Errepresioa

  • Errepresioa eta lapurretak herrian

    Miren Gezala Sagarzazu (1912) Lezo

    Gerra garaian, Lezon etxeko gizonak kalean erabiltzen zituzten instrukzioa ikasten. Mirenen etxea erabat hustu zuten, barrukoa lapurtuta, eta erbestetik itzuli zirenean, beste batzuk bizi ziren etxe hartan. Aita begiz jota zuten alde batekoek zein bestekoek.

  • Abertzale baten kontrako atentatua

    Miren Gezala Sagarzazu (1912) Lezo

    Gurutze Santuari su ematen saiatu ziren. Martin Alberdi abertzalearen kontrako atentatua egiten saiatu ziren baina huts egin zuten.

  • Peli Romarategi Gerra garaian, presoei laguntzeko taldeetan parte hartu zuen bere familiak

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerra garaian Peliren familiako zenbait kidek kartzela eta erbestea ezagutu zituzten. Gerraren amaiera aldera, preso zegoen jendeari laguntzeko taldeak antolatu ziren eta Peliren familiak parte hartu zuen: bazkariak prestatu, arropak garbitu... Tabakorik ez zegoen eta makina batekin egiten zituzten presoentzako zigarroak.

  • Peli Romarategi Urte eta erdi kartzelan

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerraostean, Franco Gasteizera etorri zen kongresu batean parte hartu eta Fray Frantzisko de Vitoriaren omenezko monumentu bat inauguratzera. Egun hartan, Pelik eta beste bost lagunek Senda pasealekua ikurrinaz bete zuten. “Erbesteratuei muga zabaldu”, “Presoak askatu” eta horrelako esaldiekin pegatinak ere ipini zituzten. Poliziak denak atxilotu zituen eta jipoitu egin zituzten, beraiek nahi zutena deklara zezaten. Peli urte eta erdi egon zen kartzelan.

  • Peli Romarategi Gerraosteko fusilamenduak eta debekuak

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gerra garaian, Santa Isabel hilerrian jendea fusilatzen zuten. Irratia ezkutuan entzuten zuten, debekatua baitzegoen.

  • Peli Romarategi Gasteizen kartzela eta kuartelak non zeuden

    Peli Fernandez de Romarategi Lanas (1922) Gasteiz

    Gasteizko kartzela Postas kalearen bukaeran zegoen. Gaur egungo 'Corte Inglés' dagoen lekuan kuartelak zeuden.

  • Felix Razkin Herriko apaiza eta maistra euskaldunak

    Felix Razkin Mendinueta (1947) Arbizu

    Herriko eskolan ibili zen. Maistra Arbizukoa zen eta euskaraz egiten zien, ulertzen ez zutenean. Juan Goikoetxea apaiza ere euskaltzalea zen, eta kartzelara ere eraman zuten horregatik.

  • Santi Onaindia Espetxean ingelesa ikasten

    Santiago Onaindia Baseta (1909) Amoroto

    Espetxean ikasi zituen hainbat hizkuntza. Ingelesarekin hasi zen. "Eguneroko meza" liburua argitaratu zuen, gazteleratik itzulita, (Jaime) Kerexetarekin batera.

  • Santi Onaindia Espetxean frantsesa eta alemana ikasten

    Santiago Onaindia Baseta (1909) Amoroto

    Frantsesez zekien kartzelako kide batekin ikasi zuen frantsesa, eta berdin ingelesez ere beste kide batekin. Lord Byronen "El Corsario" euskaratu zuen. Alemanez ere ikasi zuen han.

  • Santi Onaindia Julian Besteirorekin kartzelan

    Santiago Onaindia Baseta (1909) Amoroto

    Julian Besteirorekin egon zen kartzelan. Alemanezko zalantzak, hari galdetzen zizkioten. Besteirok Madrid entregatu omen zion Francori, halabeharrez. Hari buruzkoak kontatzen ditu.

