Errepresioa

  • Kontxi Urkiri Aita, Sasetako Langile Bataioilian

    Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

    Gernikako bonbardaketan aita Gernikan zegoen eta menditik ihes egin behar izan zuen. Bilbo jausi zenean, Kontxiren aita Saseta Langileen Batailoian egon zen hiru urtez lanean, Llerenan, Extremaduran. Mutrikura bueltatu zenean, igandero joan behar zuen kuartelera sinatzera. Extremaduran bideak egiten ibili ziren eta hildako ugari egon ziren. Bide ertzean hilobiratzen zituzten.

  • Kontxi Urkiri Osaba Ondarretan fusilatua

    Kontxi Urkiri Altzibar (1942) Mutriku

    Baserri ondotik pasatzen ziren tropak. Kontxiren izeba baten senarra, Tomas Rodriguez, fusilatu egin zuten. Ika-mikaren baten ondorioz Ondarretara eraman zuten preso eta han fusilatu zuten.

  • Juanita Olariaga Gerrarengatik ihesi Berangora eta aita kartzelara

    Juanita Olariaga Esturo (1928) Amorebieta-Etxano

    Berangora joan ziren gerra hasi zenean. Aterpetxeak eraikitzen zituzten, bonbardaketetarako. Aitaren anai bat desargertu zen gerran. Aita kartzelan izan zuten bolada batez, gerra garaian. Tximeleta beltzak zorte txarra ematen duela kontatzen du.

  • Elias Euba Osaba fraidea fusilatu egin zuten

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Bere aitaren anai bat, fraidea, hil egin zuten milizianoek; bera eta komentuko fraide guztiak. Errusiarrak omen ziren miliziano haiek.

  • Mari Tere Areitioaurtena Hildakoak kamioira botatzen

    Mari Tere Areitioaurtena Bikandi (1930) Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Lezaman bondartatu egin zituzten. Hildakoak kamioira botatzen aritu behar izan zuen. Garaiko bizilagunak, ama-semeak eta moja, hil ziren.

  • 1426 Oiartzunen arrasatearrak fusilatu

    Joxe Arriaran Aranburu (1926) Arrasate

    Osabarekin batera hiru abade fusilatu zituzten Oiartzunen. Hirurak ezagutzen zituen Joxek.

  • Elias Euba Presoak sendatu eta gero fusilatu

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Reusen (Katalunia) egon zen gero. Presoak ospitalean izaten zituzten zauriak sendatzen, gero fusilatzeko.

  • Elias Euba Iheslari bat hil zutenekoa

    Elias Euba Irakulis (1920) Amorebieta-Etxano

    Andorrarekin mugan zeudela, hango nekazari batek jakinarazi zien euren etxeko sabaian gizonezko bat zegoela. Hiru boluntario joan eta han bertan hil zuten.

  • 672 Don Zelestino apaiza fusilatu zutenekoa

    Mariano Elustondo Aizpiri (1912) Elgoibar

    Fusilamenduak egon ziren herrian. Gloriak (Marianoren emazteak) don Zelestino abadea eta beste bi gizon fusilatzeko eramaten ikusi zituen.

  • 694 Gerra garaian hildako ezagunak

    Joxepa Aranberri Arostegi (1911) Agustina Arrizabalaga Eibar (1912) Elgoibar

    Inguruetan ezagun asko hil zituzten nazionalistak izateagatik: don Zelestino apaiza, Angel "Mutriku" igeltseroa... Alberto Epelde gerraostean atxilotu egin zuten; baina, ozta-ozta, libre utzi zuten.

  • Miren Vallejo Arriaga On Zelestino eraman zutenekoa; kristau ikasbidea euskaraz

    Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

    On Zelestino (Onaindia) hil zutela 77 urte pasa direla aipatzen dute. Mirenek azkenengo aldiz non ikusi zuen eta kotxe batean eramaten nola ikusi zuen kontatzen du. Gizon ona zen. Harekin ikasten zuten kristau ikasbidea, euskaraz. Euskaraz ikasten zuenarentzat erlojua zegoen opari, gainera; nori eman zioten. On Zeferino Urrestarazu parrokoa euskaltzalea zen, baina ez zen ondo portatu.

