Gerraren hasiera

  • 616 Patruilak herrian

    Gregorio Lizarralde Galdos (1907) Alejo Ugarte Moiua (1907) Oñati

    Uztailaren 17ra arte ez zuten gerra girorik nabaritu. Armatutako patruilak jarri zituzten herrian zehar zelatatzen. Karlistek ez zuten batere lagundu.

  • Gregorio Biteri Mendieta Senideak heriotzatik salbatu ziren

    Gregorio Biteri Mendieta (1922) Legutio

    Berastegiko Txomin Jakakortajarena abadea hiru urtez eduki zuten etxean. Bi abade egon ziren eurenean, bata faxista eta bestea euskalduna. Erreketeek aita, anaia eta abadea hiltzera eraman zituztenean, nola salbatu ziren azaltzen du Gregoriok.

  • Gurutz Ganzarain Trenbideko gertaera gerra hasieran

    Gurutz Ganzarain Ansa (1927) Andoain

    Erreketeak Andoaina Belabietatik barrena eta tren txikian etorri ziren. Tropa trenean zetorrela, trenbideko erraila kendu egin zuten eta gizon batek abisua eman zien trenekoei, makinista laguna baitzuen. Gerora, portaera ona eduki izanaren agiria eman zioten gizon hari.

  • 1322 Milizianoak etxean

    Maria Arregi Idigoras (1922) Oñati

    Gerra hasi zenean, Maria Imitolan zegoen, bere jaiotetxean. Gogoan du miliziano kuadrilla bat Udanatik etorri zela, eta ahal izan zutena eman zietela. Arrautzak plazan saldu, eta diruarekin olioa edo azukrea erosten zuten.

  • Markos Madinabeitia Gerraren hasiera

    Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

    Hamabi urte zituen gerra hasi zenean. Ehizarako eskopetak ez beste armarik ez zegoela dio. Ondo gogoratzen ditu orduko trintxerak. Bizkaia aldera bizilagun asko joan zen ihesi. Beste asko, mendian ezkutatu zen.

  • Markos Madinabeitia Hamar oilasko soldaduentzat erre behar

    Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

    Mendiz iritsi ziren soldaduak. Jende asko zegoela gogoratzen du. Soldaduentzako otorduak prestatzera behartzen zituzten baserritarrak.

  • Markos Madinabeitia Gerrari buruzko informaziorik ez

    Markox Madinabeitia Yarza (1924) Oñati

    Legazpitik, Elgeta aldera joan ziren soldaduak. Informazio gehiegi ez zitzaien iristen irrati eta telefonorik ez zutelako. Gerrako zaratak entzuten zituzten ordea. Gerra kontuez beraien artean hitz egiten zuten.

  • Hipolito Arregi Gerraren hasiera amoarrainetan zebilela

    Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

    Hogei urte betetzear zela hasi zen gerra. Gerra zer zen ere ez zekiten. Amoarrainak harrapatzeko sareari txinga esaten zaio. Txanelan joan eta txingak zabaldu zituen hurrengo goizean batzeko. Amoarrainak batzen ari zela, Donostiatik tiroak entzuten ziren, gerra hasi baitzen.

  • Hipolito Arregi Erreketeak Hernanin

    Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

    Irailean sartu ziren erreketeak Hernanira. Eulako semea hil zuten erreketeek, Loiolako kuarteletik zetorrela. Onddi menditik Hernanirako bidean etxe ondotik pasatzen ziren.

  • Hipolito Arregi Herritarrak gerrazaleei aurre egiten

    Hipolito Arregi Iraola (1916) Hernani

    Herriko eta inguruko jendea zen Onddi mendian zegoena, gerrazaleei aurre egiteko. Berehala errenditu ziren.

  • Pilar Bastida Irastorza Lantegiak bonbardatzen

    Pilar Bastida Irastorza (1924) Arrasate

    Gerra hasi aurretik, milizianoek lantegiak bonbardatu zituzten. Umeak babeslekura joaten ziren.

  • Juli Gallastegi Ezkurra Gerra hasitakoan, etxetik kanpora

    Juli Gallastegi Ezkurra (1921) Arrasate

    Bere amak hiru gerra ezagutu zituen. Gerra hasitakoan, baserritik bidali zituzten eta ganadu eta guzti Garagartzara joan ziren. Santa Agedara barazkiak eramaten zituzten bidea itxi aurretik.

  • Felix Ajuria Belar Saturraranen, gerra irten zenean

    Felix Ajuria Belar (1924) Arrasate

    11 urterekin, Gasteizko seminarioara joan zen. 1935-1936ko ikasturtean joan zen Gasteizera, latina ikastera. Oporretan, latineko seminaristak Saturraranera bidali zituzten. Saturraren zeudela, uztailaren 18an, gerra irten zen. Handik egun batzuetara, seminarista bakoitza bere etxera bidali zuten. Felix trenez joan zen Abadiñora.

  • Mertxe Sagarzazu Nazionalen sarrera Hondarribian

    Mertxe Sagarzazu Iriarte (1921) Hondarribia

    Errepublika garaian, batzokia zegoen, baina ez zen inoiz joan. Tropak nola sartu ziren Hondarribira. Bonbak. Izebaren etxera joan ziren lotara. Guadalupeko gotorlekuan fusilatutakoak eraman zituzten kamioietan. Cervera itsasontzia. Elgorriaga lehengusuak.

  • Mertxe Sagarzazu Aita eramango ote zuten beldur ziren

    Mertxe Sagarzazu Iriarte (1921) Hondarribia

    Aitarekin beldurrez egon ziren, karlistentzako botoa biltzen ibilia zelako. Guadalupera eramango zutela uste zuten. Miramarren egoten ziren erreketeak. Jostun hasi zenean, lan asko izaten zuen; lutoa.

  • Maria Zabala Egues Gerra hasi zenean, eskopetak eskatu zizkieten

    Maria Zabala Egues (1914) Elduain

    Gerra etorri zenean, anaia Iruñean zegoen San Ferminetan; handik greba zetorrela esanez bueltatu zen. Kanpotik etorritako mutil gazteak etxera eskopeta eske etorri zitzaizkien. Gerra bukatu zenean, ehizara joaten ziren eta batak bestearen eskopetak ikusi zituzten, gerra garaian kendutakoak. Haietako eskopeta batekin gertatutako salerosketaren anekdota kontatzen du.

  • Mertxe Aizpurua Gerrako kezkak eta oroitzapenak

    Mertxe Aizpurua Zeberio (1925) Usurbil

    Gerra hasi zenean, Lasaon ziren; etxera itzulitakoan, taberna itxita zeukan amak; orduan beldurra pasa zuten senide bat falta zitzaielako eta Añorgan neska bat hil zutela jakin zutelako. Gerrako oroitzapenak gogoan ditu: soldaduak, janaria, hegazkinak... Beldurra eduki zuten, baina gerra ez zen asko nabaritu Usurbilen.

  • Maria Dolores Etxeberria Zalakain "Nafarrak datozela!"

    Maria Dolores Etxeberria Zalakain (1929) Ibarra

    Gerra hasi baino lehen, bi gizon pasa ziren etxe paretik eskopetak eskuan zituztela. "Nafarrak zetozela" esaten zen orduan; azkenean, mendiz iritsi ziren Ibarrara Izaskundik barrena. Nafarrak zetozelako, batzuk poztu eta besteak beldurtu egin ziren.

  • Inaxio Zabala Goikoetxea Gerra zer zen ez zekitenekoa

    Inaxio Zabala Goikoetxea (1921) Altzo

    Gerra hasi zela esan zietenean, gerraz entzun zituztenak Mussolinik eta Hitlerrek egindako kontuak ziren. Gerrari buruz eman zioten azalpena aipatzen du. Garai hartan, Inaxiori ez zitzaion buruan sartzen gizonek gizonak hil zitzaketenik.

  • Miren Vallejo Arriaga Soldaduen lagun nola egin zen

    Miren Vallejo Arriaga (1923) Elgoibar

    Ohitura zaharra zen, norbait hiltzen zenean, bere izenean eliza barruan manta bat jartzea, eta goizeko mezan mantaren gainean kandela bat piztuta jartzea. Hil ondorengo urtebetean, egunero jartzen omen zen kandela. Nazionalak Elgoibarren sartu zirenean, Mirenek zeregin horretan ziharduen senide baten izenean. Beldurrez joan zen hurrengo egunean, baina egunak joan ahala, soldadu guztiak lagun egin ei zituen. Errekete asko izan zituen lagun.