagun bat kongregaziotik bota egin zuten. Don Zelestino Onaindia abadea abertzalea izateagatik fusilatu zuten. Zelestinoren anaiak, Padre Olaso gaitzizenarekin, Radio Parísetik egiten zuen berba.

• Gerra hasi zenean, Manttalingo neska hil zuten

  Pantxi Matxain Etxaniz (1928) Donostia

  Taberna zegoen Maizter-enean, eta hango gizona fusilatu egin zuten. Gerra nola hasi zen kontatzen du. Manttalingo neska nola hil zuten, eliza aurrean. Oriamendira joaten ziren maiatzaren lehenean, gerra hasi aurretik. Alemanek hiru urteko lehengusua harrapatu zuten autoarekin, eta hil.

• Gerra etortzean hildakoak

  Andres Ormazabal Izeta (1916) Donostia

  Gerra nola hasi zen, Añorgako festetan. Errekalden patruila bat zegoen, eta neska bat hil zuten. Hildakoak ere ikusi zituzten. Irubiden ere bai, beste bat. Galarretan asko fusilatu zituzten.