  • Itziar Ajuria Garate Justo Ajuria osaba fusilatu egin zuten

    Itziar Ajuria Garate (1924) Elgoibar

    Itziarren aita ez zen Bizkaia aldera joan gerra sasoian, herrian geratu zen. Justo osaba ere ez zen ihesi joan. Sondikan bere aurretik egon zen idazkaria falangista zen eta mendekua hartu nahi izan zuen. Larrinagako kartzelara eraman zuten Romualdo Andonegi elgoibartarrarekin batera. Hura libre utzi zuten, baina Itziarren osaba fusilatu egin zuten. Gerora jakin zuten fusilamendua nola izan zen.

  • Iñaki Gorostiza On Jose Maria Agirrebaltzategi abade abertzalea

    Iñaki Gorostiza Etxaniz (1932) Elgoibar

    Bi jaunartze egiten ziren, lehena zazpi urterekin eta bigarrena hamaikarekin. On Jose Maria Agirrebaltzategi abade oñatiarra abertzalea zen eta euskal-dantza bultzatu zuen. 11 urterekin jada beste herrietara joaten ziren dantzara; behin Gipuzkoa osoko dantzariak Oñatin elkartu ziren. On Jose Maria saltsa guztietan sartzen zen eta umeekin aritzen zen futbolean edo pilotan, sotana eta guzti. Haren arreba bati ilea moztu zioten eta, ondoren, fusilatu, abertzalea izateagatik.

  • Laureano Telleria Ordozgoiti Gerra Seguran, herritik kanpo eta Teruelen

    Laureano Telleria Ordozgoiti (1935) Segura

    Gerrako kontuak aipatzen ditu. Kanpandorretik aritzen ziren tiroka. Jendeak leihoetan koltxoiak jartzen zituen tiroetatik babesteko. Laureanoren osaba Teruelen egon zen; oso gogorra izan zen fronte hori. Segurako jende asko eraman zuten gerrara. Seguran ez zuten gerran inor fusilatu, baina asko bidali zituzten herritik kanpora.

  • 900 Batallón de Trabajadores

    Agustin Arana Barinaga (1913) Eibar

    Eibarren ere izan ziren "trabajadoreak" (Batallón de trabajadoresekoak). Azitaingo jauregian bizi ziren. Agustin Irunen izan zen trintxerak egiten. Bidebarrieta-Errebal inguruko etxe guztiak trabajadoreek egin zuten.

  • Mirentxu Agote Polizia aitaren bila sarri

    Mirentxu Agote Aramendi (1933) Donostia

    Bere aita abertzalea zen eta askotan joan izan zen Francoren polizia aitaren bila. Franco Donostiara etortzen zen bakoitzean, beraien aita kartzelara eramaten zuten. Beraien etxea miatu eta nahi zuten guztia ere eramaten zuten.

  • 680 Fusilamenduak gerra garaian

    Ramon Maiztegi Iriarte (1921) Elgoibar

    Fusilamenduak ere egon ziren gerra garaian. Osaba baten anaia fusilatu zuten Olason: Jose Alberdi. "Olasope" izeneko zentrala zegoen eta bertan telefonoa zuten. Errekete batek gerrari buruz hitz egiten ikusi eta salatu egin zituen. Epaiketa egin ostean, heriotza-zigorra ezarri zieten zazpi laguni. Bi fusilatu egin zituzten.

  • Gerran preso; Langile batailoiak

    Patxi Lizardi San Sebastian (1914) Mutriku

    Gerra hasi zenean mendira ihes egin zuen. Harrapatu egin zuten Bilboko Arriaga antzokian, Gasteizen eta Logroño zezen-plazan egon zen preso. Handik langile batailoietara bidali zuten Teruelera, Castellonera, Murtziara... Bilbo erori eta gutxira hasi zen langile batailoian eta bi urte inguruz ibili zen bertan.

  • Benigno Arrizabalaga Saturrarango kartzelara janaria eramaten

    Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

    Zortzi urterekin hasi zen Saturrarango kartzelara janaria eramaten. Ahal zutena sartzen zuten otarrean. Reinosako emakume bat egon zen beraienean bizitzen, familiakoren bat ere preso zuelako.

  • Benigno Arrizabalaga Saturrarango kartzelako presoak bisitatzen

    Benigno Arrizabalaga Azpiazu (1934) Mutriku

    Saturrarango presoek eskulanak egiten zituzten. Kartzelara pare bat aldiz sartu zen presoekin egoteko. Benigno bakarrik joaten zen kartzelara. Anaiak bideak eraikitzen zituen, "Regiones Devastadas"-ekin.