Errepresioa

Kurutx Iribarren fusilatua eta Para Arratibeli errepresioa
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Kurutx Iribarren fusilatu egin zuten. Haren bi alabak Hotel Londresean hil ziren, bonbengatik. Emaztea Paka Arratibel zen eta nolako errepresioa jasan behar izan zuen kontatzen du, ez baitzioten lanik egiten ere uzten. Batzokia zegoen lekuan "auxilio social" jarri zuten eta han agintzen zuena Esperanza Laskurain zen, karlista. Paka Arratibelek sukaldari lanak egin zituen han azkenean.
Pilar asteasuarrari ilea moztu zioten
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Asteasuko Ibilla baserriko neska, Pilar, Subijanarenean sukaldari zegoen. Anaia hil zioten Asteasun eta berari ilea moztu zioten. Haren ordez eta ilea itxuratu bitartean, Maria Doloresen amona joaten zen sukaldari lanak egitera.
Maximino Erostarberen emaztea eta amona
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Maximino Erostarbe hil zutenean, Portutarrek alargunari lanera joateko deitu zioten, errepublikarrak baitziren. Amona zaintzeko bizilagunak txandakatzen ziren.
Inaxio senarra mehatxupean
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Bere senar Inaxiok Juanito Barberi kontuak eskatu zizkion anaiari buruz kartzelara bidalitako txostenengatik. Mehatxu egin zion Inaxiori ere, kartzelara bidaliko zuela esanez.
Lehengusu tolosarrari hiletarik ez
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Bere lehengusu tolosar bat gudari joan eta Bizkaian hil zen frentean. Izebak semearendako hileta eskatutakoan, Don Braulio Maria Arozenak ukatu egin zion, "gorrientzako ez dago" esanez.
Gerra bukatuta, lana ukatua
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Santoñan atxilotu zituztenen izenak irakurri eta haiei buruzko kontuak aipatzen ditu. Herriko jende askok Villabonan lanik egin ezin eta Hernanira joaten ziren lanera.
Federiko Urdanpileta errepublikarra
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Ardura politikoak egotzi zizkietenen izenak irakurri eta haiei buruzko kontuak aipatzen ditu. Federiko Urdanpileta Salvadora lantegiko jabea zen eta dirua ematearen truke libratuko zela uste du, errepublikarrak baitziren eta Errepublika garaian alkate izan baitzen.
Gerra hasi aurretik atxilotutako karlistak
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Ardura politikoak egotzi zizkietenen izenak irakurri eta haiei buruzko kontuak aipatzen ditu. Gerra hasi aurretik karlistak atxilotu eta Bilbora eraman zituzten. Izenak ematen dituzte.
Ezkurdiatar familia osoa atxilotuta
Maria Dolores Arrizabalaga Aizpurua (1923) Amasa-Villabona

Ezkurdiatarren familia osorik atxilotu zuten. Barbek amona zeramatela ikusi zuenean, etxera itzultzeko agindua eman zuen. Kartzelaratu zituztenen izenak irakurri eta haiei buruzko kontuak aipatzen ditu. Antonio Arratibel ezkertiarra zen.
Arrasaten fusilatutako abadeak
Julio Galarta Bengoa (1917) Arrasate

Gerra denboran, Iruñera eraman zuten soldadu. Arrasaten fusilatu zituzten hiru abadeak ezagutzen zituen. Euskaraz irakastea izan omen zen abadeok egindako bekatua. Juliok eskolan zegoela jakin zuen abadeak atxilotu zituztela.
Iruñeko kartzelan eskribau lanetan
Julio Galarta Bengoa (1917) Arrasate

Iruñean eskribau jardun zuen, presoen izenak eta datuak hartzen.
Gerran fusilatutakoak
Juliana Olaizola Gurrutxaga (1928) Azpeitia

Gerra garaian fusilatutakorik egon zen. Denen begi bistan fusilatu zituzten, apaizak konfesatu eta gero. Hil eta gero, haien zapatak kendu, eta hiletara joan zenik ere bazegoen. Garai hartan, amorru handia zegoen jendearen artean.
Gerrak lapurtutako biziak
Joxe Goñi Urreaga (1928) Astigarraga

Gerra garaian, Astigarragan aita-semeak hil zituzten itulan zebiltzala. Gaur egun, gerra sortuz gero, gehiago hilko liratekeela uste du. Gerran, Hernanin fusilatzen zuten jendea. Aretxabaletako emakume baten istorioa kontatzen du, ama fusilatu ziotenekoa. Joxeren osaba gordeta egon zen, eta ezkutuan ibili behar izaten zuen, harrapa ez zezaten.
Astigarragako hildakoak, fusilatuak eta presoak
Salbador Arana Agirre (1928) Astigarraga

Gerran izandako hildakoak izendatzen ditu. Fusilatu asko izan ziren Astigarragan; batzuk izendatzen ditu. Lan gogorretara derrigortu zituzten presoak.
Aita eta amandrea kartzelara
Dominika Elorza Heriz (1924) Arrasate

Arrasaten, Kondearen etxearen behealdean zegoen gerra-babeslekua gogoratzen du. Behin amandrea larritu egin zen eta berak bakarrik ihes egin zuen kaletik baserrira. San Kristobalen zegoela, semea joan zen bila eta biak harrapatu eta kartzelara eraman zituzten, espioitzat hartuta.
Espiak zirelakoan kartzelara
Jose Ignacio Agirrezabal Epelde (1914) Azkoitia

7 egunez kartzelan egon zen beste lagun batekin batera, espiak zirelakoan. Kartzelatik kuartelera eraman eta egunero hartzen zieten deklarazioa; handik kartzelara sartu zituzten. Fusilatzeko zorian egon zirela azaltzen du.
Izekoren nobioa bakarrik politikarekin lotuta
Mertxe Bilbao Bilbao (1929) Erandio

Familian inoiz ez dute lotura politikorik izan eta familian inork ez zuen ihes egin. Umeak baserrian egon ziren, Loiun, aitita eta amamarekin, eta ez zuten beldurrik pasa. Izekoren senargaia bandoz aldatu zenez, izekok utzi egin zuen.
Aita kartzelan
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia

Aita kartzelan egon zen, errepublikarra zelako, baina baita oso fededuna ere. Lankideek salatu zuten.
Aitaren ogibidea
Iñaki Pascual Erkizia (1941) Pasaia

Aita kartzelan zegoela ama gurasoekin bizi zen. Anaia jaio eta aita kartzelaratu zuten. Kartzelatik irtetean Correosen lortu zuen lana berriro. Familiak ez zien laguntzarik eman, eta Pasaiara mugitu ziren.
Gerra garaiko zigorrak: andereñoen ile-mozketak...
Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa

Gerra garaiko zapalkuntza eta zigorrei buruz hitz egiten du. Andereñoei ilea moztu eta kalean desfilarazten zien. Atxilotuei errizino-olioa ematen zien beherakoa eragiteko.