Errepresioa

• On Jose Maria Agirrebaltzategi abade abertzalea

  Iñaki Gorostiza Etxaniz (1932) Elgoibar

  Bi jaunartze egiten ziren, lehena zazpi urterekin eta bigarrena hamaikarekin. On Jose Maria Agirrebaltzategi abade oñatiarra abertzalea zen eta euskal-dantza bultzatu zuen. 11 urterekin jada beste herrietara joaten ziren dantzara; behin Gipuzkoa osoko dantzariak Oñatin elkartu ziren. On Jose Maria saltsa guztietan sartzen zen eta umeekin aritzen zen futbolean edo pilotan, sotana eta guzti. Haren arreba bati ilea moztu zioten eta, ondoren, fusilatu, abertzalea izateagatik.

• Gerra Seguran, herritik kanpo eta Teruelen

  Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

  Gerrako kontuak aipatzen ditu. Kanpandorretik aritzen ziren tiroka. Jendeak leihoetan koltxoiak jartzen zituen tiroetatik babesteko. Laureanoren osaba Teruelen egon zen; oso gogorra izan zen fronte hori. Segurako jende asko eraman zuten gerrara. Seguran ez zuten gerran inor fusilatu, baina asko bidali zituzten herritik kanpora.

• Batallón de Trabajadores

  Agustin Arana Barinaga (1913) Eibar

  Eibarren ere izan ziren "trabajadoreak" (Batallón de trabajadoresekoak). Azitaingo jauregian bizi ziren. Agustin Irunen izan zen trintxerak egiten. Bidebarrieta-Errebal inguruko etxe guztiak trabajadoreek egin zuten.

• Polizia aitaren bila sarri

  Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

  Bere aita abertzalea zen eta askotan joan izan zen Francoren polizia aitaren bila. Franco Donostiara etortzen zen bakoitzean, beraien aita kartzelara eramaten zuten. Beraien etxea miatu eta nahi zuten guztia ere eramaten zuten.

• Fusilamenduak gerra garaian

  Ramon Maiztegi Iriarte (1921) Elgoibar

  Fusilamenduak ere egon ziren gerra garaian. Osaba baten anaia fusilatu zuten Olason: Jose Alberdi. "Olasope" izeneko zentrala zegoen eta bertan telefonoa zuten. Errekete batek gerrari buruz hitz egiten ikusi eta salatu egin zituen. Epaiketa egin ostean, heriotza-zigorra ezarri zieten zazpi laguni. Bi fusilatu egin zituzten.

• Gerran preso; Langile batailoiak

  Patxi Lizardi San Sebastian (1914) Mutriku

  Gerra hasi zenean mendira ihes egin zuen. Harrapatu egin zuten Bilboko Arriaga antzokian, Gasteizen eta Logroño zezen-plazan egon zen preso. Handik langile batailoietara bidali zuten Teruelera, Castellonera, Murtziara... Bilbo erori eta gutxira hasi zen langile batailoian eta bi urte inguruz ibili zen bertan.

• Saturrarango kartzelara janaria eramaten

  Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Zortzi urterekin hasi zen Saturrarango kartzelara janaria eramaten. Ahal zutena sartzen zuten otarrean. Reinosako emakume bat egon zen beraienean bizitzen, familiakoren bat ere preso zuelako.

• Saturrarango kartzelako presoak bisitatzen

  Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Saturrarango presoek eskulanak egiten zituzten. Kartzelara pare bat aldiz sartu zen presoekin egoteko. Benigno bakarrik joaten zen kartzelara. Anaiak bideak eraikitzen zituen, "Regiones Devastadas"-ekin.

• Tetuan baserrian kartzelako atezaina bizi zen

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Mutriku

  Saturraranera presoak eramango zituztela jakin zutenekoa. Haien baserriak etxebizitza huts bat zuen eta bertan kartzelako atezaina, Teodoro, biziko zela esan zieten. Hamahiru txerri zituzten baserrian eta patata azala ematen zieten jateko.

• Saturrarango kartzelan patata azalak batzen

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Mutriku

  Saturrarango kartzelan sobratzen ziren patata azalak hartzen zituzten, txerriei jaten emateko. Kartzela barrura sartzen zenean, presoek leihoetatik agurtzen zuten Jose Luis.

• Saturraranen preso zegoen maistraren eskolak I

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Mutriku

  Saturrararen preso zegoen emakume maistra bat, egunero kartzelatik ateratzen zen klaseak emateko. Jose Luisen maistra izan zen.

• Saturraranen preso zegoen maistraren eskolak II

  Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Eskolara nora joan zen. Saturraranen preso zegoen maistra batek klaseak ematen zituen. Gaztelaniaz ikasi zuen berarekin.

• Saturraranen ama preso zituzten umeekin harremana

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Saturrarango emakume presoen semeak Mutrikun bizi ziren eta haiekin gaztelaniaz hitz egiten zuten. Antonio, Mariano, Pizarro... gehienak inguruetan bizitzen gelditu ziren eta baserrietan lan egiten zuten janariaren truke.

• Saturraranen preso zegoen maistraren eskolak III

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Mutriku

  Mijoako haurrak joaten ziren Saturrarango presoaren eskolak hartzera. Sei edo zazpi haur biltzen ziren.

• Saturrarango presoak eta haien seme-alabak I

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Saturraranen preso egondako emakumeei buruz eta haien seme-alabei buruz hitz egiten dute.

• Saturrarango kartzela

  Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Saturrarango kartzelara janaria eramaten zuenean, gauzak garitako ate ondoan uzten zituen. Sare bat zegoen presoak eta herritarrak bereizteko.

• Saturrarango presoak eta haien seme-alabak

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Saturraranen preso zeuden emakume askoren seme-alabak Mutrikura joan ziren lanera. Euskaraz ikasten zuten denek. Presoekin zuten harremana.

• Saturrarango presoak

  Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Nola hasi ziren Saturrarango kartzelara janaria eramaten. Preso gehienak gazteak ziren. Hamazazpi urte zituen Teresa batekin harremana zuen Benignok. Nola jazten ziren.

• Herritarren arteko salaketak

  Jose Luis Arakistain Jainaga (1928) Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

  Herritarren artean salaketak egoten ziren.

• Igandero Saturraranera preso bat bisitatu eta janaria eramatera

  Enkarna Furundarena Goenaga (1919) Mutriku

  Igandetan Saturrarango kartzelara joaten zen, preso bati (Ana) aste guztirako janaria eramatera. Autobusean joaten zen eta bisita gelan elkartzen ziren.