Errepresioa

  • Markesak herriari eman zion laguntza

    Mari Tere Alberdi Olabegoia (1944) Antonio Barajuen Oregi (1942) Berriz

    Gerra zibila hasi zenean markesak Berrizen zeuden. Senarra Madrilerantzat abiatu zen zer gertatzen ote zen ikustera eta bidean hil egin zuten. Emazteak, kontra egin beharrean, jendeari laguntzea erabaki zuen. Mari Tereren osaba bati ere kartzelatik irteten lagundu zion. Herrian hainbat familiari laguntza ekonomikoa ere eman zien.

  • Placida Azpitarte Aita kartzelatik ateratzeko, oiloa eta txitak opari

    Placida Azpitarte Egia (1915) Berriz

    Aita libre laga zuten. Evaristo Zabalak `Berdugo´ari oparia lagatzeko gomendatu zien, aita libratzeko eragin zezan, eta oiloa txitekin laga zioten. Anaia frankistekin ibili behar izan zen gerran.

  • Libe Garbizu Irazu Gona-frakak mendirako

    Libe Garbizu Irazu (1936) Pasaia

    Mendizalea izan da. Alpeetan ibili izan da. Senarra mendian ezagutu zuen. Hemezortzi urte ingururekin hasi zen mendira joaten. Tolosar batek dantzan erakusten zuen, Don Jesusek; desterratuta zeuden senar-emazte haiek. Mendira haiekin joaten hasi zen. Gona-frakak josi zituen mendirako. Gero senarrarekin-eta joaten zen.

  • Rosa Sistiaga Itzulera gogorra; langile batailoian osaba bat hil

    Rosa Sistiaga Iparragirre (1950) Pasaia

    Gerra bukatu arte egon ziren Frantzian amona eta haren hiru seme-alabak. Itzuli zirenean, oso egoera txarra topatu zuten. Langile batailoira eraman zuten Rosaren amaren anaietako bat eta bizi-baldintza txarren ondorioz, hil egin zen.

  • Mutrikuko kartzela

    Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku

    Guardia Zibila aitaren bila joan zen etxera eta Debara eraman zuten preso eta handik Mutrikuko kartzelara. Kokapena.

  • Rosario Arrizabalaga Erdiko kalean, kartzela

    Rosario Arrizabalaga Esnaola (1924) Mutriku

    Erdiko kalean kartzela egon zen. Etxearen izena. Aita bertan preso egon zen, nazionalak herrian sartu aurretik. Kokapena. Zaintzaileak herriko jendea ziren.

  • Norbait atxilotzean, manifestazioak herrian

    Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku

    Norbait atxilotzen zutenean, manifestazioak egiten ziren herrian. Ibilbidea.

  • Saturrarango espetxera bisitan

    Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku

    Aitak izara zuria eskegi zuen leihoan errepublikanoak herrian sartzean. Saturrarango espetxea, Eibarko izeba bat zegoen preso eta orduan hasi ziren joaten.

  • Saturrarango espetxera janaria eramatera

    Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku

    Saturrarango espetxea nolakoa zen. Mutrikutik jende asko joaten zen presoak bisitatzera. Esnea eta jatekoa eramaten zuten.

  • Itziar Andonegi Jarrera ona egiaztatzeko eta fusilatuak ez izateko txostenak

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Mutrikun gerran eta ondoren hil zituzten denak, herritarrek egindako salaketengatik gertatu ziren. Presoen jarrera ona ziurtatzeko txostenak eskatzen zituzten, fusilamendua saihesteko. Txosten negatiboak suntsitzen zituztenak bazeuden.

  • Itziar Andonegi Osaba, Saturraraneko kapilaua

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Osaba bat apaizaren laguntzailea zen Mutrikun baina azken hauteskundeetan botoa beste bati emateagatik zigortua izan zen eta Saturraranera bidali zuten kapilau gerra garaian. Espetxean egondako apaizei buruz hitz egiten dute. Osabaren heriotza.

  • Itziar Andonegi Santanderren preso zegoen anaia bisitatzen I

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Santanderren preso zegoen anaia bisitatzeko salbokonduktoa nola lortu zuen. Trenbidetik oinez nola joan ziren. Zentinelen kontrolak harrapatu baino lehen ikusi zuen anaia.

  • Itziar Andonegi Santanderren preso zegoen anaia bisitatzen II

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Bilbotik Santanderrera trenean, anaia bisitatzeko. Derrigorrez soldadu izan behar zirenen jarrera eta erreketeena oso ezberdina zen.

  • Itziar Andonegi Egaña fabrikan gerrako dominak egiten zituzten

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Gerra garaian, Egaña fabrikan gerrako dominak egiten zituzten. Saturrarango presoek margotzen zituzten dominak. Aita gerratik itzuli arte egin zuen bertan lan. Jostea asko gustatzen zitzaion.

  • Itziar Andonegi Gerratik bueltan Ondarretan preso

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Ama, 1939ko azaroan eta aita 1940ko gabon egunean bueltatu ziren Mutrikura. Gabon horiek pasa eta Ondarretan espetxeratu zuten 3 hilabetez. Guardia Zibila Mutrikura oinez joaten zen Debatik. Espetxetik irten eta Debara joan behar izaten zuen sinatzera.

  • Itziar Andonegi Saturrarango espetxeko presoak

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Saturrarango espetxera joaten ziren, presoei janaria eramatera. Kartzelan zeuden haurrak ez zituzten ikusten. Paquita Rico.

  • Itziar Andonegi Saturrarango espetxera janaria eramaten zuten

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Saturrarango espetxera janaria eramaten zuten bai Mutrikutik eta baita Ondarroatik ere.

  • Itziar Andonegi Saturrarango espetxea nolakoa zen

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Saturrarango espetxea nolakoa zen. Soldaduak zeuden. Dena gazteleraz.

  • Itziar Andonegi Alejandro San Juan Txikiren fusilamendua

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Alejandro San Juan Txikiren fusilamendua gogorra izan zen herriarentzat. Gizona nolakoa zen. Fusilatzeko arrazoi politikorik ez zegoen eta herriko norbaitek liskar pertsonal batengatik salatu zuela uste dute herrian.

  • Itziar Andonegi Tifusa 1940ko udan Saturrarango kartzelan

    Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku

    Saturrarango espetxetan hiltzen ziren presoak zuzenean hilerrira eramaten zituzten. 1940ko uda oso beroa izan zen eta Saturraranen preso asko hil ziren tifusak jota. Hilerria handitzeko proiektu bat ere egon zen.