Errepresioa
-
Aginagako lehengusuak gerra garaian desagertu
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Gerra garaian, Aginagako aitaren aldeko lehengusu bat eraman egin zuten eta ez zen berriz agertu. Beste lehengusu batekin ere berdin gertatu zen.
-
Txibatoek bertsolariak salatzen zituzten
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Kartzelara eraman zituzten bertsolariak ez zituzten botatako bertsoen edukiagatik atxilotu, txibatoek esandakoagatik baizik. Behin Patxiri deitu zioten gobernutik, bertan aurkeztu zedin, baina Patxi ez zen aurkeztu, eta ez zioten berriro deitu.
-
Txomin garmendia atxilotu zutenekoa
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Soldadu zela bertsotan ibili zen Txomin, eta atxilotu egin zuten. Arantzazuko fraideei esker irten zela zioen berak.
-
Joxe Agirre eta Joxe Lizaso, kalabozoan
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Amezketako kalabozoan sartu zituzten Joxe Agirre eta Joxe Lizaso bertsolariak. Joxe Agirrek bertso saioa zuen, eta taxistak bertara eramango zuela esan, baina poliziarengana eraman zuen hau.
-
Imanol Lazkano kalabozora eraman zuten
Patxi Etxeberria Zubiria (1930) Orio
Imanol Lazkanori autoa lapurtu zioten, honek salaketa jarri, eta hurrengo goizean kalabozora eraman zuten, autoaren ondoan hildako Guardia Zibil bat agertu baitzen. Hogeita lau bat orduz izan zuten lotuta.
-
Presoek berregin zuten gerran lehertutako zubia
Patxi Oliden Gonzalez de Txabarri (1923) Orio
Gerra sasoian lehertu zuten zubia nola konpondu zuten. Hasieran egurrezkoa egin zuten, baina gutxi iraun zuen. Gero, preso hartu zituzten milizianoak jarri zituzten zubia berregiten. Beraz, zubia errepublikanoek apurtu zuten eta beraiek berregin behar izan zuten. Zubiaren obren inguruko azalpenak.
-
Ormaiztegitik alde egin behar
Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi
Gerra sortu zenean, bakarren bat atxilotu zuten, baina Azpeitiko hotel batean eduki zuten preso. Gerra hasieran zergatik erabaki zuten etxetik alde egitea azaltzen du. Abereak saldu zituzten, eta Aizarnazabala joan ziren lehenengo; mutilak, ordea, frontera; eta aitona beste alaba baten etxera. Beraiek, geroago, Sestaora joan ziren; eta Bilbo hartu zutenean, Santander aldera joan behar izan zuten.
-
Familia sakabanatuta
Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi
Janaririk ez zegoenez, emakumeak, zaharrak eta umeak itsasontzian apuntatzeko eskatzen zuten. Gurasoak ezik beste guztiak han joan ziren. Bi anaiek Frantziara pasatzea lortu zuten. Beste bat, ordea, harrapatu eta "Batallón de Trabajadoresen" sartu zuten.
-
Senideak kartzelan
Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi
Ama bi aldiz eraman zuten kartzelara. Behin ama, izeba eta lehengusua eraman zituzten Tolosako kartzelara. Kartzelan, Errusiar batzuk ezagutu zituzten, eta haiekin izandako elkarrizketa kontatzen du. Lehengusina azkar samar geratu zen aske, baina ama eta izeba Donostiara eraman zituzten geroago. Maiatzetik Gabonak arte egon ziren kartzelan, baldintza txar samarretan. Kartzelara gutunak idaztean, zentsura pasatzeko, "La tía Brígida" deitzen zioten gerrako bandoetako bati.
-
Zergatik kartzelan
Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi
Ama, izeba eta lehengusua kartzelan zergatik egon ziren azaltzen du. Komeria handiak izan zituzten garai hartan.
