Errepresioa

  • Ikerne eta Eulogio "reuniones clandestinas" zer zen ere ez zekien amak

    Ikerne Artetxe (1932) Ondarroa

    Amak ez zekien "Reuniones clandestinas" zer zen, eta hori leporatzen zioten. Gorrotoaren ondorioz egindako salaketa izan zen.

  • Gurutz Ganzarain Aitona fusilatua izatetik libratu zuten

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Aitona Arantzazun gordeta egon zen gerra garaian. Aitona urte askoan egon zen Bergaran "Banco Guipuzcoano"ko zuzendari. Han zegoela, salatu egin zuten eta fusilatzeko agindua eman; baina aitonak salbatzea lortu zuen ingurukoen gizatasunari esker. Aitonaren istorio hunkigarria kontatzen du Gurutzek.

  • joseba-goni Koldo Mitxelena gertutik ezagututakoa

    Joseba Goñi Galarraga (1935) Errenteria

    Josebaren aitak eta Koldo Mitxelenak harreman handia izan zuten. Koldo Mitxelenaren bizitzari buruz hitz egiten du: gerra garaian 21 urte zituen eta kartzelan egon zen 7 urtez. Kartzelan familiartekoren bat zuten Errenteriako familien artean, denek irakurtzen zituzten kartzelatik iritsitako gutunak. Koldo Mitxelenaren erretratuak iristen zirenean, ez zuten uste bizirik aterako zenik kartzelatik. Koldo Mitxelenaren ama oso hiztun ona zen. Koldo kartzelatik atera zenean, Madrila joan zen ikasketak egitera eta bere konpromiso politikoa jarraitzera. Han berriro espetxeratu zuten, eta han zegoela hil zitzaion ama.

  • Joxe Mari Zuloaga Aita gerran preso hartu zutenekoa

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Aita, gerran zegoen bitartean, preso ekarri zuten Iruñera; orduan amak opari bat egin nahi izan zion eta Iruñera familia osoa joan zen aita ikustera. Aita Santanderren hartu zuten preso, ez baitzuen errenditu nahi izan; eta denbora askoan ibili zen Langileen Batailoian.

  • Joxe Mari Zuloaga Joxe "Beltza" eta sarjentua

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Aita gerran zegoela, Joxe "Beltzak" sarjentuarekin izandako istilua kontatzen du.

  • Joxe Mari Zuloaga Fletxen eta pelaioen desfileak Errenterian

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Fletxak eta pelaioak desfile militarrak egiten aritzen ziren Errenterian: mutil koskorrak izaten ziren eta haiek jotzen zuten doinua oraindik gogoan du Joxe Marik. Desfile haiek zirenean, Espainiako banderak jartzen ziren balkoietan; beraiek, ordea, ez zuten etxean banderarik jartzen.

  • Joxe Mari Zuloaga CNTko gizon bat Errenterian hil zutenekoa

    Joxe Mari Zuloaga Etxebeste (1932) Errenteria

    Errenterian CNTko gizon bat hil zutenekoa gogoan du Joxe Marik.

  • Aita mikeletea zen

    Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

    Mikeletea zen aita. Frontera Aldundiaren agindupean joan zen, baita herritik ihes egin ere. Hil aurrera arte ez zuen jakin bere aita zeinek salatu zuen. Mikelete postua galdu zuen salaketagatik.

  • Lehengusua fusilatu zuten

    Lucia Etxabe Zubizarreta (1927) Soraluze

    Gatzagako lehengusua fusilatu zuten Donostia inguruan. Haren anaia bat preso hartu zuten. Amak botak erosi zizkion, kartzelan hezetasunagatik ezin zuelako abarkekin ibili.

  • Miren Astibia Apaizek erabakitzen zuten nor fusilatu

    Miren Astibia Olaiz (1925) Errenteria

    Aitaren osaba fusilatu egin zuten gerra garaian. Bilerak apaizek egiten zituzten, erabakitzeko nor fusilatu behar zen.

  • Mari Tere Paskual Aitarekin komunikazioa, Langileen Batailoian egon zen bitartean

    Mari Tere Paskual Zapirain (1931) Errenteria

    Errenteriara itzuli zirenean, noizean behin aitaren berri izaten zuten, gutun bidez komunikatzen baitziren. Guda bukatu zenean, aita Langileen Batailoian egon zen. Etxera itzuli zenean, alokairuan bizitzera joan ziren Gaztainora.

