Errepresioa

• Atunetan zebilela atxilotu zuten aita

  Rosario Badiola Alkorta (1926) Ondarroa

  Rosarioren aita atunetara joaten zen gerra garaian. Itsasoan atxilotu eta Gijóneko zezen-plazan egon zen atxilotuta. Arrantzale gazte bi, aldiz, gerrara bidali zituzten eta han hil ziren.

• Zorriz beteta itzuli zen aita

  Rosario Badiola Alkorta (1926) Ondarroa

  Atxilotuta egon ondoren, zorriz beteta itzuli zen aita etxera. Harrezkero, arrantzan jarraitu zuen.

• Nebak kontzentrazio-esparruan

  Rosario Badiola Alkorta (1926) Ondarroa

  Neba zaharrak kontzentrazio-esparruan egon ziren.

• Saturrarango kartzelara jatekoa eramatera

  Sorkunde () Ondarroa

  Benantzi Saturrarango kartzelan egon zen hiru urtez eta irten zenean, lagun bat eta ahizpa neskame zituenez, haiei bisita egitera joan zen. Sorkunde kartzelara joaten zen eguenetan Benantziri jatekoa eramatera eta ama igandeetan. Gogoan du Benantzirekin paseoan ibili izana ere.

• Saturrarango kartzelan ume asko hiltzen zen

  Sorkunde () Ondarroa

  Saturrarango kartzelan ume asko hiltzen ziren, hilkutxa zuria ateratzen zutenean jakiten zuten. Mutrikun lurperatzen zituzten. Anekdota bat kontatzen du, Benantzirentzako zen gaztaia jan zuenekoa.

• Ondarroarrak Saturrarango kartzelara jatekoa eramatera

  Terese Lertxundi Kaltzakorta (1930) Ondarroa

  Saturrarango kartzelako presoak ez ziren bertokoak, madrildarrak eta ziren asko eta asko. Ondarroako jendeak jatekoa eramaten zien. Kartzelan bertan jaiotako bi ume Ondarroako familietan hazi ziren.

• Aita eta aitona atxilotu eta erdaraz komunikatzen jakin ez

  Agurtza Osa Etxebarria (1930) Ondarroa

  Bere aita eta haren aita ere Ondarroakoak ziren, biak arrantzaleak. Aitonak ez zekien erdaraz. Motor txiki batean joaten ziren arrantzan. Behin gizonezko bat ikusi ei zuten beraien motor txikian sartzen eta handik Pasaiara eroan zuten. Horrela jakin ahal izan zuen Agurtzaren amak aita eta aitona atxilotu zituztela. Baina Agurtzaren ama ez zen ezer egin barik geratu eta bere senarra eta aitaginarreba askatzea lortu zuen. Ama konpontzen ei zen erdaraz, baina gizon biak ere. Hala ere, berba gutxi batzukaz poliziekin ulertzea lortu zuten.

• Gerra Zibilean etxekoak bananduta

  Agurtza Osa Etxebarria (1930) Ondarroa

  Espainiako Gerra Zibila hasi zenean, bere ama inude zegoen Zaragozan eta beraien Ziortza-Bolibarko baserri batean. Aita langile-batailoietara eroan zuten preso. Agurtzak sei urte zituen eta ama beraien bila joan zen baserrira umeak hartu eta Frantziara joateko. Baina Agurtza gaixorik zegoenez, amak bera han utzi eta bere neba-arrebak hartuta pasatu zen mugaz bestaldera.

• Errizino-olioa eta ilea moztu zigor gisa

  Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

  Errizino-olioa edanaraztea eta ilea moztea izan ohi zen emakumeen aurkako zigorra. Jende asko fusilatu zuten, gehiago Beasainen Ordizian baino. Tartean bere bi lagun, Eli Gallastegiren jarraitzaileak.

• Elizkoiak izateak eta aita karlista izateak salbatu zituen

  Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

  Komandantziara aurkeztu behar izan zuten Ordizian. Baina aita karlista zutenez, eta dentista, ez ziren hain gogorrak izan eurekin. Gainera, elizkoiak ziren, beren lagun karlistak bezalaxe, eta horrek ere lagundu zien.

• Ilea moztu ziotenean, inpresioarekin hil zen neskaren kasua

  Elu Gaztañaga Martinez (1916) Ordizia

  Eluren hainbat laguni moztu zioten ilea. Horietako bat hil egin zen inpresioarekin. Neska zoragarria eta abertzalea ei zen. Berak ez omen zuen hartuko olioa inondik ere.

• Anaia hil frankistek

  Juli Exposito Loinaz (1925) Ordizia

  Frankistek, herrira sartu zirenean, Joxe anaia hil zuten. PNVkoa eta dantzaria izatea haren erru bakarra. Familiak asko sufritu zuen gero ere.

• Lau gazte ordiziar fusilatu Etxarrin

  Juli Exposito Loinaz (1925) Ordizia

  Ahizpei kargu hartzen zieten, anaiagatik lutoz jantzita zihoazelako. Lau ordiziar fusilatu zituzten Etxarri Aranatzera eramanda. Aitak militarrei baimena eskatu zien eta herrira ekarri zituen gorpuak. Geroago, hilerrian lurperatu zituzten.

• Agur faxista egitera behartuta

  Juli Exposito Loinaz (1925) Ordizia

  Aita karlista zen. Militarrekin gurutzatutakoan eskua jaso behar izaten zen (agur faxista); nola behartu zituzten behin bere bi ahizpak.

• Gerran koinatua fusilatu zuten

  Patxi Gabilondo Lasa (1927) Ordizia

  Gerra garaian, Patxiren familia Ordizian gelditu zen, baina ez zieten ezer egin. Emaztearen anaia, ordea, 19 urte zituela, atxilotu egin zuten beste 3 lagunekin batera; handik 8 egunera, laurak fusilatu egin zituzten.

• Gerrako fusilamenduak

  Patxi Gabilondo Lasa (1927) Ordizia

  Patxiren emaztearen anaia fusilatu egin zuten gerra garaian, nazionalista izateagatik. Erreketeak txapel gorriarekin ibiltzen ziren.

• Gerrako kartzelak eta zigorrak

  Patxi Gabilondo Lasa (1927) Ordizia

  Gerra garaian, Ordiziako alkate izandakoa kartzelan egon zen denbora askoan. Joseba Rezolari hiru heriotza-zigor jarri zizkioten, baina ez zuten hil azkenean.

• Ikastolara polizia joan zenekoa

  Karmele Esnal Zulaika (1932) Orio

  Behin polizia joan zen Karmelek ikastola zuen pisura. Lagunen seme-alabak zirela esan zuen. Material didaktiko gisa Xabiertxo erabiltzen zuten, edo honen kopia mekanografiatuak.

• Hildakoak, fusilatuak eta beldurra

  Antonia Murua Iñarra (1926) Orio

  Hildakoak eta fusilatuak egon ziren gerratean Orion. Soldaduek alde egin ondoren ere, beldurrez egoten ziren. Gain batean gizonak hil zituztela kontatzen du.

• Gerra garaian, izebari ilea moztu zioten

  Teresa Jesus Solaberrieta Urdangarin (1933) Orio

  Bere izeba bati gerra garaian ilea moztu zioten, beste bi emakumerekin batera, abertzaleak izatearren. Kalean ibilarazi zieten.