Errepresioa

  • Claudio Usobiaga "Trabajadoretan"

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Hiru urte preso egin eta gero, "trabajadoretan" ere beste hiru egin zituen Claudiok. Canfrancen "trabajadoretan" ibili zireneko pasadizoak kontatzen ditu.

  • Claudio Usobiaga Mirandan hiru urte

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Gerra-kontseiluan epaitu eta soldadutzara bidali zuten. Mirandara bidali zuten: han zer lan egiten zituen aipatzen du. Hiru urte egin zituen han: denera zazpi urte egin zituen etxetik kanpora.

  • Claudio Usobiaga Mirandan, almazenean

    Claudio Usobiaga Albizu (1916) Mutriku

    Gerra-kontseiluan epaitu eta Mirandara bidali zuten: han almazenean aritu zen lanean. Gustora egon zen: ez zitzaion jatekorik falta izaten.

  • 616 Guardiak eta presoak

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Herri barruko leku askotan egoten ziren guardiak egiten. Baita Urbian ere. Urbiatik Araiara joan, bertako idazkaria atxilotu eta Oñatira ekarri zuten. Oñatiko Unibertsitatetik preso batzuek ihes egin zuten.

  • 616 Urbiatik Udanara

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Gregoriok Alejoren antzeko ibilbidea izan zuen. Urbian egon zen. Urbian berekin egondako Korta baserriko bat, gerora, kanpandorrean harrapatu zuten. "Korta" gero Udanan hil zuten.

  • 616 Espetxe asko ezagutu zituzten

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Santandertik Corbanera preso eraman zuten; eta, handik, Bilboko Eskolapioetara. Bertan, 5.000 lagun egon ziren preso. Hamabi urteko espetxe-zigorra ezarri zioten; horregatik, Larrinaga, Bilbo, Ondarreta eta Gasteizko kartzelak ezagutu zituen. Gasteizkotik bidali zuten aske etxera.

  • 616 Alejo 1941. urtean askatu zuten

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Alejo, epaiketarik gabe, Larrinagatik Donostiara bidali zuten. Legazpiko Paper-lantegiko gerentearen emazteak eta Alejoren koinatak emandako laguntzari esker, 1941eko ekainean askatu zuten Alejo Donostian. Urte bereko otsailean askatu zuten Gregorio Gasteizen.

  • 616 Errekadistak eta kartzelako Madrinak

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Oñatiko Eugeni "Txarriduna" ibiltzen zen errekadista moduan; kartzelatik arropak atera, eta Oñatira eramaten zituen garbitzera. Gutunak ere ateratzen zituen. Presoei kanpoko emakume boluntario bat jartzen zieten, "Madrina" izenez deitzen zutena. Presoei alaitasun pitin bat eramaten zieten; eta arropaz, jatekoaz, gutunetaz eta bestelakoetaz arduratzen ziren "Madrinak". Gregorio bere "Madrina" izan zenarekin ezkondu zen.

  • 616 Patrizio Etxeberria eta Arralde taxilaria

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Patrizio Etxeberria Arantzazun harrapatu zuen gerrak. Arralde taxilariak eraman zuen Legazpira bueltan. Gerora, Arraldek heriotza-zigorra jaso zuen. Patriziok atera zuen kartzelatik. Ezkioko Ama Birjinari buruzko kontuak era aipatzen ditu.

  • Maria Victoria Arizmendi Aita Ondarretako kartzelan bederatzi egunez

    Maria Victoria Arizmendi Azpiazu (1924) Bergara

    Aita Ondarretako kartzelara eraman zuten. Mugitzen hasi ziren eta bederatzi egun eginda askatu zuten. Geletan ez zuten etzateko lekurik ere. Txarrena gauak ziren, fusilatzeko presoen bila etortzen baitziren.

