Errepresioa

• Hernaniko fusilamenduak

  Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

  Gerra garaian hildako asko izan zen Hernanin. Non fusilatzen zituzten kontatzen du. Txapelak eta oinetakoak han gelditzen ziren. Hilerrian aparteko lurra omen zegoen, bedeinkatu gabea, fusilatuak lurperatzeko. Hogeitik gora fusilatu zituzten herrian.

• Tetuanen soldadu Bilbo erori zenean

  Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

  Tetuanen, Afrikan, soldadu zegoen Bilbo nazionalek hartu zuten garaian. Cara al Sol kantarazi zieten. Fustarekin soldadu bat nola jo zuten kontatzen du, abesterakoan eskua ondo luzatua ez izatearren.

• Gerran andazain

  Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

  Gerra garaian joan zen soldadu, hogei urterekin. Udaletxeak bidaltzen zituen soldaduak, aurrez neurtu, pisatu eta beste hainbat egin eta gero. Lau hilabete Afrikan egonda, Espainiara bidali zituzten Katalunia ingurura. Andazain (kamillero) ibili zen eta erraz pasatu zuen gerra.

• Aranazko Segundo Bergara gerran hila

  Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

  Aranazko Falku etxekoa zen Segundo Bergara nola hil zen kontatzen du.

• Anai bat Teruelen desagertua

  Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

  Anaia zaharragoak zituen eta haien gerrako kontuak esaten ditu. Anai bat Teruelen desagertu zen.

• Jendea etxeetatik eraman egiten zuten

  Regina Gorrotxategi Miranda (1921) Hernani

  Gerra garaian, anai bat Madrilen zuten ikasten eta ez zekiten hartaz ezer. Beldur handia bizi izan zuten, etxeetan sartu eta jendea eraman egiten baitzuten.

• Ezinikusia eta beldurra

  Regina Gorrotxategi Miranda (1921) Hernani

  Ezinikusia bazen. Anaiaren bila etorri ziren behin eta alde egin zuen leihotik. Ez zekien nora joaten zen, hobe baitzen ezer ez jakitzea. Orduan beti beldurrez izaten ziren. Senide batzuek Ameriketara ere alde egin zuten.

• Ahizpa eta anaia kartzelan

  Regina Gorrotxategi Miranda (1921) Hernani

  Fusilamenduen beldur izaten ziren. Etxetik eramanez gero, bazekiten zer gertatuko zen. Ahizpa ere kartzelan izan zuten eta horri buruzko azalpenak ematen ditu. Anaia frontean zauritua, bestea Madrilen kartzelan, aita hila... gogorra izan zen.

• Ahizparen kartzelaldia

  Regina Gorrotxategi Miranda (1921) Hernani

  Ama eta biak geratu ziren etxean. Ahizpak kartzelan egun batzuk pasatu zituen. Jende asko eramaten zuten kartzelara hutsarengatik. Bisitan joan zen bera, negar eta negar. Jatekoa ezagun batek eramaten zion.

• Soldaduak etxean

  Regina Gorrotxategi Miranda (1921) Hernani

  Etxean lau soldadu izan zituzten lotarako, derrigorrean. Ez daki inor ausartuko zen soldaduak etxean hartzera ukatzen.

• Kulparik ez duenak pagatzen du askotan

  Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

  Gerran izandako heriotzez eta erail zuten jende guztiaz ari da Mari Karmen. Hernaniko kanposantura Pasaian eta Donostian hildako gorpuak ekartzen zituztela dio Mari Karmenek.

• Pentsamolde kontua

  Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

  Mari Karmenek dio nazionalek segituan "harrapatzen" zutela eurek defendatzen zituzten idealetatik hurruntzen zen edozein.

• Bandera espainola balkoian

  Mari Karmen Olazagirre Amilibia (1931) Hernani

  Hernanin denetik izan dela dio Mari Karmenek, baita falangista asko ere. Euskaraz etxean besterik ez zuten hitz egiten. Zalantzak ditu Mari Karmenek kalean euskaraz egitea debekatuta zegoela esaterakoan, baina beldurra medio, ez zuten euskaraz egiten. Gainera, Franco etortzen zenetan, bandera jarri beharra zagoen balkoian, nahi edo ez nahi.

• Inguruko tornuak zerrajerarako errekisatuta

  Joxe Zulueta Uribe (1921) Arrasate

  "Unión Cerrajera"k inguruko tornu denak errekisatu zituen eta ordu luzez lan egiten zuten.

• Oreja eta Edurra fusilatuak

  Joxe Zulueta Uribe (1921) Arrasate

  Oreja eta Edurra izeneko bat (lanera bizikletan zihoan gizon bat) fusilatu zituztenekoa kontatzen du. Rikardo Azkoagak ihes egitea lortu zuen errekara salto eginda.

• Arrasateko preso eta fusilatuak

  Joxe Zulueta Uribe (1921) Arrasate

  Aita eta osaba bat kartzelan egon ziren. Aita zerrajeran postu garrantzitsua zuelako askatu zuten. Beste asko fusilatu zituzten. Osaba tuberkulosiarekin etorri zen kartzelatik eta hil egin zen. Haurdun zegoen emakumea ere fusilatu zuten. Oiartzun eta Errenteria aldean hil zituzten.

• Ama eta umea tiroz hil

  Roxarito Goikoetxea Ormazabal (1929) Hernani

  Gerra garaian nazionalek ama eta ume jaio berria hil zituzten.

• Bi osaba gerran ibili

  Jerardo Mondragon Garai (1927) Arrasate

  Amaren aldeko bi osaba gerran ibili ziren nazionalistekin ("gorriekin"). Osaba bat preso hartu zuten, ordea, eta Langileen Batailoietan ibili zen. Gero, nazionalekin eraman zuten gerrara. Urkiolan, Intxortan, Teruelen eta Belchiten ibili ziren gerran.

• Erreketeen koronela etxez etxe

  Pilar Bastida Irastorza (1924) Arrasate

  Gerra garaian, erreketeen koronela etxez etxe ibiltzen zen. Beraien etxean izan zenekoa kontatzen du.

• Kontzentrazio esparrutik zorriz beteta

  Juli Gallastegi Ezkurra (1921) Arrasate

  Anai bat kontzentrazio eremuan eduki zuten Gasteizen. Etxeratutakoan zorriak ekarri zituela gogoan du. Lixiba zela egiten zuten kontatzen du.