Errepresioa

• 1936ko Gerra Zibila eta kartzela; epaiketa

  Candido Eguren Zabarte (1906) Eibar

  Asturiasko herri txiki batean harrapatu zuten urrian, eta abenduan heriotza zigorrera kondenatu zuten. Handik Donostiara bidali zuten. 34 hilabete egin zituen Santanderren, 4 urte eta erdi Donostian eta 6 hilabete Eibarren lanean. Epaiketak zelakoak izan ziren. Kartzelatik irtendakoan, Ormaiztegira joan zen lehenengo, gero Bartzelonara. Anekdota polita kontatzen du: afari bat egiteko zortzi lagun elkartu zirenekoa (karlista bat, sozialistak, errepublikanoak, komunistak...).

• Lauaxetaren atxiloketa eta fusilatzea

  Julio Sarasua Gisasola (1917) Eibar

  Gerra Zibila Euskal Herrian. Gernikan Lauaxeta preso nola hartu zuten azaltzen du Juliok. Egun hartako gorabeherak. Bruno Mendiguren. Frantziatik kazetari bat etorri zen Gernikako bonbardaketaren inguruan artikulu bat egitera eta Lauaxetarekin joan zen egun hartan. Lauaxeta fusilatu zutela noiz jakin zuen.

• Gerra Zibila; exilioa; "Batallón de Trabajadores"

  Jose Echeverría Ayerbe (1912) Eibar

  Gerra Zibila. Amuategi batailoian martxora arte. Handik Murtziara, abiazioko armerotzara. Gero exilioa Frantzian; ondoren, "Batallón de Trabajadores"era. Frantzian hasiera batean kontzentrazio esparru batean egon zen; gerora, Eusko Jaurlaritzak ipinitako babeslekuetara pasatu zuten. II. Mundu Gerra. "Batallón de Trabajadores"en "Maestranza de Artillería"n egon zen. Orduko kontuak aipatzen ditu.

• Markesari esker salbatu zen aita heriotza-zigorretik

  Imanol Oruemazaga Baseta (1931) Berriz

  Gerra sasoian errefuxiatu asko etorri zen Gipuzkoa aldetik. Gobernuak zerbitzu bat jarri zuen haiei jaten emateko. Udalak "Abastos"eko arduradun moduan ipini zuen Imanolen aita. Bilbon zegoen batean atxilotu eta heriotza-zigorra ezarri zioten. Amaren osaba abadea oso maitea zuten Berrizko markesaren etxean eta amona ere oso etxekoa zen. Hari esker salbatu zen aita.

• Gerrak kolpatutako familia bati buruzkoak

  Brigida Uriguen Perea () Amorebieta-Etxano

  Boroako familia abertzale batean gerra garaian gertatutakoak kontatzen ditu. Gizonetako bat Zamudion bonbardatuta hil zen eta beste bat atxilotu eta hil egin zuten. Hamazazpi urteko neskatila, berriz, etxean bakarrik geratu zen.

• Osaba bat, laurogei urterekin preso

  Brigida Uriguen Perea () Amorebieta-Etxano

  Bere aititaren seme zaharrenak berrogeita bi urte egin zituen Ameriketan eta ia laurogei urterekin itzuli zen. Gerra garaian, atxilotu eta urtebetez kartzelan egon zen.

• Familia abertzalea, ihesi eta kartzelan

  Arantxa Ibarzabal Azkargorta (1949) Bergara

  Familia abertzalea zen. Aitaren izena eman zutelako eraman zuten kartzelara. Aitaren arrebak Bilbora joan ziren gerra garaian eta han inguruan geratu ziren bizitzen.

• Gerrarengatik aitona Agustin ihesi, ezkutuan eta epaitua

  Agustin Amasorrain Linazisoro (1950) Bergara

  Aitona Agustin Linazisoro gerrako komiteko kide izan zen; ordurako Batzokiko lehendakaria ere bazen. Sei seme-alaba zituen tropak Bergarara iritsi zirenean, eta Bilbora alde egin zuen. Baina handik etxera etorri eta ezkutuan bizi izan zen bolada batez. Bizitza normala egiten hasi zenean, atxilotu, epaitu eta libre geratzea lortu zuen. Murua y Balzola kondeak salatu zuen. Lantegia suntsituta, iltzeak egiteari ekin zioten.

• Gerra hasi zenean, sakristaua hil zuten

  Agustin Amasorrain Linazisoro (1950) Bergara

  Tropa nazionalak sartu zirenean, ikastolako liburuak-eta erre egin zituzten. Sakristaua zena hil egin zuten errepublikanoek. Ondarretako kartzelan egon zen Julian "Beltza", hilketa harengatik errudun jo zutena; azkenera arte ukatu zuen bera izan zenik.

• Bertsolaritza 50eko hamarkadan

  Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

  Gerraostean bazeuden bertsolariak, baina karlistak ziren. Basarri eta Uztapide, Langileen Batailoietako batean zeuden, bat preso eta bestea guardia eta beraien artean bertsotan ibiltzen ziren. Euskaltzaindia hasi zen bertso saioak antolatzen eta pixkanaka herrietara zabaltzen joan zen. Alfonso Irigoien gai-jartzailea eta epailea.

• Bandoz aldatu nahi izatearren, soldadua fusilatu

  Pepe Barandiaran Zaldibar (1924) Eskoriatza

  Gau batean, soldadu bat nazionalen bandotik gorrien aldera pasatzen saiatu zen, baina harrapatu eta hurrengo egunean fusilatu egin zuten.

• Soldaduak eta preso hartutakoak

  Luziano Arenaza Aginagalde (1930) Eskoriatza

  Aitzorrotzen nazionalak zeuden eta Aretxabaleta aldetik gorriak. Ez du borroka gogorrik gogoan. Apotzagatik hiru mutil gazte lotuta ekarri zituztela gogoan dauka, eta Degurixara bidali zituztela.

• Ama eta zortzi seme-alabak preso

  Anton Agirre Eraña (1924) Eskoriatza

  Gerra hasi zenean, Kanpazarren (Arrasate) zeuden. Ama eta zortzi seme-alabak preso hartu zituzten, baina Txirritanekoak familia guztia Eskoriatzara eramatea lortu zuen.

• Aita mikeletea, gerran preso

  Anton Agirre Eraña (1924) Eskoriatza

  Aita gerrara eraman zuten, mikeletea zelako. Santoñan harrapatu zuten eta kartzelan sartu. Karlista pare batek lagunduta atera zen kartzelatik. Mikeleteen jantzia, buzo urdina eta txapel gorria ziren.

• Gerra garaiko fusilamenduak eta bando aldaketak

  Anton Agirre Eraña (1924) Eskoriatza

  Gerra garaian zaurituak eta hildakoak izan zirela kontatzen du. Maringo abadea Marinen hil zutela dio. Bandoz aldatutakoak egon zirela dio. Hilerriko zuhaitzean norbait fusilatu zutela kontatzen du.

• Gerra sasoian bi urtez Gironan; herrira tzulera

  Mari Karmen Eraña Eraña (1933) Eskoriatza

  Gerra hasi zenean, amak eta biek alde egin zuten lehenengo Debara, handik Bilbora eta gero Gironara. Bi urte egin zituzten han. Aitak lau urte egin zituen kartzelan. Bisitatzera eraman zuten, baina berak ia ez zuen ezagutzen, hiru urte zituelako azkenengoz ikusi zuenean. Amandrearen etxearekin, ostera, ondo gogoratzen zen. Gironan egon zen denboran euskara ahaztu eta katalana ikasi zuen. Herrira itzultzean, etxeko gauza asko falta zitzaizkien. Aitak beste bati ikusi zizkion berak Ameriketatik ekarritako kataloxak, baina ezin ezer esan.

• Gerra sasoian erreketeek eraman eta fusilatutakoak

  Tomas Beitia Arejolaleiba (1933) Eskoriatza

  Gerra sasoian erreketeek inguruko pertsonen izenekin zerrenda bat zeukaten. Bere ama, auzoko beste batzuen antzera, Gatzagara joaten zen erosketak egitera eta zerrenda horretan zegoen. Auzoko emakume bat (bederatzi umeren ama) eraman zuten, baina ez ziren ausartu gorago joaten, gorriak zeudelako. Gatzagako abadea eta inguruko artzain batzuk ere eraman zituzten. Hernanin fusilatu zituztela jakin zuten gero. Gatzagako zortzi mutil ere hil zituzten, Batzokira joaten zirelako.

• Aita Santoñan preso; ama ume txikiekin ihesi

  Imanol Amuriza Sarrionandia (1937) Amorebieta-Etxano

  Aita igeltseroa zen. Lau neba-arreba dira eta amak hazi zituen. Imanol 1937an jaio zen, jada gerra hasita. Gerratean aita preso eraman zuten Santoñara eta hiru urtez egon zen han, "Trabajadoreetan". Arreba nagusiak urtebete eta berak hilabete zutela, amak etxetik alde egin behar izan zuen. Galdamesen egon ziren urtebete inguruan. Itzuli zirenean, etxea apurtuta eta hutsik aurkitu zuten. Auzoetan geratu zen eskumako jendeak lapurtu zituela besteen etxeetako gauzak dio. Amak bere arreoko izarak auzoan ikusi zituen eskegita baina ezin ezer esan.

• "Batallón Larrañaga" Hotel Julianen

  Jose Muñoa Zabaleta (1921) Eibar

  Jesus Larrañaga jesuita zen, baina hori utzi eta komunista izatera pasa zen. "Batallón Larrañaga" sortu zuen berak. Nafarren bila joan ziren lehenengo. Oso jende gogorrez osatuta zegoen batailoia. Hotel Julianen Eibarko komunistak zeuden, kargua zuten komunistak eta Peperen aitari jangela txikia beraiei uzteko eskatu zioten; baita irratia ere. Irrati bidez jakiten zituzten kontu asko. Batailoiko batzuk fusilatu egin zituzten, Ermuko alkatea hil zutelako.

• Gerran bizitako jazarpena

  Karmen Zurbano Egaña (1923) Aramaio

  Gerra denborako oroitzapenak. Aita kartzelan sartu zuten "gorriek", herriko beste hiru-lau lagunekin batera. Familiak jasandako jazarpenaz hitz egiten du. Behin aita kartzelatik aterata, komitean presentatu behar izaten zuen.