Errepresioa

• Euskara debekatuta

  Pakita Anabitarte Guruzeaga (1920) Donostia

  Euskaraz hitz egitea debekatuta zegoen. Fitxatu samar zeuden. "Langileen Batailoietan" ibili ziren haien bikotekide asko. Diktadura.

• Aita kartzelan eta familia Azkainen

  Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

  Lau anai-arrebak eta amak egin zuten ihes, eta Eibarko alberditarrek ere bai. Elkarrekin bizi izan ziren bai Azkainen, Iturburua etxean, bai Donibanen. Gero Donibanetik Azkainera joan ziren bizitzera berriro, eta eskola publikora joan zen. Dena frantsesez egiten zuten. Bitartean, aita kartzelan zegoen. Madrilera joan behar zuenean gobernutik, bera joaten zen.

• Aita, heriotza-zigorrera kondenatuta

  Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

  Aita-eta harrapatu zituzten, eta italiarrek abandonatuta utzi zituzten Santoñan. Heriotza-zigorrera kondenatuta egon zen Burgosen, urte eta erdian. Zortea izan zuen, eta libratu egin zen. Hala ere, sei urte egin zituen kartzelan.

• Magisteritza ikasi zuen Madrilen eta Donostian

  Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

  Elizaran ikastetxean ez zuen euskaraz egiten inorekin. Gero, magisteritza egitera joan zen, Grosera. Lagun batzuk eta lehengusua. Orduan etorri zen aita kartzelatik, eta desterratu egin zuten, Madrilera. Hara joan ziren bizitzera. Hantxe egin zuen Magisteritza urte bat eta gero Donostian amaitu zuen karrera.

• Aita euskara erakusten, kartzelan

  Itziar Arzelus Arrieta (1928) Donostia

  Aita kartzelan zegoela, euskarazko klaseak ematen egon zen, Burgosen. Koldo Mitxelena zen ikasleetako bat. Gramatika bat egin zuen, erakusteko. Nor-Nori-Nork sistema ez zen artean ezaguna.

• Anaia heriotza-zigorrera kondenatuta

  Maritxu Olabiaga Etxabe (1915) Donostia

  Heriotza-zigorrera kondenatu zuten anaia. Epaiketa egin zieten 20 mutili. Francori eskutitza bidali zioten. Epaileak esan zienaz, eta orduan zuten ezinegonaz hitz egiten du. Bakoitzak berea defendatzeko egiten zituen eginahalak; eta horrek ika-mikak zekartzan.

• Aita kartzelaratua

  Sebastiana Balanzategi Unzueta (1929) Aramaio

  Aita Altzaga auzotik etorritakoa zen; eta, gerra hasi zenean, atxilotu egin zuten.

• Aita kartzelan, etxekoak beldurrez

  Sebastiana Balanzategi Unzueta (1929) Aramaio

  Aita kartzelan zegoela, Susanaren ahizpa bat jaio zen. Aita atxilotu zutenetik, etxean beti beldurrez egoten ziren milizianoekin. Labesua gauez egin arren, goizean milizianoak zain egoten ziren. Etxean ez, baina soroan erori zen bonbaren bat. Etxean, kortan edo ganbaran gordetzen ziren.

• Gerra denboran, Santanderren atxilotu

  Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

  Durangotik itzuli zenetik, etxean egon da beti, gerra denbora kenduta. Bilbo galdu zutenean, atzera zihoazela, Santanderren harrapatu zituzten. Futbol zelaira lehenengo, seminariora gero, eta azkenik Corbanera eraman zituzten. 4.800 lagun egon ziren preso Corbanen.

• ”Batallón de Trabajadores”era zigortuta

  Iñaki Larrañaga Vitoriano (1915) Aramaio

  Corbanetik laurehun lagun Mirandara eraman eta “Batallón de Trabajadores” bat eratu zuten. Handik Gironara, eta geroago Toledora joan ziren. Gerra bukatu eta gutxira itzuli zen etxera, baina hiru hilabetez igandero aurkeztu behar izan zuen Aramaioko Guardia Zibilen kuartelean, eskuineko eskua altxatuta aurkeztu ere.