  • Maria Victoria Arizmendi Aitak ez zuen nahi izan kartzelatik gauez irteterik

    Maria Victoria Arizmendi Azpiazu (1924) Bergara

    Ondarretako kartzelan zegoela, iluntzean etorri zitzaizkion aitari aske utzi behar zutela esanez. Hurrengo goizean nahiago zuela, berak. Izan ere, beldur zen iluna aprobetxatuz edozer gauza gertatuko ote zitzaion. Askatu eta gero, Arantzazura joan zen bederatzi egunez Ama Birjinari eskerrak ematera.

  • Marisol Uriarte Aitita preso, aita herbestean

    Marisol Uriarte Agirre (1942) Ea

    Gerra garaian Larrinagan egon zen bere aitita preso eta amak eramaten zizkion jatekoa eta arropa. Aita erbesteratuta egon zen, lehenengo Errusian eta ondoren Belgikan.

  • Gregorio Biteri Mendieta Senideak heriotzatik salbatu ziren

    Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

    Berastegiko Txomin Jakakortajarena abadea hiru urtez eduki zuten etxean. Bi abade egon ziren eurenean, bata faxista eta bestea euskalduna. Erreketeek aita, anaia eta abadea hiltzera eraman zituztenean, nola salbatu ziren azaltzen du Gregoriok.

  • 1521 Ondarretako kartzela III

    Antton Bereziartua Lizarza (1920) Joxe Mari Bereziartua Lizarza (1927) Donostia

    Zarata gutxiago ateratzeko, presoak matxetearekin hilko zituztela esan omen zion neska bati errekete batek. Uzkudun boxealariaren kontuak: falangista jantzita ibili zen Donostian. Salbatu ere egin ote zituen batzuek. Matxain toka jokalariaren anaiak nola egin zuen ihes.

  • Rufina Irazu Hiru baserritan hiru fusilatu; lapurretak

    Rufina Irazu Amundarain (1923) Asteasu

    Konporta baserrikoa Tolosara eraman zuten. Hil behar zituztenak Donostiara eramaten zituzten. Inguruko baserrietatik hiru eraman zituzten, eta denak garbitu zituzten. Erreketeek oiloak ere eramaten zituzten. Eta egunero marmita bete esne eraman behar izaten zieten.

  • carmen gonzalez Bueltan, etxeak hustuta

    Carmen Gonzalez Oiarbide (1922) Hondarribia

    Bueltan, etxeak erdi hustuta zeuden. Emakume bati ilea moztu zioten. Desfileak izaten ziren. Falangistak eta erreketeak.

  • Maritxu Txintxurreta Anaia Zaragozatik etxera bidali zuten

    Maritxu Txintxurreta Goenaga (1918) Oñati

    Mekanikoa zelako salbatu zen anaia. Zaragozan ondo tratatu zutela zioen anaia horrek. Zaragozako gertakizun bat azaltzen du Maritxuk. Bi anaia kartzelatik pasatu gabe bidali zituzten etxera.

  • 1285 Anaia gerran preso

    Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati

    Gerra denboran, anaia frontean harrapatu eta "gorriek" Bartzelonara preso eraman zuten. 18 kilo galduta itzuli zen kartzelatik.

  • 1285 Gerrako kontu tristeak

    Ascension Arregi Leturiaga (1916) Oñati

    Asunzionek gogoan du nazionalistak izateagatik kaskamotz utzi zituztela batzuk kalean. Don Basilio zenaren eta Eustakio dendariaren alabak, Naparreneko Margari eta beste hiru edo lauri ebaki zieten ilea, "bengantziagatik" Asunzionen esanetan.

  • Regino Biain Guridi Gerra ondoren, Galdos karretila-lantegira

    Regino Biain Guridi (1916) Oñati

    Merkataritza-peritu izateko, akademia batean ikasi zuen, Donostian. Hori egiten hasi, eta gerra hasi zen. Gerora, hiru urte egin zituen Langileen Batailoietan. Oñatira bueltan, bulego batean hasi zen lanean, Galdos karretila-lantegian. Non zegoen.