Errepresioa

• "Lau esku banekaz..."

  Agus Agirregomezkorta Isasi-Isasmendi (1920) Ermua

  Janariz beteta joaten zen Bilbora. "Lau esku banekaz..." esaten zion bere buruari, gehiago eroan ahal izateko. Kartzelan egondako senideak. Emaztea bisitara joan eta haurdun geratu zeneko istorioa.

• Frankisten manifestazioetara, behartuta

  Tomas Izagirre Garate (1918) Ermua

  Olañetari buruzko komentarioak. Haren jarraitzaileak jende eskasa. Frankistek hiriburu bat hartzen zutenean, manifestazioa antolatzen zuten eta denak joatera behartuta zeuden, aita ere bai. Saihesten ahalegintzen ziren arren, joan egin behar. Lur jota etxeratzen zen.

• Hildakoak eta ihes egindakoak Asteasun

  Joxe Antonio Urretabizkaia Otamendi (1928) Asteasu

  Asteasun hiru gizon nazionalista nola hil zituzten gogoratzen du. Nafarrak ziren hilketa horiek egin zituztenak. Asteasuko askok alde egin zuten egun haietan. Joxe Antonioren aita karlista egin zen, ondoko karlista batek egurra emateko.

• Bi Larrañaga, fusilatu bat

  Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar

  Komunistak aparte ibiltzen ziren; indarra zuten. Jesus Larrañaga kategoria handiko gizona zen. Eibarren Larrañaga abizena zuen beste gizon bat zegoen. Beste batailoi batek gizon hau hartu eta fusilatu egin zuen, Jesus Larrañaga zela pentsaturik.

• Ermuko arkitektoa

  Juan Urreta Unamuno (1923) Ermua

  Umetako Ermua. Ermuko arkitektoak planoak eginak zituen herria zela eraiki adierazten zutenak, baina ez zieten jarraitu. Gerra garaian fusilatu egin zuten.

• Kartzelako informazio sarea

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan antolatuta egon ziren; patioan batu eta elkarri albisteak ematen zizkieten. Gerrako parteak jasotzen zituztelakoan, emakume batek idatzitako oharrak hartzen zituzten, presoei animoak eman nahian idatzitakoak.

• Preso langile Eibarren

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan zegoela, Eibarrera lanera etortzea eskatu zuen, preso langile moduan. 1943ko maiatzean etorri zen Eibarrera. Zapatak konpontzen ere aritu ziren preso zela.

• Ihes egiteko beharra

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Atxiloketa batzuen ostean, lortu zuen Eibarrera lanera joatea, jakinik ihes egin beharko zuela. Espaniakoaren ostean, Europako gerra etorriko zela bazekien Candidok.

• Preso langilea, errekako lanak egiten

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Gerra garaian preso zegoela, Eibarrera etorri zen, berak hala eskatuta. Maiatzaren 10ean heldu zen. Errekan lanean aritu zen, zangak eta tunelak egiten.

• Presoek estalitako erreka

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Eibarko erreka presoek estalitakoa da, zati batean behintzat. Egurrezko euskarriak prestatzen, hormak egiten eta erreka garbitzen aritu ziren. Etxebarrieta inguruan aritu zen. Eibarren zeuden presoek ihes egin zuten eta berriz kartzelaratu zituzten.

• Preso langileen bizimodua egunerokoan

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Eibarren preso langile moduan egon zenean, La Salleko eskola dagoen lekuan, jauregi hartan egiten zituzten jatorduak eta loaldiak. Lana ondo eginez gero, dirua ere ematen zieten. Kartzelatik zergatik joan zen Eibarrera azaltzen du. Dirua zeukanez, ospakizunetarako aukera izaten zuen.

• Gerra Zibila: kartzela, fusilamentuak...

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Asturiasko frontean Candidok anaiari esandakoa. Candidoren burutapenak: kartzela; fusilamentua; beste herrialde batzuen parte-hartzea...

• Heriotz zigorra eta Alderdi Komunista

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Heriotz zigorrarekin egon zeneko kontakizunak. Gerra garaian sartu zen Partido Comunista-n. Partiduko jendeak zer esan zion bere bizitza salbatzeko. Candidok bere ideologia azkeneko momenturainok defenditzeko asmoa.

• Ihes egitea amets

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan ihes egiten zuela amesten zuen. Santanderren atxilotu zutenean, ihes egin nahi izan zuen baina ez zuen lortu; egurtu eta iraindu egin zuten.

• 1949. urtean Franco Eibarrera

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Imperial lantegian zegoen Jose Mari lanean Franco Eibarrera etorri zenean. Karlistak Franco agurtzera jetsi ziren. Jose Mari atifranquista zen eta ez zen haren desfilea ikustera joan. Lantegian jai izan zuten bisitagatik.

• Herria Francoren beldur

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Beldurra zela eta Francori babesa ematen zioten herritar askok, nahiz eta haren alde ez egon. Francok Eibar bisitatu zuenean, jendea kalera jaitsi zen desfilea ikustera.

• Erreferenduma egin zenekoa

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Beharrezkoa zen erreferendumean parte hartzea. Mahaiburu izatea egokitu zitziaon Jose Mariri. Ez joateagatik dirua ordandu edo kartzelara joan beharko zuela esan zioten. Emaztearen aita karlista ezaguna zen, eta harengatik baimena eman zioten mahaiburu ez izateko.

• Eskolatik 'Formacion del espiritu Nacional' kendu zutenekoa

  Jose Mari Cruceta Alberdi (1930) Eibar

  Eskolan 'Formacion del espiritu Nacional' emango zutela jakinaraztean, ikasleek ez zuten batere ondo hartu, eta eskolatik atera egin ziren ikasleak, kontra egiteko. Zuzendariak, polemikarik nahi ez eta gaia kendu egin zuen.

• Mutil errepublikanoa frankistek garbitu Angiozarren

  Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

  Mutil errepublikano bat harrapatu zuten ezustean frankistak Bergarara sartu zirenean, eta Angiozarren garbitu zuten. Luciaren amamak oso gogoan zuen gertakizun hura.

• Aitak, antiklerikala izan arren, elizaren ondasunak errespetatzeko agindu zuen

  Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

  Aitaren anaia fraidea zen. Gerra irten zenean, etxean babestu nahi izan zuten, baina ordurako Eskoriatzako baserri batean zegoen ezkutatuta. Ihesalditik etorri zirenean, Bergarako mojek esan zioten Luciari beren aitak, komisario politikoa gerra denboran, komentuak eta elizak ez ukitzeko agindua eman zuela. Aita kleroaren aurkakoa zen, baina ez zen haien ondasunak hondatzearen aldekoa.