Errepresioa

• Eskolan "viva España!" oihukatu behar

  Jon Lopategi Lauzirika (1934) Muxika

  Neskek beste maistra bat zuten. "Viva España" esan behar izaten zuten eskolara sartu orduko.

• Errepublikazaleak Francoren garaian

  Juan Lizarralde Mujika (1912) Antzuola

  Aita Bergaratik Antzuolara joan zen bizitzera. Olaran lantegian jardun zuen bizi osoan lanean. Aita errepublikanoa zen, eta lanean jarraitu zuen bertan Francoren garaian. Aita eta Olarango nagusia kartzelara eraman zituzten Bergarara. Hurrengo egunean, beste 14 langile ere preso hartu zituzten, tartean Juan bera zegoelarik. Bederatzi hilabetera aske utzi zituzten.

• Karmenak galarazi

  Luisa Josefa Bordazar () Alegia

  Zenbait ospakizun egiten ziren inguruan, tartean Karmenak. Galarazi egin zituzten gerra garaian.

• Ermuko bost eskuindar hil

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  Bandera erre edo ez daki zer egingo zuten. Gorroto handia zieten francozaleek nazionalistei. Ermuko bost eskuindar hil zituzten: horietako hiru Larrinagako kartzelako asaltoan; Olañeta eta beste bat Ermuan, gerra irten zenean. Olañetaren hilketaren azalpenak.

• Ermuan egindako pistolak

  Joseba Gotzon Idigoras Arzuaga (1923) Ermua

  Hainbat ermuar eskuindar kartzelan egon zen pistolak banatu eta saltzeagatik. Pistolak egiten ziren Ermuko hainbat fabrikatan. Hileta batera etorri zen jeneral batek pistola bat lapurtu zien. Pistola-fabriken zerrenda.

• Kartzelako bizimodua

  Aurora Bascaran Martínez (1933) Eibar

  1934ko iraultzaren ondoren Benigno Baskaran kartzelan egon zen eta alabari kontaturikoa azaltzen du. Kartzelan eibartarren artean kooperatiba antzekoa sortu eta jatekoa denen artean banatzen omen zuten. Kartzelan lasai egon zirela eta lagunartean ongi bizi izan zirela esaten zuten eibartar askok. Benignoren inguruko pertsonaia garrantzitsuez hitz egiten du Aurorak; Toribio Etxebarria, Julian Etxeberria, Madinabeitia eta Lukas Alberdi, adibidez.

• Toribio Etxebarria, umetatik ezagun

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Toribio Etxebarria umetatik ezagutzen zuen. Eskolara joandakoan, pasatzen ikusten zuen, baita Arratera bidean irakurtzen ere. Ezagutu kartzelan egin zuen; eskuz idatzitako liburua kartzelako patioan irakurtzen zien. Ordurako Eibarren oso ezaguna zen.

• Toribio Etxebarria, jakin-min handiko gizona

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Sarri eta leku askotan ikusten zuen Toribio Etxebarria irakurtzen. Txindurriak ikustea gustatzen omen zitzaion Toribiori; jakin-min handiko gizona zen. Eskuindarrekin Madrilen izandako harremanaren berri eman zion Toribiok.

• Emakume Abertzale Batza

  Agus Agirregomezkorta Isasi-Isasmendi (1920) Ermua

  Emakume Abertzale Batza zen euren taldea. Gerra bukatu eta ihes egindakoak etxera bueltatzen zirenean, geltokian zain egoten ziren karlista batzuk eta kartzelara eramaten zituzten.

• Bilboko kartzeletara senideak bisitatzera

  Agus Agirregomezkorta Isasi-Isasmendi (1920) Ermua

  Hamazazpi urterekin edozer egiteko gauza zen. Bilbora joaten zen preso zeuden anaia eta senideak bisitatzera. Anaia barku batean egon zen preso. Bisita batean anaiarekin izandako gorabeherak. Krispinesiak oparia kendu nahi izan zion.

• Anaia itsasontzi-espetxean preso

  Agus Agirregomezkorta Isasi-Isasmendi (1920) Ermua

  Anaia preso egon zen: lehendabizi kartzelan, eta gero barkuan. Gogorra ei zen. Abertzaleak zirelako eduki zituzten.

• "Lau esku banekaz..."

  Agus Agirregomezkorta Isasi-Isasmendi (1920) Ermua

  Janariz beteta joaten zen Bilbora. "Lau esku banekaz..." esaten zion bere buruari, gehiago eroan ahal izateko. Kartzelan egondako senideak. Emaztea bisitara joan eta haurdun geratu zeneko istorioa.

• Frankisten manifestazioetara, behartuta

  Tomas Izagirre Garate (1918) Ermua

  Olañetari buruzko komentarioak. Haren jarraitzaileak jende eskasa. Frankistek hiriburu bat hartzen zutenean, manifestazioa antolatzen zuten eta denak joatera behartuta zeuden, aita ere bai. Saihesten ahalegintzen ziren arren, joan egin behar. Lur jota etxeratzen zen.

• Hildakoak eta ihes egindakoak Asteasun

  Joxe Antonio Urretabizkaia Otamendi (1928) Asteasu

  Asteasun hiru gizon nazionalista nola hil zituzten gogoratzen du. Nafarrak ziren hilketa horiek egin zituztenak. Asteasuko askok alde egin zuten egun haietan. Joxe Antonioren aita karlista egin zen, ondoko karlista batek egurra emateko.

• Bi Larrañaga, fusilatu bat

  Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar

  Komunistak aparte ibiltzen ziren; indarra zuten. Jesus Larrañaga kategoria handiko gizona zen. Eibarren Larrañaga abizena zuen beste gizon bat zegoen. Beste batailoi batek gizon hau hartu eta fusilatu egin zuen, Jesus Larrañaga zela pentsaturik.

• Ermuko arkitektoa

  Juan Urreta Unamuno (1923) Ermua

  Umetako Ermua. Ermuko arkitektoak planoak eginak zituen herria zela eraiki adierazten zutenak, baina ez zieten jarraitu. Gerra garaian fusilatu egin zuten.

• Kartzelako informazio sarea

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan antolatuta egon ziren; patioan batu eta elkarri albisteak ematen zizkieten. Gerrako parteak jasotzen zituztelakoan, emakume batek idatzitako oharrak hartzen zituzten, presoei animoak eman nahian idatzitakoak.

• Preso langile Eibarren

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Kartzelan zegoela, Eibarrera lanera etortzea eskatu zuen, preso langile moduan. 1943ko maiatzean etorri zen Eibarrera. Zapatak konpontzen ere aritu ziren preso zela.

• Ihes egiteko beharra

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Atxiloketa batzuen ostean, lortu zuen Eibarrera lanera joatea, jakinik ihes egin beharko zuela. Espaniakoaren ostean, Europako gerra etorriko zela bazekien Candidok.

• Preso langilea, errekako lanak egiten

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Gerra garaian preso zegoela, Eibarrera etorri zen, berak hala eskatuta. Maiatzaren 10ean heldu zen. Errekan lanean aritu zen, zangak eta tunelak egiten.