• Esklabu lana egiten, eta gainetik isuna

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Gerran zauritutakoak zikindutako koltxoi guztiak garbitzera behartu zituzten, esklaboak izango balira bezala. Urtebete baino gehiago egon ziren lan horiek egitera behartuta. Udaleko idazkariarekin, liskar baten ondorioz, isun handi bat jarri zioten. Nolabait bildu zuten dirua isuna ordaintzeko.

• Guardia Zibilak aita jipoitu zutenean

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Isuna jarri zioten; eta, hura ordaintzeko, Estatuko ordainketa-paperen bila joan behar izan zuen Gasteizera. Gerra denboran ez zuten ganadurik galdu etxean. Gudariak Arrazolara joan zirenean, aitak eraman zien gurdikada bat munizio eta tramankulu. Horren ondorioz, Guardia Zibilak aita kuartelean jipoitu zuten. Domekeri oso oroitzapen txarrak ekartzen dizkio gerra denborako kontuez jarduteak.

• Anaiak preso eta etxean dirurik ez

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Jaso zuten gari guztia entregatu egin behar izan zuten urte batean. Arto-taloei esker atera ziren aurrera. Anaia bat kartzelan eta bestea “Batallón de Trabajadores”en zeuden zigortuta. Diru falta larria zuten, eta ama gaztaina eta sagarrak saltzera joaten zen Gasteizera astean behin, autobusez.

• Udalak babarrunak ostu

  Domeke Elexpuru Altube (1919) Aramaio

  Gixie, (baimena), eskatu behar izaten zen Gasteizera joateko. Saltzeko zeramatzan babarrunak udaletxean kendu egin zizkioten, ezer ordaindu gabe. Domeke amarekin joaten zen Gasteizko plazara.

• Osabak kartzelan ezagutu zuen andregaia

  Kepa Mondragon Jauregi (1934) Aramaio

  Osaba, Cirilo Mondragon, kartzelatik irten eta gero ezkondu zen. Laudioko kartzelan ezagutu zuen bere emaztea izango zena. Bi seme-alaba izan zituzten.

• Ezinikusien ondorioak

  Paxkuala Kortadi Ormaetxea (1923) Hernani

  Ezinikusiak ziren hilketa askoren arrazoia. Emakumeei puga eman eta ilea mozten zieten, sozialistak zirelako edo.

• Fusilatzeak etxe ondoan

  Irune Karrera Etxeberria (1929) Xatur Karrera Etxeberria (1930) Hernani

  Hilerriko bidean bizi ziren Xatur eta Irune, eta haien etxetik fusilamendu guztiak ikus zitzaketen.

• Gerra hasiera eta fusilatuak

  Ebaristo Genbelzu Sansinenea (1925) Hernani

  Nafarroatik erreketeak eta falangistak sartu ziren. Hernanikoak denak ezagutu zituen. Fusilatutakoak Galarretan sartzen omen zituzten.

• Gerra nola bizi izan zuten

  Esteban Elorza Aranburu (1928) Hernani

  Gerran gosea pasa zuten. Gerra hasi zenean, tankeak etorri ziren, aita harrapatu zuten eta beraiekin batera eraman zuten, baina ilunabarrerako askatu zuten. Errepideak moztu egin zituzten. Etxetik ez ziren irteten gerra garaian. Hernanin izandako fusilamendu bati buruz hitz egiten du.

• "Arriba España" ez esateagatik fusilatutakoak

  Maria Iruretagoiena Olano (1928) Getaria

  Gernikan, emakume batek "arriba España" esan nahi ez izateagatik, lau seme-alabekin batera fusilatu zuten.