Errepresioa

• Aitita kartzelan Galizian

  Iñaki Bravo (1925) Berriz

  Bere aitita abertzalea zelako eta landa batekin izandako tirabirengatik sartu zutela preso kontatzen du. Bilbotik Galiziara eraman zuten kartzelara. Berarekin batera kartzelan egon zirenen berri ematen du.

• Osaba Bittor frontera

  Iñaki Bravo (1925) Berriz

  Osaba Bittor 1937an aitarekin trintxerak egitera joan zen apirilean. Frontera eraman zuten. Norbaitek esan zien gazteetako bat, bizardun bat, hilda ikusi zuela.

• Aita hilketaz akusatuta

  Bitora Otadui Arrasate (1930) Berriz

  Oizarte baserritik Loitzatera joan ziren. Aitak lana galdu zuen, zigor moduan. Hilketaz akusatu zuten, baina bere defentsan atera ziren batzuk. Etxe batetik bestera ibili ziren.

• Aita fusilatuta

  Jesus Agirre Zabala (1933) Berriz

  Amak 1937ko egutegia gorde egin zuen, aita irailaren 11n fusilatu zutelako, beste Berrizko biekin batera. Aitaren gorpua lurpetik atera zutenean, nola identifikatu zuten kontatzen du.

• Franco hil eta gero ere, beldurrez

  Jesus Agirre Zabala (1933) Berriz

  Gerrako alargun izateagatik, eskaera egin zuteneko gorabeherak kontatzen ditu. Franco hil eta gero ere, amak beldur handia zeukala dio.

• Presoak bisitatzen Santa Claran

  Jesus Agirre Zabala (1933) Berriz

  1939an Santa Clara kartzelara eraman zuen herritar batek, tren geltokiko nagusiak, eta Sabina kartzelan ikusi zuela gogoan dauka. Goiko eskolako irakasleetako bat erdalduna zen eta harekin ibili zen hilabete batzuez.

• Osaba Evaristo kartzelara, falangista izan arren

  Jesus Agirre Zabala (1933) Berriz

  Aita hartu eta kartzelatu egin zuten; handik Derioko hilerrira eraman zuten, fusilatu eta han lurperatu zuten. Bere osaba Evaristo, hori jakindakoan, udaletxera joan zen eta alkatearekin borrokan egin zuen. Evaristo kartzelatu egin zuten eta heriotza zigorrarekin egon zen Larrinagan. Berriz ere guardia zibilek eraman zutenekoa kontatzen du.

• Gerra garaiko bizipenak

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Gerra garaiko bizipenak. Jende asko preso hartu zuten herrian. Beldurra. Isilik egon behar. Aita politikari handia omen zen, errepublikanoa. Orduan bi aukera zeuden, alde batekoa edo bestekoa. Hegazkinak etortzen ziren. Bi lagun hil ziren Durangoko bonbardaketan eta goizeko lauretan egin behar izan zuten hileta.

• Bere anaiak gerran

  Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

  Emilio eta Luis bere anaiak Kirikiño batailoian ibili ziren. Eulogio, beste anaia bat, Ebron hil zen, soldadu zegoela. Justo, beste anaia bat, berriz, langileen batailoira eraman zuten.

• Gerra garaian, izebari ilea moztu zioten

  Teresa Jesus Solaberrieta Urdangarin (1933) Orio

  Bere izeba bati gerra garaian ilea moztu zioten, beste bi emakumerekin batera, abertzaleak izatearren. Kalean ibilarazi zieten.

• Hildakoak, fusilatuak eta beldurra

  Antonia Murua Iñarra (1926) Orio

  Hildakoak eta fusilatuak egon ziren gerratean Orion. Soldaduek alde egin ondoren ere, beldurrez egoten ziren. Gain batean gizonak hil zituztela kontatzen du.

• Errekete, militar eta langileen batailoiko preso

  Pedro Garro Olano (1911) Berriz

  Gasteizen zegoela, garia batzeko boluntarioak eskatu zituzten eta joan egin zen. Han, militar sartu zen eta Burgosera eraman zuten. Murgian ere egon zen eta ezagun asko ikusi zituen. Valentziara destinatu zuten eta okin lanetan aritu zen. Norbaitek "Muera Franco" idatzi zuen horman eta langileen batailoira eraman zituzten denak.

• Langileen batailoian Avilan eta Segovian

  Pedro Garro Olano (1911) Berriz

  Langileen batailoian hiru-lau hilabete egin zituen, Avilan eta Segovian. Alferezak handik atera zuen eta soldadu destinatu zuen Burgosen.

• Gerraren kalteak

  Juliana Mendizabal Guenetxea (1923) Berriz

  Gerra sasoian txarto pasatu zuten. Hildakoak, preso hartutakoak... 1941ean, berriz, gosea.

• Gerra Zibilean, San Andres batailoian

  Paulino Larrañaga Longarte (1918) Eibar

  Gerrara boluntario 18 urterekin. San Andres batailoia. Beasainera lehenengo. Frontea Eibarren; Otxandio, Bilbo, Laredo... Leonera preso eraman zuten. "Batallón de Trabajadores"ekin Nafarroara joan zen; gero, Terueleko frontera. Handik Bartzelonara eraman zuten eta Gobernu Militarrean marrazkilari bezala egon zen. Gerra amaitu zenean, mobilizazioa etorri zen eta soldadutza egin behar izan zuen.

• Anaia "Batallón de Trabajadores"en

  Angeles Garai Arregi (1924) Arrasate

  Santoñako kartzela oso egoera txarrean omen zegoen. Soldaduska egiteko atera zuten kartzelatik, eta Toledoko frontera eraman zuten. Beste anaia "Batallón de Trabajadores"en egon zen. Aitak idiekin militarrentzako garraioan jardun zuen Arrasaten.

• Aita egun pare batez preso Oñatin

  Angeles Garai Arregi (1924) Arrasate

  Zañartuko mojategiko eskolan ibili ziren Angeles eta anaia. Zelai bat ikustera joan ziren batean, guardia zibilek aita eta osaba Santi atxilotu zituzten.

• Aita Teruelgo bonbardaketan hila

  Miren Lorea Lasa Aranburu (1930) Eibar

  Lorearen aita Laredoko kartzelan egon zen egoera eskas batean. Bederatzi hilabetez, egunero, karteroari itxaroten zioten berririk ote zegoen ikusteko. Halako batean, eibartar bat hileta batera joatean bertan nazionalista bat lurperatu behar zutela esan zioten. Hau gorpua ikustera joan eta nor zen ikustean, familiari abisatu zion.

• Anaia Eibarrera oinez lanera gerra sasoian

  Matxo Larrañaga Iturbe (1919) Azkoitia

  Gerra sasoian anaia bat kartzelan egon zen. Bestea Eibarrera joaten zen lanera, oinez. Azkoitiar batzuen etxean pasatzen zuen astea, apopilo.

• Gerra garaian aita kartzelan

  Bittor Larruzea Aranbarri (1928) Mendata

  Gerra hasi zenean, Mungiara joan ziren familia guztia, behiak hartuta. Aitak ez zuen herrira itzultzerik nahi izan eta Iruñean harrapatu zuten. Handik pixka batera, epaiketa egin zioten eta sei urterako kartzela-zigorra ezarri zioten.