Errepresioa
-
Aita Ondarretan preso
Joxe Maria Osa Larrea (1923) Legazpi
Gerra denborako oroitzapenak. Joxe Mariren aita abertzalea zen, eta herriko jauntxo batek salatu egin zuen. Ondarreko kartzelan egon zen preso. Aita salatu zuen gizonarekin izandako elkarrizketari buruz hitz egiten du Joxe Marik.
-
Gerrako eskapadak
Juan Urzelai Zabaleta (1917) Legazpi
Juan kartzelan egon zen gerra garaian. Behin eraso egin zioten, baina zortea izan zuen, eta onik atera zen.
-
Gerra Legazpin
Antonio Agirre Irizar (1926) Legazpi
Hamar urte zituela lehertu zen gerra. Legazpiko jende asko ihesi joan zen herritik, beldurrez. Behin amak enkargutara bidali zuen, baina menditik tiro hotsak entzun zitezkeen eta herriko jendeak etxera itzultzeko esaten zionez, enkargurik egin gabe itzuli zen etxera. Politikaz ez zuten gehiegi hitz egiten etxean. Gerrak askotariko ondorioak izan zituen, herritik ihesi asko, atxilotuak... hala ere, Legazpin ez omen zen gertakari esanguratsu handirik gertatu.
-
Gerraren eragina Legazpin
Antonio Agirre Irizar (1926) Legazpi
Suhiltzaileen parketik goruntz, laurehun metro ingurura zegoen leku batean fusilatzen zuten jendea Legazpin. Egun bakarra egon ziren herrian, tiroka iritsi ziren herriko plazaraino, jendeak korrika alde egiten zuen bitartean.
-
Espia zelakoan, zigortuta
Juanita Iñurritegi Errasti (1921) Legazpi
Juanita, espia zelakoan, salatu egin zuten. Zigor gisa, gorriei janaria prestatu behar izan zien. Orduan etxean nola moldatu ziren azaltzen du.
-
Frankistek etxea garbitzera behartu
Juanita Iñurritegi Errasti (1921) Legazpi
Frankistak sartu zirenean, apaiz-etxea eta abar garbitzera behartu zuten Juanita.
-
Gerra garaiko bizimodua
Juanita Iñurritegi Errasti (1921) Legazpi
Espia zelakoan, Juanita zigortu egin zuten. Orduko bizimoduaz hitz egiten du.
-
Osaba Santoñatik Madrilgo kartzelara
Julio Zabaleta Yarza (1933) Natividad Zabaleta Yarza (1936) Legazpi
Osaba bat Santoñara joan zen gerra garaian, gudariekin, eta Madrilen kartzelaratu zuten. Donostiako osaba izeba batzuek ere alde egin zuten Donostiatik, beldurrez, jende askok egin zuen ihes gerraren beldur.
-
Txomin `Kakaleku´ preso hartu zuteneko kontakizuna
Andres Lejarraga (1917) Lezama
Txomin `Kakaleku´ gerra garaian preso hartu zuten. Pasarte barregarria kontatzen du.
-
Bonbetatik ihesi, preso
Bittor Argintxona (1906) Lezama
Lezama ingurutik Miravalles aldera joan ziren. Bonbak jaurti zizkieten eta alde egin zuten. Santanderrera orduko harrapatu zituzten eta Laudiora eraman zituzten. Hango bizipenak kontatzen ditu.
-
Hauteskundeetako gorabeherak
Antonia Madariaga Agirre (1914) Mallabia
Garai batean, hauteskundeetan zer gertatzen zen. Etxe-jabeek botoa erosten zieten baserritarrei.
-
Isunak eta kartzelaratzeak ohikoak ziren
Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria
Mañariar bat frontean desagertu zen. Herritarrak kartzelaratzea eta isunak jartzea ohikoa da. Bere amari 50 pezetako isuna jarri zien.
-
Izeko Emakume Abertzale Batzako mitinlaria
Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria
Bere izeko bat ume eta guzti sartu zuten Larrinagako kartzelara eta osaba Karmelora. Bere izeko hori, Salome, Emakume Abertzale Batzako kidea zen, mitinlaria.
-
Alkatearen erruz emakume asko preso
Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria
Rufino Zugazagoitiaren erruz, Francoren aldeko alkatea zenaren erruz, Mañariko andre asko hartu zituzten preso. Kartzelara eroan ez zituzten askori isunak ezarri zizkieten, Luziaren amari tartean.
-
Aita preso
Adrian Amantegi Arteaga (1928) Mañaria
Bere aita karmeloko kartzelan egon zen urtebetez. Frankisten moduan pentsatzen ez zuten asko kartzelaratu zituzten. Bere ama bisitan joaten zenean, ez zioten ustez euskaraz berbetan. sasoi hartan Adrian eta bere neba-arrebak Belgikan egon ziren; beraz, ez zuten aita espetxean ezagutu. Mañarian denda eta taberna zuten, batzokia ere bertan zuten. Kartzelatik gaixorik irten zen eta handik gutxira hil zen.
-
Aita frontean, ama kartzelan eta umea kendu
Petra Goiti Goiti (1929) Mañaria
Gerra sasoian, denbora askoan egon ziren aitaren berri izan barik, frontera joana baitzen. Mañariako hainbat andre eraman zituzten kartzelara, beraien ama ere tartean. Uritik ekarritako umea zuten, adoptatutakoa; eta, kartzelan amarekin zegoela, gaixotu eta kendu egin zieten. Petra eta bere neba-arrebak osaba-izekoekin gelditu ziren.
-
Itxasalde batailoiko tenientea
Estanis Mañarikua Belakortu (1913) Mañaria
Gerra hasieran, Mañarian egon zen. Itxasalde batailoiko tenientea izan zen. Laredon harrapatu zuten, eta hiru urte eta erdiz egon zen Laredoko eta Puerto de Santa Mariako kartzeletan. Preso zegoela, obretara eraman zuten lanera. Mañariarik bera bakarrik joan zen boluntario. Itxasalde Ondarroan fundatu zen eta bizkaitarrak ziren denak: gernikarrak, ondarroarrak, lekeitiarrak...
-
40 preso mañariar
Estanis Mañarikua Belakortu (1913) Mañaria
Frontean 40 ogerleko inguru kobratzen zituztela uste du. Espainiako kartzela gogorrenetarikoan egon zen: Dueson eta Puerto de Santa Marian. 40 bat preso mañariar egon ziren, bere aita tartean. Bere amari ere isuna jarri zioten.
-
Laredotik Cadizera ganaduen trenean
Estanis Mañarikua Belakortu (1913) Mañaria
Laredoko kartzelatik Cadizera trenez joan ziren. Bidaia hori dakar gogora. Bagoi bakoitzean, ganaduaren bagoian, 40 pertsona joan ziren. Bi egun inguru iraun zituen bidaiak.
-
Adrian: aita kartzelara
Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria