Errepresioa

  • Benardo Irastorza Irun erre eta jende asko desagertu

    Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

    Irun erre egin zuten. Osaba batek beldur handia zuen eta familia Frantziara joan nahi zuen; azkenean, ez ziren etxetik mugitu. Gerora, osaba preso hartu zuten. Garai hartan, jende ugari desagertu zen, gehienbat Oiartzunen. Garai hartan, hitz egiteko beldur handia zegoen.

  • Benardo Irastorza Kontuz erreketeekin

    Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

    Erreketeek, Nafarroatik Irunera sartu zirenean, gizon asko galdu zituzten frontean, eta oso gaiztotuta etorri ziren. Mutil batek erreketeekin topo egin zuen eta "arriba España" esatera behartu zuten "buenos días" esan beharrean.

  • Domingo Iriarte Astola "Ni gerrara boluntario inora ere ez!"

    Domingo Iriarte Astola (1927) Aramaio

    Errepublika garaian, Txominen anaia bat Katalunian egon zen soldadu. Gerra etorri aurreko egunetan, etxean zela, anaiaren kinto bat ihes egiten saiatu zen. "Ni gerrara boluntario inora ere ez! Deitzen digutenean, joan egin behar" esan omen zion anaiak kintoari. Txominen anaia miliziano egon zen; gero, "trabajadoretan".

  • Teodoro Mujika Fusilatu aurretik apaizarekin konfesatu

    Teodoro Mujika Salaberria (1924) Zizurkil

    Zizurkilen urnietar eta pasaitar bat hil zituzten gerra garaian, errepublikarrak edo nazionalistak izanagatik. Pasaitarrak hil aurretik apaiza ekartzeko eskatu zuen.

  • Pili Jaio Zerbitzu Sozialerako diru eske

    Pili Jaio Saez (1921) Pasaia

    Itsulapiko batekin ibiliarazi zuten, Zerbitzu Sozialerako diru eske igandero, derrigortuta. Bandera espainola ezkutatu egiten zuen.

  • Pili Jaio "Rojos separatistas"

    Pili Jaio Saez (1921) Pasaia

    "Rojos separatistas" deitzen zieten bera bezala kanpoan ibili zirenei.

  • Pili Jaio Anaia arrantzan

    Pili Jaio Saez (1921) Pasaia

    Errazionamendua. Anaia arrantzara joaten hasi zen, eta arraina eramaten zien. Anaia langile batailoian egon zen.

  • Migel Alkaraz Aita gerraren eta errepresioaren ondorioz hil zen

    Migel Alkaraz Luzuriaga (1942) Pasaia

    Aita kartzelan egon eta gero hil zen; bi bala zituen gorputzean atera gabe. Miseria handia pasatu zutela dio; ez beraiek bakarrik, ia denek. Aitak frontean bi bala jaso zituen; Bilbon harrapatu zuten eta kartzelara eraman. Aske utzi zutenerako oso gaizki zegoen. Amak ez du gerrari buruz ezer hitz egin nahi izaten. Aita errepublikanoa zen, osaba EAJkoa eta beste osaba ANVkoa.

  • Kontxita Fernandez de Arroiabe Marulandako etxean ezkutatuta

    Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

    Kontxita eta Pako behin etxea zelan zegoen ikustera bueltatu ziren Marulandara, eta kotxe bat hurbiltzen ikusi zutenean, etxe barruan ezkutatu ziren. Handik behatu zuten zer gertatzen zen kanpoan. Haiek alde egiterakoan, auzoko beste batzuk, beraiek heldu zirela ikusi zutenak, hurbildu egin zitzaizkien. Baina goian zeuden soldaduek edo erreketeek hura ikusi eta behera jaitsi ziren beraiengana. Etxera sartu zitzaizkien dena begiratzera eta lehen han egondakoan nortzuk ziren galdetzera, ez baitzuten uste baserritar soilak zirenik.

  • Kontxita Fernandez de Arroiabe Gatzagako zortzi gazteren hilketa

    Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

    Nazionalek Gatzagako zortzi mutil gazte hil zituztenekoa kontatzen du. Batzokian aurkitutako zerrenda batean agertzen zirelako harrapatu zituzten. Beraiek ez zutela gerran parte hartu kontatzen du Kontxitak.

  • Kontxita Fernandez de Arroiabe Fusilatutakoak asko eta libratutakoak gutxi

    Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

    Bere osaba preso egondakoa zen. Gatzagan eraman zituztenetatik bi libratu ziren, haietako bat bere osaba. Maringo batzuk ere eraman zituzten: bost hil zituzten, abadea tartean. Bere aitak pena handia hartu zuen, lagunak ziren eta. Jokoan aritzen ziren elkarrekin eta orduan gertatu zena kontatu zuen. Baserritar pila bat harrapatu zituzten.

  • Kontxita Fernandez de Arroiabe Baserritar fusilatuak

    Kontxita Fernandez de Arroiabe Pagoaga (1921) Eskoriatza

    Gatzagako kartzelan gaua pasa zuten baserritarrak kamioian eraman zituzten elkarri lotuta. Zarate aitarengana joan zen galdetzera ea haietako bakoitza, banan bana, zer zen. Aitak lagunak zirela erantzun zion. Guztiak eraman zituzten kamioian eta denak hil zituzten. Jendeak bere aitari leporatu zion hilketa horien errua. Maringo abadea eta bere lagun baten osaba, "tuertua", lotuta eraman zituzten, eta abadea bakarrik hil zuten.

  • Serafin Ruiz Gernikatik ihesi eta osaba Ibarrurin fusilatua

    Serafin Ruiz Sagasti (1923) Gernika-Lumo

    Nazionalak Ibarrurira sartu zirenean, hantxe zegoen Serafin. Bonbardaketa izan zenean, Bilbora joan zen beste batzuekin batera eta han senideengatik galdetu ziotenean, Arboledara eraman zuten. Meatzeetan lanean zebilen osaba batekin egon zen. Handik Bilbora joanda, izeko batek Ibarrurira eraman zuten eta izeko Bilbora itzuli zen, oraindik nazionalak sartu gabe zeuden eta. Ibarrurin zegoela, osaba nazionalek eraman zuten eta Oizen fusilatu egin zuten. Eliza lehen non zegoen kontatzen du.

  • Jose Angel Mendia Saturrarango kartzelari buruzko abestia

    Jose Angel Mendia Dilla (1926) Gernika-Lumo

    Saturrarango kartzelari buruzko abestia kantatzen du: "En la hermosa Bizkaia, a la orilla del mar..."

  • Jesus Artetxe Saturrarango emakumeen kartzela

    Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa

    Jesusen familiak laguntasuna izan zuen kartzelan zegoen Caspe-ko emakume baten familiarekin. Nahiz eta ondarroarrik ez egon, asko joaten ziren, Patxi barne, jatekoa presoei eramatera. Emakumeei barrura sartzen uzten zieten, baina gizonezkoei ez. Jertseak-eta egiten zizkieten presoek, artilea eramanda. Sei urte iraun zuen kartzelak.

  • Adelaida Sorondo Izeba Saturrarango kartzelan

    Adelaida Sorondo Araneta (1926) Hondarribia

    Ama Saturrarango kartzelara joaten zen ahizpa bisitatzera, eta hark esaten zion alaba ez bueltatzeko. Martxoan bueltatu ziren, itsasontziz. Izeba Tolosara desterratu zuten, eta han ezkondu zen.

  • Lorea Furundarena Saturrarango kartzela

    Lorea Furundarena Kalzakorta (1926) Mutriku

    Saturrarango kartzelari buruz hitz egiten du. Lorearen izeba bat eta haren senarra han egon ziren lanean.

  • M. Cruz Velez de Mendizabal Saturrarango kartzelan lanean

    Mari Cruz Velez de Mendizabal Arana (1912) Arrasate

    Saturranango kartzelan egon zen moja. Ekonomatuan lan egiten zuen. Emakumeak preso zeuden bertan, haien umeekin. Asturiaskoak ziren asko.

  • M. Cruz Velez de Mendizabal Saturranango kartzelan 30 preso

    Mari Cruz Velez de Mendizabal Arana (1912) Arrasate

    Saturrarango kartzelan ekonomatuan lan egin zuen. 30 emakume preso zeuden, beraien umeekin. Lau kartzelatan lan egin zuen.

  • Martzelina Kalzakorta Saturrarango kartzela

    Martzelina Kalzakorta Zenarruzabeitia (1931) Mutriku

    Saturrarango kartzelako kontuak. Kartzelan norbait hiltzen zen bakoitzean, "barranderuan" gurdian eramaten zituzten gorpuak Mutrikuko kanposantura. Saturrarango kartzelan egon ziren Mutrikuko emakume batzuk aipatzen ditu.