Errepresioa

  • Santi Onaindia Espetxean frantsesa eta alemana ikasten

    Santiago Onaindia Baseta (1909) Amoroto

    Frantsesez zekien kartzelako kide batekin ikasi zuen frantsesa, eta berdin ingelesez ere beste kide batekin. Lord Byronen "El Corsario" euskaratu zuen. Alemanez ere ikasi zuen han.

  • Santi Onaindia Julian Besteirorekin kartzelan

    Santiago Onaindia Baseta (1909) Amoroto

    Julian Besteirorekin egon zen kartzelan. Alemanezko zalantzak, hari galdetzen zizkioten. Besteirok Madrid entregatu omen zion Francori, halabeharrez. Hari buruzkoak kontatzen ditu.

  • Luzia Inzunza Isunak eta kartzelaratzeak ohikoak ziren

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Mañariar bat frontean desagertu zen. Herritarrak kartzelaratzea eta isunak jartzea ohikoa da. Bere amari 50 pezetako isuna jarri zien.

  • Luzia Inzunza Izeko Emakume Abertzale Batzako mitinlaria

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Bere izeko bat ume eta guzti sartu zuten Larrinagako kartzelara eta osaba Karmelora. Bere izeko hori, Salome, Emakume Abertzale Batzako kidea zen, mitinlaria.

  • Luzia Inzunza Alkatearen erruz emakume asko preso

    Luzia Inzunza Arteaga (1925) Mañaria

    Rufino Zugazagoitiaren erruz, Francoren aldeko alkatea zenaren erruz, Mañariko andre asko hartu zituzten preso. Kartzelara eroan ez zituzten askori isunak ezarri zizkieten, Luziaren amari tartean.

  • Andoni Unanue Aita gerrara eramateko beldurra; osabak gerratean hilak

    Andoni Unanue Lekuona (1932) Lasarte-Oria

    1936ko irailean sartu ziren nazionalak Zarautzen. Aitak 42 urte zituen ordurako, baina beldur zen gerrara eramango ote zuten. Azkenean ez zen hala izan. Gerra hasi aurretik amaren anaia bat zaurituta ikusi zuten. Gerora hil egin zuten osaba hura. Beste osaba, Martin Lekuona abadea, Galarretan fusilatu zuten. Zarauztik etxera itzuli zirenean etxea nola aurkitu zuten. Izebak Espainiako bandera txikiak ekarri zizkien, paparrean jartzeko.

  • Martina Iturrioz Fusilatzera zeramatzaten bi gizonek kamioitik ihes

    Martina Iturrioz Lazkano (1933) Lasarte-Oria

    Gerra sasoian txarto pasatu zuen jende asko egon zen. Motibo gutxi behar izaten zen jendea hiltzeko. Galarretan fusilatzen zuten jendea. Entzuna du bi gizonek, fusilatzera zeramatzatela jakinda, kamioitik salto egin eta ihes egin zutela. Gauza gogorrak egin zituzten gerratean.

  • Paulino Larrañaga Gerra garaia; Santoñan preso, “Batallón de Trabajadores”

    Paulino Larrañaga Longarte (1918) Eibar

    Gerra garaia; Santoñan preso, “Batallón de Trabajadores”

  • migel aldasoro Aita eta osaba galdu zituenekoa

    Migel Aldasoro Gonzalez (1930) Donostia

    Tiro hotsak 1936ko uztailaren 18an hasi ziren, aitarekin baratzean zegoen gerra hastean. Etxera bidean zihoan batean harrapatu zuten aita txapelgorriek, Andoaingo udaletxeko kalabozora eraman zuten, handik egun batzuetara fusilatu zuten Tolosan, 33 urte zituela. Osaba arto bila joan zen batean, teniente koronel batek bertan hil zuen. Aita eta osabarik gabe geratu zen oso gazterik.

  • migel aldasoro Euskara galarazita urteetan zehar

    Migel Aldasoro Gonzalez (1930) Donostia

    Euskara antzekoa egiten zen Andoainen eta Donostian. Euskara galarazita egon zen urteetan zehar, borroka armatua horregatik ere hasi zen, orain ere egiak esaten dituztenak eramaten omen dituzte espetxera.

  • Bittori Zapiain Espainiako bandera eta gurutzea

    Bittori Zapiain Mendiola (1929) Astigarraga

    Balkoietan espainiako bandera jartzen zuten gurutze kristaua erdian zuela.