  • Xebastian Retegi Aita kartzelara eraman zuten

    Xebastian Retegi Mitxelena (1929) Errenteria

    Etxean soldaduak izan zituztenean, kafesnea prestatu zieten. Gorritakoek aita kartzelara eraman zuten, Hernanira, Errenteriako bi mutili Nafarroara pasatzeko bidea erakusteagatik.

  • Xebastian Retegi Bordaxarko mutilen heriotza

    Xebastian Retegi Mitxelena (1929) Errenteria

    Bordaxarko batzuk hil zituzten gerra garaian. Zapirain. Ehizako eskopetak ezkutatu egin zituzten, eta horregatik.

  • 320 Dantza-irakaslea fusilatu egin zuten

    Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze

    Domingo zuen izena batzokian dantzak irakasten aritzen zenak. Miliziano batzuei bidea erakusten zebilela, erreketeek harrapatu eta fusilatu egin zuten Maltzagan. Jendea erraz hiltzen zuten orduan.

  • 320 Preso hartuta egindako ibilerak

    Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze

    Laredoko hondartzatik Mirandako kontzentrazio-esparrura eraman zituzten. Handik Burgosera joan ziren trenez. Geroago, San Pedro Cardeña herrira joan behar zuten, eta zaldiz inguratuta oinez eraman zituzten haraino. Hurrengo egunean, berriz, San Juan de Mozarrifara. Han, langileen batailoiak osatu eta hainbat herritara bidaltzen zituzten: trintxerak egitera, bideak egitera... Afalaurrean, tartetxo bat izaten zuten eta bodegatara joaten ziren ardoa edatera.

  • 320 Teruelen zero azpitik 15 graduan

    Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze

    Langileen Batailoian, Mendaroko batekin jardun zuen lanean Iñakik. Handik frontera eraman zituzten berriz. Tenientearengana joan ziren protestatzera, baina ez zuten ezer lortu. Teruelera eraman zituzten martxoaren 13an. Tenienteak, bonbak nola erabili azaldu ostean, bina bonba eman zizkien. 25 gradu zituzten zero azpitik eta zopa ere izoztu egiten zitzaien.

  • 320 Brigada internazionalean, herrialde guztietako jendea

    Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze

    Jaio nazionaletatik frontera eraman zuten eta berriz preso hartu zuten. Gaztelu batean egon zen 5-6 hilabetean, ezer egiteke. Boluntario joatea eskatu zuten eta Manresara eraman zituzten. Kinta zaharrak ziren bertan zeudenak. Brigada internazionaletara eraman zituzten handik; herrialde guztietako jendea zegoen bertan; eta jende gogorra, gainera.

  • 354 Alcalá de Henareseko burua hil zeneko kontuak

    Juan Ezenarro Barrenetxea (1911) Zarautz

    Gerratik itzultzean, Zarautz aldatuta ikusi zuen. Alcala de Henaresen jesuita bat zuten buru, ingeniaria. Burua hil zenean, hainbat euskaldun eraman zituzten autobusez hiletetara Madrilera.

  • Adelaida Etxeberria Gerra hasi zenean, Hendaiara

    Adelaida Etxeberria Arozena (1929) Hondarribia

    Etxetik inor ez zen gerrara joan. Aita Hendaian egon zen 13 hilabetean eta bueltan arazoak izan zituen: etxean preso eduki zuten eta Logroñora ere bidali zuten. Beraiek 15 egun bakarrik egin zituzten han. Aitak gehiegi kontrolatzen zituen alabak, beldurrez zegoen beti.

  • mertxe birto Doktrina Ziburun eta Hondarribian

    Mertxe Birto Sorondo (1929) Hondarribia

    Jaunartzea, 12 urterekin. Ziburun doktrina euskaraz ikasi zuen, baina ez eskolan; bueltan, 10 urterekin, doktrinan hasi zen, Don Manuel Elgorriagarekin. Gerra denboran Guadalupen egon zen preso; lehengusua fusilatu zuten, bera zelakoan. Aita errepublikanoa zen.