-
Anaia 6 urte etxetik kanpo
Kontxa Intxausti Peña (1919) Ormaiztegi
Anaiak 6 urte egin zituen etxera etorri gabe, udaletxeko idazkariak ez zuelako nahi baimenik eman hura armadara pasa zedin, horrela etxera etorri ahal izateko noizean behin. Anaia Galizian eta Andaluzian ibili zen lanean "Batallón de Trabajadores-en".
-
Frantziatik Espainiara bueltan
Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio
Kontzentrazio-esparruan, batzuei Espainiara itzultzeko aukera eskaini zieten. Irundik sartu zen Sebastian; eta, bertako tren-geltokian egun batzuk pasatu ondoren, Santanderrera eraman zuten.
-
Berriro Frantziara ihesi
Sebastian Astola Ajuriagerra (1918) Otxandio
Otsailaren 9 batean, Portbou-ra ailegatu ziren, eta hondatutako arropa eta oinetakoek aldatu ahal izan zituzten. Handik, frantziar Kataluniako Perpignan-era joan ziren; eta, hamabost egunen ostean, Saint Cyprien-eko esparrura eraman zituzten; gerora, Argelès-ekora. Esparru hartan abesten zuten kantu bat kantatzen du.
-
Juan Ajuriagerra odol gehiago ez sortzeko errenditu zen
Juan Padilla Arruabarrena (1924) Otxandio
Juan Ajuriagerra beraien auzokoa zen; eta bestaldekoek, Francoren aldekoek, Bizkaia hartu zutela ikusterakoan, errenditu egin zen. Kartzelara sartu zuten eta heriotza-zigorrera kondenatu zuten. Ez zuten hil Aita Santuaren eskariz. Bere emaztearen aitapontekoa izan zen, eta beraien ezkontzan ere aitapontekoa izan zen.
-
Gerraosteko zigorrak eta giroa
Juan Padilla Arruabarrena (1924) Otxandio
Ubiden andrazko batzuei ilea motz-motz ebaki zioten gerraostean, baina Otxandion ez. Otxandion errekete asko egon ziren, nahiz eta abertzaleak nagusi izan. Beti egon izan da batzokia herrian, besterik ez zen egon.
-
Anaia bat preso eta bestea ihesi Frantzian
Koldo Pildain Gonzalez de Langarika (1931) Otxandio
Frankistek Bilbo hartu zutenean itzuli ziren Otxandiora, 1938. urtearen amaiera aldera. Koldoren anaia bat Santanderren harrapatu zuten, eta beste batek preso jausi aurretik Frantziara ihes egitea lortu zuen, beste dozena bat lagunekin. Alemanengandik ihesi muga pasatu behar izan zuten berriro, eta Langileen Batailoian sartu zituzten bizpahiru urtetarako.
-
"¡Viva España!" oihuka Otxandion
Juan Kruz Garate Garate (1926) Otxandio
Frankismoaren aldeko gizon bat Otxandioko plazan oihuka aritu zen "¡Viva España! ¡Viva Cristo Rey!"; udaletxeko kartzelara eraman zuten, gerora atera egin zuten eta hurrengo egunean izan zen bonbardaketa Otxandion.
-
Bilboko kartzelak eta preso otxandiarrak
Jon Lasuen Goikolea (1921) Otxandio
-
Gerra hasierako ezbeharrak eta ihesak
Fabian Iparragirre Manzisidor (1917) Pasaia
Gerran gudari ibili zen Fabian. Gerra hasi zeneko oroitzapenak kontatzen ditu. Erreketeek baserri batean ama bat eta bere hiru seme hil zituzten. Fabianen familia Getariara eta Bilbora joan zen ihesi.
-
Gerran preso han eta hemen
Fabian Iparragirre Manzisidor (1917) Pasaia
Amaiur batailoian ibili zen gerran, eta italiarren esku geratu ziren. Zaragozako kontzentrazio-gune batean eduki zituzten, eta gerora lanean Langileen Batailoian. Handik, Bilbora bidali zituzten trenez eta eskolapioetan egon ziren urtebete kartzelan.