  • micaela sasiain ormazabal Ahizpa Burutzako tiroketak harrapatu zuen

    Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

    Baratzetik bizi zen familia. Baratze haundiak zituzten, eta tratua saltzera joaten zen Micaelaren ahizpa Donostiara. Gogoan du ahizpak kartzelako presoak elizara joaten ikusten zituela, eta asterik aste presoak desagertu egiten ziren. Beste batean, Buruntza aldean tiroketa bat hasi, eta osabaren etxean gelditu behar izan zuen ahizpak.

  • micaela sasiain ormazabal Koltxoiak leihoetan, tiroez babesteko

    Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

    Micaela txikia zela, tiroketak ohikoak izaten ziren. Googoan du gurasoek leihoetan koltxoiak jartzen zituztela, balak gelditu eta inor zauritu ez zedin. Aita Micaelak 3 urte zituela hil zen.

  • Imanol Oruemazaga Berrizen jende asko atxilotu zuten gerra sasoian

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita zinegotzia izan zen Berrizen Errepublika sasoian. Abertzalea zen, baina ez zegoen EAJn afiliatuta. Jende asko atxilotu zuten gerra sasoian, baita jende arrunta ere, errefuxiatuei jatekoa emateagatik bakarrik. Ezagun bat aipatzen du. Batzuk fusilatu ere egin zituzten.

  • Imanol Oruemazaga Aitari ezarritako bi heriotza-zigorren "arrazoiak"

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita gerra sasoian "Abastos"eko arduradun moduan ipini zuen Udalak, errefuxiatuentzat jatekoa bideratzeko. Horretarako, 5000 pezeta ematen zizkioten. Atxilotu zutenean, bi heriotza-zigor ezarri zizkioten, bata frankismoaren kontra egiteagatik eta bestea Udalaren dirua euskal gobernuari ematea leporatuta. Diru-kontuak jasotzen zituen libreta Bilbon zeukan, baina inork ez zuen begiratu.

  • Imanol Oruemazaga Aitaren itzulera, kartzelan egon ostean

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita 1939an itzuli zen Berrizera, hiru urte eta gehiago kartzelan egin ostean, kilo asko galduta eta oker-oker eginda. San Pedro bezperan askatu zuten Oviedon eta San Pedro egunerako Berrizera joan nahi zuen, ezpata-dantzan ari ziren bitartean eliza ondoan agertzeko. Baina ez zen goizean iritsi, tren bat galdu zuelako Bilbon. Arratsaldean, iritsi zenean, izugarrizko harrera egin zioten.

  • Imanol Oruemazaga Aitak pasatako kartzelak; Aita Bolinaga Burgosko kartzelan

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita zer kartzelatan egon zen. Lehenbizi Larrinagan, Bilbon. Gero, probisionalki kartzela moduan prestatu zuten Upo-mendi barkuan, Deustun. Handik Burgosera eraman zuten, handik Astorgara eta, azkenik, Oviedora. Burgosen egon omen zen okerren. Abade euskaldun bat zegoen bertan: aita Bolinaga. Nolako sermoi gogorrak egiten zituen.

  • Imanol Oruemazaga Aita kartzelan zegoenean, komunikazio gutxi

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita kartzelan egon zenean, ez zuten eskutitz bidezko komunikaziorik, dena ahozkoa zen. Larrinagako kartzelara osaba joaten zen normalean; tartean behin ama ere bai. Burgosera amaren lehengusu pasiotar bat joan zen. Bestela ez zuten aitaren berririk izaten. Lekuz aldatzen zutenean handik edo hemendik jakiten zuten, baina ez beraiek abisatuta.

  • Imanol Oruemazaga Aita kartzeletako koruan kantuan

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Aita Burgosko kartzelan zegoenean, zuzendariaren semea hil zen frontean. Burgosko katedralean egin zioten hileta eta Imanolen aitak, beste batzuekin batera, Perosiren Meza kantatu zuen. Kamioietan eraman zituzten, eta herritarren iruzkinak entzun zituzten: "¡pero si no tienen rabo!". Gerora, Astorgan ere koruan kantuan jarraitu zuen aitak. Han Aste Santuko prozesioetara atera zituzten. Jendearen ikusmina.

  • Imanol Oruemazaga Oviedon presoak hondakinak ateratzen

    Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

    Oviedo zeharo apurtuta geratu zen gerra sasoian. Presoak jartzen zituzten hondakinetatik adreiluak ateratzen. Aita lan horretan zebilela, gizon batek ezagutu egin zuen, anaiaren antz handia zuela eta. Imanolen osaba kantari ona zen eta, Milanen ikasten egon ostean, Kubara joan zen. Antza denez, han ezagutu zuen gizon horrek.