Errepresioa
-
Erdiko kalean, kartzela
Rosario Arrizabalaga Esnaola (1924) Mutriku
Erdiko kalean kartzela egon zen. Etxearen izena. Aita bertan preso egon zen, nazionalak herrian sartu aurretik. Kokapena. Zaintzaileak herriko jendea ziren.
-
Norbait atxilotzean, manifestazioak herrian
Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku
Norbait atxilotzen zutenean, manifestazioak egiten ziren herrian. Ibilbidea.
-
Saturrarango espetxera bisitan
Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku
Aitak izara zuria eskegi zuen leihoan errepublikanoak herrian sartzean. Saturrarango espetxea, Eibarko izeba bat zegoen preso eta orduan hasi ziren joaten.
-
Saturrarango espetxera janaria eramatera
Maria Dolores Arrizabalaga Mugerza (1927) Mutriku
Saturrarango espetxea nolakoa zen. Mutrikutik jende asko joaten zen presoak bisitatzera. Esnea eta jatekoa eramaten zuten.
-
Jarrera ona egiaztatzeko eta fusilatuak ez izateko txostenak
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Mutrikun gerran eta ondoren hil zituzten denak, herritarrek egindako salaketengatik gertatu ziren. Presoen jarrera ona ziurtatzeko txostenak eskatzen zituzten, fusilamendua saihesteko. Txosten negatiboak suntsitzen zituztenak bazeuden.
-
Osaba, Saturraraneko kapilaua
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Osaba bat apaizaren laguntzailea zen Mutrikun baina azken hauteskundeetan botoa beste bati emateagatik zigortua izan zen eta Saturraranera bidali zuten kapilau gerra garaian. Espetxean egondako apaizei buruz hitz egiten dute. Osabaren heriotza.
-
Santanderren preso zegoen anaia bisitatzen I
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Santanderren preso zegoen anaia bisitatzeko salbokonduktoa nola lortu zuen. Trenbidetik oinez nola joan ziren. Zentinelen kontrolak harrapatu baino lehen ikusi zuen anaia.
-
Santanderren preso zegoen anaia bisitatzen II
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Bilbotik Santanderrera trenean, anaia bisitatzeko. Derrigorrez soldadu izan behar zirenen jarrera eta erreketeena oso ezberdina zen.
-
Egaña fabrikan gerrako dominak egiten zituzten
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Gerra garaian, Egaña fabrikan gerrako dominak egiten zituzten. Saturrarango presoek margotzen zituzten dominak. Aita gerratik itzuli arte egin zuen bertan lan. Jostea asko gustatzen zitzaion.
-
Gerratik bueltan Ondarretan preso
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Ama, 1939ko azaroan eta aita 1940ko gabon egunean bueltatu ziren Mutrikura. Gabon horiek pasa eta Ondarretan espetxeratu zuten 3 hilabetez. Guardia Zibila Mutrikura oinez joaten zen Debatik. Espetxetik irten eta Debara joan behar izaten zuen sinatzera.
-
Saturrarango espetxeko presoak
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Saturrarango espetxera joaten ziren, presoei janaria eramatera. Kartzelan zeuden haurrak ez zituzten ikusten. Paquita Rico.
-
Saturrarango espetxera janaria eramaten zuten
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Saturrarango espetxera janaria eramaten zuten bai Mutrikutik eta baita Ondarroatik ere.
-
Saturrarango espetxea nolakoa zen
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Saturrarango espetxea nolakoa zen. Soldaduak zeuden. Dena gazteleraz.
-
Alejandro San Juan Txikiren fusilamendua
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Alejandro San Juan Txikiren fusilamendua gogorra izan zen herriarentzat. Gizona nolakoa zen. Fusilatzeko arrazoi politikorik ez zegoen eta herriko norbaitek liskar pertsonal batengatik salatu zuela uste dute herrian.
-
Tifusa 1940ko udan Saturrarango kartzelan
Itziar Andonegi Sustaeta (1920) Mutriku
Saturrarango espetxetan hiltzen ziren presoak zuzenean hilerrira eramaten zituzten. 1940ko uda oso beroa izan zen eta Saturraranen preso asko hil ziren tifusak jota. Hilerria handitzeko proiektu bat ere egon zen.
-
Senarraren ama, Ondarretan espetxeratua
Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku
Senarra gerra garaian atxilotu eta Ondarretan espetxeratu zuten. Handik, Ayun-era eraman zuten langileen batailoira. Bere ama, Susana Uranga, espetxean egon zen ere eta Imanolen besoetako ama Maria Barrueta izan zen.
-
Ayun-en langileen batailoian eta Gurutze Gorrian
Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku
Senarra, Ayun-era bidali zuten langileen batailoira. Eraikuntza-lanetan aritu zen baina ingelesez hitz egiten zuenez, Gurutze Gorrira aldatu zuten. Mutrikura itzuli zenean zuen itxuraz gogoratzen du.
-
Nazionalek, plazan ilea moztu zioten neska bati
Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku
Errepublikanoek, egoitzan beraien bandera zuten zintzilik. Beko plazan soldadu nazionalek emakume bati ilea moztu zioten eta beldur asko pasa zuten guztiek.
-
Soldaduei agur militarra egiten
Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku
Erdiko kaletik soldaduekin topo egiten zuenean, beldurra pasatzen zuen. Agur militarra egiten zien, badaezpada ere.
-
Alejandro San Juan Txikiren fusilamendua
Benedikta Olazabal Bastida (1921) Mutriku
Erdiko kalean espetxea zegoen. Alejandro San Juan Txiki bertan egon zen. Fusilamendua. Don Telesforok konfesatu zuen hil aurretik eta berak ezer ez zuela egin errepikatzen zuen behin eta berriz.