Errepresioa

• Adrian: ama kartzelatik bueltan euskaraz egin ezinda

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• Mañariar gehiago kartzelan

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• Adrian: amari isuna herriko jendeak salatuta

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• Zekiena esan zezan biluztu zuten aita

  Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

  Gerra hasieran, bere aitak epaitegira joan behar izan zuen, batzokiko presidentea zein zen jakin nahi zutelako. Ez zuenez ezer esaten, biluztu egin zuten. Ondorioz, ondorio psikologiko larriak jasan zituen eta handik gutxira hil zen 64 urte zituela.

• Atxilotu eta kartzelarainoko bidea

  Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

  Bere aita hil eta handik hilabete eta erdira, atxilotu egin zuten Zamudion, Esperanza lantegia bertan egon baitzen sasoi hartan. Atxiloketa momentutik Orueko txaleteko kartzelara eraman zutenekoa kontatzen du pasarte honetan.

• "Emakume, nacionalista, propagandista, abanderada, peligrosa e indeseable"

  Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

  Bilboko Orue txaletean, kartzela jarri zuten eta Kasilde bertan espetxeratu zuten. "Emakume, nacionalista, propagandista, abanderada, peligrosa e indeseable" izateagatik epaitu zuen epaimahai militar batek. Urtebete eta hilabete bateko zigorra ezarri zioten; azkenean, kartzelan bertan ezagutu zuen senitarteko bati esker, 6 hilabete eta egun batekoa bete zuen. Kartzelan inori kalterik egin barik bizitzen ahalegindu zen.

• "El palomar"en 11 egun zigortuta

  Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

  Kartzelan 11 egun zigortuta egin zituen "el palomar" deitzen zioten tokian. Bera eta beste bi zigortu zituzten.

• Kartzelatik kartak hankartean atera

  Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

  Kartzelatik irten zenean, hainbat karta atera zituen hankartean ezkutatuta. Horrelako lekuetan asko ikasten dela dio.

• Kartzelako baldintza eskasak

  Kasilde Aginaga Barinagarrementeria (1916) Markina-Xemein

  Kartzelan, lurrean zeuden koltxoietan egiten zuten lo. Zigortu zituztenean, 3 zigortuek elkarri helduta egiten zuten lo. Jatekoa eskasa zen, ur zikinagaz egondakoa. Han ez zegoen higienerik, ez baitzuten ia urik. Markinako batzokiko emakumeen taldean egon zen.

• Gerran familiako kideak banatuta

  Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

  Adesuako gozo-denda gainean bizi izan ziren gerrara arte. Aulestin egon ostean, bere ama Markinara bueltatu zen seme-alaba batzuekin. Ordurako, beraien aita kartzelan zegoen, Iruñeko San Kristobalgo fortean egon baitzen 7 urtez. Aulestin zeudela, etxe ugaritan egon ziren banatuta.

• Aita kartzelan eta osaba fusilatu

  Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

  Bere aita abertzale gogorra izatearren atxilotu zuten. Bere aitaren anaia nagusia hil egin zuten, eta aita ozta-ozta salbatu zen. Osaba, 1937. urtean, Larrinagako kartzelatik Deriora eraman zuten fusilatzera. Aita Iruñeko San Kristobalgo gotorlekura eraman zuten, zazpi urtean behin ikusi zuen aita. Beste hiru markinar ere hil zituzten. Batzokian komediak egiten zituzten. Kasilde Aginagak antzezten zituen, artista ona ei zen.

• Kartzelara lau joan eta bi bueltatu

  Elisabet Aretxabaleta Goikoetxea (1921) Markina-Xemein

  Bere aitaren indultua osabaren heriotzaren ostean heldu zen. Lau joan ziren aitarekin batera Iruñeko fortera, baina bi bakarrik bueltatu ziren.

• Itxasalde batailoian gudari preso hartu arte

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Itxasalde batailoiko gudaria izan zen, 1937ko ekainaren 18an preso hartu eta langile-batailoietara eroan zuten arte. Asturiasen alemaniarrentzako abiazio-zelaiak atontzen ibili zen, besteak beste. 1939. urteko ekainaren 13an eman zioten etxera etortzeko baimena eta askatasuna.

• Bilbon beraien buruz entregatu zuten

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Gerra garaian, 40 bat lagun aldendu ziren Itxasalde batailoitik hainbat gorabehera tarteko. Bilboko San Antonen eta San Frantziskon egon ostean, hainbat zubi apurtu zituzten eta Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua.

• PNVkoen Zabalburuko txaleta

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Gerran, Bilboko Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua. PNVkoak Zabalburuko txalet batean batzen ziren. Beraien batailoiko 10 bat kide bertara eroan zituzten eta 10 egunetara aske utzi zien. Beraien batailoikoengana bueltatu ziren Begoñara.

• Itxasalde batailoiaren ibilbidea

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Itxasalde batailoikoak nondik nora ibili ziren azaltzen du zehaztasunez.

• Mexikoko eta Alemaniako munizioa

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Mexikoko eta Alemaniako munizioa erabiltzen zuten frontean.

• Ezkonduta egon arren, gerrako gutunak aitari

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Gerran zegoenez, 1936tik 1939ra arte etxera etorri barik egon zen. Ordurako ezkonduta eta ume baten aita izan arren, aitak zuenez bere abizen bera aitari zuzendutako gutunak idazten zituen.

• Bilbotik Logroñora preso

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Bilboko Carlton hotelean entregatu zuten beraien burua. Batetik bestera ibili eta gero, Logroñoko (Errioxa) zezen-plazara eroan zituzten; 1000 preso inguru-edo bazirela uste du Jose Andresek. Hara heldu eta lehenengo gauza ilea ebakitzea zen. Bost abade zeuden han eta San Inazio egunez sermoi itzela bota zietela du gogoan.

• Miranda de Ebroko, Bilboko eta Llaneseko langile-batailoian

  Jose Andres Azpiri Malaxetxebarria (1911) Markina-Xemein

  Bilbotik Logroñoko zezen-plazara eroan zituzten preso. Han, poliziek inspekzioak zituzten. Logroñotik Miranda de Ebrora (Burgos) eroan zituzten; langile batailoietako 14 eta 15 zenbakiak biak zeuden bertan. Handik, Bilbora ekarri zituzten atzera ere. Karrantzan trenbideak konpontzen egon ostean Llanesera (Asturias) eroan zituzten zubiak egitera.