Errepresioa

• Baserri bateko hiru kide hil soldadu frankistek

  Gregorio Arruti Legorburu (1927) Lezo

  Baserri bateko hiru kide garbitu zituzten soldadu frankistek, batek gerrikoan lauburua zeramalako edo. Baserritik ia irten gabeko jendea zen.

• "Trabajadoreak" sagardotegian lotan

  Gregorio Arruti Legorburu (1927) Lezo

  Langileen Batailoietako 175 preso ("trabajadoreak") egon ziren lotan luzaroan sagardotegian. Goizero, formatu eta Jaizkibelgo errepidea egitera joaten ziren.

• Sagar-arbolak su-egurretako "trabajadoreak"

  Gregorio Arruti Legorburu (1927) Lezo

  Langileen Batailoiak sagastira joan eta arbolak botatzen zituzten su-egurretarako. Gutxienez hogeita hamar arbola hondatu zizkieten. Baratzetik edo sorotik ere harrapatzen zituzten gauzak. Isil-isilik egon behar.

• Ama eta hiru semeak gerran fusilatu zituzteneko izugarrikeria

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Gerra etorri zenean, Nikolasek 8 urte zituen. Erreketeek tiro egin zuten beraien baserriaren aurka. Nola edo hala, beraiek lortu zuten babestea; baina lagun batzuk (ama eta hiru seme) fusilatu egin zituzten. Gerora jakin zuten karabineroaren familiartekoak zirelakoan hil zituztela.

• Ikurrina, gerrikoa eta tiroa

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Ama bat eta bere hiru seme fusilatu zituzten gerra garaian Lezon. Semeek gerrikoan ikurrina zeukaten; eta, leku horretan bertan, tiroaren zuloa zeukaten. Nikolasek gorde egin zituen gerriko horiek.

• Hain gutxi behar zen fusilatzeko...

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Gerra garaian, ez zegoen bromarik; edozein txorakeriagatik fusilatzen zuten jendea. Fusilatutako gizon batzuen istorioa kontatzen du.

• Langileen Batailoiko langileek pasatako miseriak

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Langileen Batailoia egon zen Jaizkibelen; gorriak ikusi zituzten gizon haiek. Etxez etxe ibiltzen ziren jateko eske. Langile horien lan-baldintza gogorrei buruz hitz egiten du; oso gaizki tratatzen zituzten.

• Langileen Batailoikoak etxean, babes bila

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Langileen Batailoiko langileak beraien etxera etorri ohi ziren babes bila, aterpe bila. Etxean zaindu egiten zituzten, baina beldurra pasatzen zuten, errepresaliak egongo zirelakoan.

• Melokotoia hartzeagatik, biziarekin ordaindu behar

  Nikolas Lopetegi Aiestaran (1924) Lezo

  Soldadutzan, Lleidan, lagun bati gertatutakoa kontatzen du. Melokotoi bat hartzeagatik, fusila lurrean utzi zuen; melokotoien jabeak salatu, eta kuartelera eraman zuten; fusilik ez zeramanez, Burgosera bidali zuten; eta han fusilatu egin zuten.

• Gerrako giroa eta bidegabekeriak

  Rita Larrea Lopetegi (1930) Lezo

  Jaizkibelen "Langileen Batailoia" egon zen bidea egiten. Soldaduak barrakoietan egoten ziren. Elizan mezan Cara al Sol abestu behar izaten zuten. Behin bi soldaduk atzetik jarraitu zioten Ritari ilunabarrean eta beldurra pasa zuen.

• "Langileen Batailoia" Jaizkibelen

  Amalia Cordero Corral (1925) Lezo

  Langileen Batailoikoak Jaizkibelgo bidea egiten izan ziren Lezon. Inguruko etxe guztiak begiratu zituzten soldaduek. Orduan apaizarekin bizitakoak kontatzen ditu.

• Langileen Batailoikoen sufrimendua

  Amalia Cordero Corral (1925) Lezo

  Langileen Batailoia Jaizkibelen egon zen; soldaduek udaletxe azpira ekartzen zituzten langile haiek eta jo egiten zituzten.

• Ikurrina zinturoian zeramatelako hil

  Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo

  Aita Jaizkibel aldean ibili zen armada errepublikanoari laguntzen. Hiru lagun hil omen zituzten frankistek, gerrikoan ikurrina eramateagatik. Bere familia baserritik Donibanera jaitsi zen fronteak iraun zuen garaian, eta bitartean beste familia batek okupatu zuen beren baserria.

• "Trabajadoreak" baserrian

  Maddi Garmendia Lopetegi (1929) Lezo

  Gogoan du Jaizkibelgo bidea egiten ari ziren "trabajadoreak" (Langileen Batailoiak) baserrian egon zirela, eta musika jotzen eta kantari jarduten zutela. Haiei entzuteko irrikatan egoten ziren. Txekorra harrapatu zutela ere entzuna du.

• Beldurrez airean, erreketeak sartu zirenean

  Guadalupe Salaberria Lopetegi (1918) Lezo

  Erreketeak sartu zirenean, beldurrak airean zeuden. Aitak Jaizkibelera ("Aizkibelera" dio) egin zuen ihes, baina ez omen zer ezer larririk gertatu. Jende askok egin zuen ihes. Migura baserriko ama eta bi seme hil zituzten erreketeek, mutil batek gerrikoan ikurrina zeramalako.

• Langileekin jolasean, haien egoeraz jabetu gabe

  Joxe Zumeta Jaunarena (1937) Lezo

  Umetan Lezon bizi ziren, eta etxe hartan Langileen Batailoiko langileak ere bizi ziren. Lana latz egiten zuten haiek. Beraiek, mutil koskorrak izanda, langileekin jolasean aritzen ziren. Baldintza txarretan bizi ziren langileak, bizimodu gogorra zuten.

• Trabajadoreak herrian

  Ester Salaberria Kortaberria (1939) Lezo

  Gerraostean soldaduen presentzia handia zen Lezon. Martixkone inguruan eta Jaizkibel inguruan ibiltzen ziren.

• Musu emanagatik "zinta morea"

  Arantxa Goia Artola (1940) Lezo

  Nobiotan musu ematea gaizki ikusita zegoenez, inork musuka ikusiz gero katekistak zigortu egiten zuen jendea zinta more batekin, eta mezan lehenengo ilaran jartzen zituen, egindakoa denek jakiteko.

• Osabak kartzeletik ihes egin zuen

  Margari Garbizu Aranburu (1927) Lezo

  Tomás Garbizu osabak muga pasa zuen kartzelatik ihes eginda eta Donibane Lohitzunen bizi izan zen denbora askoan. Organista eta konpositore famatua izan zen.

• Iberdrola eraikitzeko presoak

  Mari Kruz Pontesta Garmendia (1952) Lezo

  Iberdrola eraikitzeko presoak eraman zituzten lanera. Asko bertan hil zirela entzuna du. Tximinia oso handia zela dio.