  • Luzia Inzunza Isunak eta kartzelaratzeak ohikoak ziren

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Mañariar bat frontean desagertu zen. Herritarrak kartzelaratzea eta isunak jartzea ohikoa da. Bere amari 50 pezetako isuna jarri zien.

  • Luzia Inzunza Izeko Emakume Abertzale Batzako mitinlaria

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Bere izeko bat ume eta guzti sartu zuten Larrinagako kartzelara eta osaba Karmelora. Bere izeko hori, Salome, Emakume Abertzale Batzako kidea zen, mitinlaria.

  • Luzia Inzunza Alkatearen erruz emakume asko preso

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Rufino Zugazagoitiaren erruz, Francoren aldeko alkatea zenaren erruz, Mañariko andre asko hartu zituzten preso. Kartzelara eroan ez zituzten askori isunak ezarri zizkieten, Luziaren amari tartean.

  • Andoni Unanue Aita gerrara eramateko beldurra; osabak gerratean hilak

    Andoni Unanue Lekuona (1932) Lasarte-Oria

    1936ko irailean sartu ziren nazionalak Zarautzen. Aitak 42 urte zituen ordurako, baina beldur zen gerrara eramango ote zuten. Azkenean ez zen hala izan. Gerra hasi aurretik amaren anaia bat zaurituta ikusi zuten. Gerora hil egin zuten osaba hura. Beste osaba, Martin Lekuona abadea, Galarretan fusilatu zuten. Zarauztik etxera itzuli zirenean etxea nola aurkitu zuten. Izebak Espainiako bandera txikiak ekarri zizkien, paparrean jartzeko.

  • Martina Iturrioz Fusilatzera zeramatzaten bi gizonek kamioitik ihes

    Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

    Gerra sasoian txarto pasatu zuen jende asko egon zen. Motibo gutxi behar izaten zen jendea hiltzeko. Galarretan fusilatzen zuten jendea. Entzuna du bi gizonek, fusilatzera zeramatzatela jakinda, kamioitik salto egin eta ihes egin zutela. Gauza gogorrak egin zituzten gerratean.

  • Paulino Larrañaga Gerra garaia; Santoñan preso, “Batallón de Trabajadores”

    Paulino Larrañaga Longarte (1918) Eibar

    Gerra garaia; Santoñan preso, “Batallón de Trabajadores”

  • migel aldasoro Aita eta osaba galdu zituenekoa

    Migel Aldasoro Gonzalez (1930) Donostia

    Tiro hotsak 1936ko uztailaren 18an hasi ziren, aitarekin baratzean zegoen gerra hastean. Etxera bidean zihoan batean harrapatu zuten aita txapelgorriek, Andoaingo udaletxeko kalabozora eraman zuten, handik egun batzuetara fusilatu zuten Tolosan, 33 urte zituela. Osaba arto bila joan zen batean, teniente koronel batek bertan hil zuen. Aita eta osabarik gabe geratu zen oso gazterik.

  • migel aldasoro Euskara galarazita urteetan zehar

    Migel Aldasoro Gonzalez (1930) Donostia

    Euskara antzekoa egiten zen Andoainen eta Donostian. Euskara galarazita egon zen urteetan zehar, borroka armatua horregatik ere hasi zen, orain ere egiak esaten dituztenak eramaten omen dituzte espetxera.

  • Bittori Zapiain Espainiako bandera eta gurutzea

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Balkoietan espainiako bandera jartzen zuten gurutze kristaua erdian zuela.

  • micaela sasiain ormazabal Ahizpa Burutzako tiroketak harrapatu zuen

    Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

    Baratzetik bizi zen familia. Baratze haundiak zituzten, eta tratua saltzera joaten zen Micaelaren ahizpa Donostiara. Gogoan du ahizpak kartzelako presoak elizara joaten ikusten zituela, eta asterik aste presoak desagertu egiten ziren. Beste batean, Buruntza aldean tiroketa bat hasi, eta osabaren etxean gelditu behar izan zuen ahizpak.