Errepresioa

• Aitari maisu lana kendu ziotenekoa

  Miren Jone Azurza Aristegieta (1929) Donostia

  Aita maisua zen eta gerraren ondorioz, eskolatik bota zuten, besteekin batera. Hortaz, lanik gabe gelditu zen. Oso gaizki gelditu ziren. Ama telefonista izandakoa zen eta lanari ekin zion berriz. Aitari ez zioten lanera itzultzen utzi.

• Espiatzat hartuta, preso

  Sabin Gabiola Plaza (1918) Amoroto

  Hamazortzi urterekin hasi zen babeslekuak eta trintxerak egiten. Espiak zirelakoan, kartzelaratu egin zituzten etxetik gertuan. Anekdota bat kontatzen du.

• Nazionalen dominak eta koñaka

  Sabin Gabiola Plaza (1918) Amoroto

  Nazionalekin ibili behar izan zuenean, dominak erabili behar izan zituen. Bota ere egiten zituen. Herri bat hartutakoan, koñaka ematen zieten.

• Gerran fusilatu zituzten berriztarrak

  Teresa Aranguren () Berriz

  Gerran fusilatu zituzten berriztarrak. Felipe Urtiaga ezagutu zuen. Fusilatu zituzten hirurak ezagutzen zituen. Haiei buruzko iritzia ematen du.

• Senarra gidari gerran; anaiak preso Santoñan

  Teresa Aranguren () Berriz

  Gerra bukatu eta gero ezagutu zuen senarra. Gidatzen zekienez, janaria banatzen ibili zen leku askotan. Teresaren anaiak Santoñan preso egon ziren.

• Preso zegoen neba, jarrera onagatik etxera

  Teresa Aranguren () Berriz

  Gerra garaian, Bittor neba preso zegoela, udaletxera paperak eskatu zituzten eta jarrera ona zeukala jarri zutenez, etxera itzuli zen.

• Romualdo Etxeberria heriotzara zigortua

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Aita debarra zen. Eibarrera ezkondu zen eta 1935ean Berrizera joan zen familiarekin bizitzera, lan kontuengatik. 1936an komitean sartu zen eta horregatik eman zioten heriotza zigorra.

• Aita ezkutuan, ama lanean, umeak bakarrik

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerra sasoian, bi anaiak egunero joaten ziren amarekin udaletxera, sinatzera. Aita ordurako Derion ari zen lanean eta ezkutuan ibiltzen zen. Felipe alkatea eta Angel idazkaria egoten ziren udaletxean. Ama, Lina, lanean aritzen zen Eibarren beste bi emakumerekin.

• Amaren eta alkatearen arteko eztabaida

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerra sasoian, ama udaletxera joaten zenean, aita non zegoen galdetzen zion alkateak, Felipe Alberdik. Amak harekin izandako eztabaida kontatzen du. Amama eta amaren arteko eztabaida bat ere kontatzen dute.

• Aita ezkutuan pneumoniarekin

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerra sasoian, aita ezkutuan egon zenean, pneumonia pasatu zuen eta amak sendatu zuela dio. Ordukoa kontatzen du zehatz.

• Aita ezkutuan eta denak beldurrez

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerra sasoian, aita ezkutuan zegoela, Bernardina izeneko eibartarra joaten zen etxera umearekin. Umeak aita ikusi zuen ohepean. Beldur sakona sentitzen zuten. Ama Eibarrera joaten zen lanera.

• Alkatearen beldurrez, antzerkitik alde

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerra ostean, Antonino Hurtado eta Don Roman maisuarekin antzerkia egiten zutenean, herriko agintariak egoten ziren lehen ilaran. Felipe alkatearen keinu batek beldurtu eta ihes egin zuen.

• Gerra garaian kendutako irakasleak

  Juliana Jauregi Arietaleanizbeaskoa () Elorrio

  Gerra garaian kendu zituzten irakasleei buruzkoak kontatzen ditu, aurrera nola egin zuten azalduz.

• "Trabajadoreak" Erratzun

  Zipriano Irigoien Dualde (1922) Baztan

  Gerra denboran atxilotutako gorriak "Trabajadoreetan" edukitzen zituzten. Zortzi mila egon ziren Azpilikueta, Arizkun eta Erratzun. Zigor gogorrak jartzen zizkieten. Batzuk hil ere egin zituzten; beste batzuek ihes egitea lortzen zuten.

• Gerra sasoiko salaketak eta fusilatzeak

  Zipriano Irigoien Dualde (1922) Baztan

  Baztan aldean gerra sasoian ez zela egon elkar salatu eta hiltzeko joerarik dio. Arrasate inguruan hainbat apaiz eta beste zenbat herritar atxilotu eta hil zituzten, tartean bere amaginarrebaren anaia. Non atxilotu eta hil zuten azaltzen du.

• Lehengo eta oraingo gazteen bizimodua

  Simon Sesma Erezuma (1917) Lekeitio

  Gaurko gazteei buruzko iritzia ematen du. Bere gazte garairik onena gerran pasatu zuela dio. Preso eta soldadu ibili zenekoa kontatzen du. Handik etorri eta itsasoan eta eskolan ibili zen.

• Ama euskaraz irakasteagatik salatu

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Ama irakaslea zen. Ikasleekin erakusketa bat egin zuen, eta gizon batek salatu egin zuen, abertzaleegia zelakoan. Ondorioz, zigortu egin zuten Areso herrian. Eszedentzia eskatuta, Donostiara itzuli zen bikotea.

• Atoiontziekin Donostiara ura eramatera, gerrarengatik

  Martin Ramon Olarra Berriatua (1904) Barrika

  Gerra hasi zenean, Francoren barkuak ibiltzen ziren Bilbon, Donostia aldea bonbardatu eta gero. Atoiontziak eraman zituzten Pasaiatik Donostiara ura eramateko, frankistek ur-hodiak apurtu zituztelako. Ia fusilatu zituzten errepublikanoek, susmo txarra hartuta.

• Trintxerpen ia fusilatu zituzten

  Martin Ramon Olarra Berriatua (1904) Barrika

  Trintxerpen ia fusilatu zituzten errepublikanoek. Lonja batean sartu zituzten. Hurrengo egunean dena argitu zuten baina hala ere, askok errezeloz begiratzen zieten.

• San Andres batailoian boluntario

  Martin Ramon Olarra Berriatua (1904) Barrika

  San Andres batailoian aritu zen boluntario, zulatzaile. Cerdigon (Castro Urdialesen, Kantabrian) trintxerak egiten aritu zen gauez. Ondoren, Limpiasen (Kantabrian) italiarrekin topo egin zuten. Preso gehienak Laredora eraman zituzten baina bera Castrora. Ikastetxe batean sartu zituzten preso.