Errepresioa

• Fusilamendua gogoan

  Inazio San Migel Sorazu (1927) Mutriku

  Gerra denborako kontuak. Komandantea, medikua eta hiru soldadu Elurtegi baserrian zeudela atxilotu bat eraman zuten baserrira. Apaizarekin konfesatu ostean fusilatu omen zuten presoa. Inazio umea zen, eta beldurra pasatu zuen.

• Senarra gerran zegoenekoa

  Benita Bernedo Lariz (1917) Mutriku

  Senarrak gerran jarraitu zuen, eta Benita Altzolara itzuli zen. Senarra Laredon harrapatuta zegoela, bisitan joan zitzaion trenez.

• Saturraraneko emakume presoei esnea eramaten

  Sebastian Ituarte Aranbarri (1938) Mutriku

  Saturraraneko kartzelara joaten ziren, bertako presoei esnea eramatera; emakumeak eta umeak izaten ziren gehienak.

• Saturrarango kartzela

  Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

  Saturrarango kartzelari buruz hitz egiten du. Lorearen izeba bat eta haren senarra han egon ziren lanean.

• Saturrarango kartzela

  Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

  Saturrarango kartzelako kontuak. Kartzelan norbait hiltzen zen bakoitzean, "barranderuan" gurdian eramaten zituzten gorpuak Mutrikuko kanposantura. Saturrarango kartzelan egon ziren Mutrikuko emakume batzuk aipatzen ditu.

• Gerrako fusilatuak

  Jesus Furundarena Goenaga (1924) Mutriku

  Gerra denborako kontuak. Zazpi soldaduk, gauez, auzoko gizon bat eraman zutela gogoratzen du. Mutrikuko kanposantu atzeko paretaren kontra jarri eta fusilatu omen zuten gizona. Gizona nor zen aipatzen du. Soldaduak azpeitiarrak omen ziren, eta mehatxupean, behartuta, fusilatu omen zuten gizona. Herriko giroa gerra denboran nolakoa zen aipatzen du.

• Kartzelako egonaldia

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Bilbotik ere ihes egitea lortu zuen Clauriok, baina Santanderren harrapatu zuten. Santoñako 'El Dueso' kartzelan egon zen preso. Bilboko eskolapioetan eta Villarcayon ere bai. Preso egon zeneko oroitzapenak kontatzen ditu. Hiru urte egin zituen preso.

• "Trabajadoretan"

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Hiru urte preso egin eta gero, "trabajadoretan" ere beste hiru egin zituen Claudiok. Canfrancen "trabajadoretan" ibili zireneko pasadizoak kontatzen ditu.

• Mirandan hiru urte

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Gerra-kontseiluan epaitu eta soldadutzara bidali zuten. Mirandara bidali zuten: han zer lan egiten zituen aipatzen du. Hiru urte egin zituen han: denera zazpi urte egin zituen etxetik kanpora.

• Mirandan, almazenean

  Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

  Gerra-kontseiluan epaitu eta Mirandara bidali zuten: han almazenean aritu zen lanean. Gustora egon zen: ez zitzaion jatekorik falta izaten.

• Amak soldaduekin argazkia atera

  Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

  Gerrako kontuak. Inesen amak Eibarren bizitakoak. Ama soldadu "gorrien" sukaldari lanetan ibili zen. Soldaduekin argazki bat atera zuen. Argazkia kuartelera eta udalera iritsi zen. Argazkia zela eta, hamabostean behin kuartelean aurkeztu behar izaten zuen amak. Kuarteleko gorabeherak. Udalean argazkia jaso zuena beren etxejabea zen, eta argazkia apurtu egin zuen.

• Untzueta dorretxea II: Langileen Batailoak

  Ines Lezea Txurruka (1932) Mutriku

  Eibarko Untzueta dorretxeari buruzko azalpenak ematen ditu. Soldadu "gorriak" eta moja batzuk bertan egon ostean, dorretxean Langileen Batailoak egon ziren. Presoek Eibarren zer lan egin zituzten aipatzen du. Gabonetan libre geratutako presoak etxean hartu ohi zituzten.

• Gerran, osaba sakan batetik bota

  Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

  Gerra zibileko kontuak ditu hizpide. Kandidoren osaba bat sakan batetik behera bota zuten. Patxi Etxeberria Urreizti "Mote" zen osaba, eta farmazeutikoa zen.

• Saturrarango kartzelan, "giro beltza"

  Kandido Urreizti Osa (1926) Mutriku

  Gerraostean, 12 urte inguru zituela, igeltsero lanetan hasi zen. Saturrarango kartzelan konponketa lanetan ibilia da. Kartzelako giroari buruzko azalpenak ematen ditu. Ondarroako eta Mutrikuko herritarrek kartzelatik ateratako emakumeei laguntza ematen zien.

• 1500 pezetako isuna semeak gudari izateagatik

  Aurora Manterola Burgaña (1942) Mutriku

  Auroraren aitonak, bost seme gerrako gudari izateagatik, zortzi egunetan ordaindu behar zuen 1500 pezetako isuna jaso zuen. Antipatriota bezala izendatua izan zen. Dokumentu ofizialak erakusten ditu.

• Karlistetatik ezkutatzen etxeko ganbaran

  Aurora Manterola Burgaña (1942) Mutriku

  Etxeko emakumeei ilea moztu zieten gerra garaian. Egunero karlistak etxera joaten ziren, emakumeak kalera ateratzera zigor bezala. Aurora izeneko izeba, ganbaran ezkutatzen zen arrantzako sare eta otarren atzean. Gaixotu eta Eibarko ospitale batera eraman zuten baina 20 urterekin hil zen. Aitona ere, semeak abertzaleak zirelako 1500 pezetako isuna ordaindu eta sei hilabetetara hil zen.

• Umiliazioak gerra galdu zutenei

  Aurora Manterola Burgaña (1942) Mutriku

  Gerra garaian, abertzaleak izateagatik jasandako zigorrak eta umiliazioak. Karlistak etxera joaten ziren bila.

• Osabaren hezurrak Erorien Haranean

  Edurne Ansorregi Lopez (1935) Mutriku

  Edurneren amonak (amaren amak) zortzi seme-alaba izan zituen. Osaba Jose, Gasteizen fusilatu zuten Ostiral Santu batean eta dirudienez Erorien Haranean daude haren hezurrak. Osaba Vicente, gerra garaian desagertu zen.

• Aita, Sasetako Langile Bataioilian

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Gernikako bonbardaketan aita Gernikan zegoen eta menditik ihes egin behar izan zuen. Bilbo jausi zenean, Kontxiren aita Saseta Langileen Batailoian egon zen hiru urtez lanean, Llerenan, Extremaduran. Mutrikura bueltatu zenean, igandero joan behar zuen kuartelera sinatzera. Extremaduran bideak egiten ibili ziren eta hildako ugari egon ziren. Bide ertzean hilobiratzen zituzten.

• Osaba Ondarretan fusilatua

  Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

  Baserri ondotik pasatzen ziren tropak. Kontxiren izeba baten senarra, Tomas Rodriguez, fusilatu egin zuten. Ika-mikaren baten ondorioz Ondarretara eraman zuten preso eta han fusilatu zuten.