Gerraren hasiera
-
Baserritarrak bakarrik geratu ziren, gerra hasi zenean
Luisa Otero Atorrasagasti (1920) Anttoni Segurola Egia (1919) Claudia Sein Legorburu (1919) Pasaia
Donibaneko jende asko joan zen kanpora gerra hasi zenean. Baserritarrak geratu ziren. EAJkoak ziren gehienak, errepublikarrak ere bai; karlista gutxi zegoen. Emakume baserritarrak egunero joaten ziren Pasaira, astoekin.
-
Lau anaiak gerran
Pepita Amiano Larrañaga (1921) Pasaia
Bere lau anaiak gerran ibili ziren. Bi alde batean eta beste biak bestean.
-
Ama alarguna sareak egiten
Pili Jaio Saez (1921) Pasaia
Anai bat gudari eta besteak txikiak ziren gerra etorri zenean. Ama gazte alargundu zen. Ama eta Piliren bi ahizpa saragile ibiltzen ziren, PYSBErako.
-
Gerra hasi zeneko gorabeherak
Matilde Gereñu Elorza (1925) Segura
Eskolan zebilen azken urteetan, gerra hasi zen. Anaia gerrara eraman zuten soldadu. Beraien baserritik norabait joan behar zuten bakoitzean, soldaduek galdetu egiten zieten ea nora zihoazen. Orduko bizipenak kontatzen ditu.
-
Gerra hasiera nola bizi izan zuten
Jaio Ezenarro Alberdi (1919) Iñaki Iñurrieta Goikoetxea (1918) Soraluze
Gerra hasiera nola gogoratzen duten; hegazkinak etortzen hasi ziren. Lehenbizi, Afrika inguruan mugimenduak zeudela jakin zuten, eta gero gerra hasiera etorri zen. Gerra zetorrela antzemandakoan, neurriak hartu zituzten: kotxeak blindatu, kuartelak babestu...
-
Donostian zeudela hasi zen gerra
Benita Gallastegi Galartza (1923) Soraluze
Oporretan Donostiara joan, uztailaren 16an, eta orduantxe hasi zen gerra. Ama maindireak sartzen ari zen maleta batean, eta senarrak esaten zion ez hartzeko, segituan bueltatuko zirela. Tiroak entzutean, Atotxako jaiak zirela pentsatu zuten. Ez zieten denda irekitzen utzi. Anaiak bazekien zerbait. Beldurtuta zeuden denak, baina beraiek irten egin ziren kalera. Leihoetatik tiroka. Polloera joan ziren. Tolosako bonbardaketako lehenengo hildakoak, ama-alabak, eraman zituzten Polloera. Ihes egiten zuten beti.
-
Aita espetxeratu zuten gerra hasieran
Julen Iñurrieta Goikoetxea (1925) Nikanor Iñurrieta Goikoetxea (1920) Soraluze
Udalerako errolda jasotzen jardun zuen etxerik etxe beste hiru lagunekin. Gerra hasi zenean ama haurdun zegoen; eta aita, garaian EAJko zinegotzia, etxean geratu zen. Tropak Soraluzen sartu zirenean, irailaren 22an, aita atxilotu zuten. Lau urte eman zituen espetxean; Soraluze, Tolosa, Donostia, Iruñea, Isla de San Simón eta Upomendi itsasontziko kartzelak ezagutu zituen.
-
Gerra hasierako oroitzapenak
Dionisio Balerdi Zubeldia (1924) Tolosa
Gerra hasiera oroitzapenak gogoan ditu: Bedaio inguruko gazteak kartzelara eraman zituzten. Tiroketak egon ziren.
-
Gerra hasiera Bedaion
Martin Balerdi Gorostegi (1924) Tolosa
Gerra sortu zenean, soldadu joandako herriko hiru mutil baimenarekin zeuden etxean. Gerra hasiera kontatzen du. Bedaio Nafarroako mugan dago, eta atzeko mendian zuten frontea gerra hasieratik.
-
Soldaduak pastela kendu zionekoa
Maria Jauregi Zabala (1921) Tolosa
Mariak ikusi zuen nola etorri ziren soldaduak gerrako lehenengo egunean. Soldaduetako batek pastela kendu zion Mariari.
-
Gerrako oroitzapenak
Santos Ezeiza Otamendi (1928) Tolosa
Gerra hasi aurretik, esaten zen gerra zetorrela. Borroka non izan zen aipatzen du. Munizioa astoekin ekartzen zuten garai hartan. "Pakun!" zen tiro-hotsa.
-
Gerra hastean, Iruñean
Martina Iturbe Zubeldia (1914) Tolosa
Gerra hasi zenean, Iruñean zegoen ahizparekin familia batean. Gerrako oroitzapenak kontatzen ditu. Iruñetik etxera nola itzuli ziren kontatzen du: Amezketara bueltan zihoazen soldadu batzuekin bueltatu omen ziren etxera.
-
Gerra garaia umeen ikuspegitik
Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri (1929) Tolosa
Gerra hasi baino aste batzuk lehenago, Jaunartzea egin zuen. Gerra aurreko garaietan izandako manifestaldiak gogoratzen ditu. Gerra hasi zenean, umea zen eta ez zen gehiegi ohartu. Familietan tragedia handiak bizitu ziren; haietako batzuk gogoratzen ditu.
-
15 eguneko gerra zelakoan, 3 hamarkada etxetik kanpo
Miren Ixiar Lopez-Mendizabal Olano (1932) Miren Izaskun Lopez-Mendizabal Olano (1928) Tolosa
Gerra garaia nola bizi izan zuten kontatzen dute: lehenengo, Urkizura joan ziren. Amak uste zuen gerra 15 eguneko kontua izango zela, baina 30 urte gelditu ziren Argentinan.
-
Gerra hasiera
Carmen Jauregi Zabala (1924) Tolosa
Gerra hasi zeneko oroitzapenak kontatzen ditu. Alegian zen gurasoekin, izeba baten ezkontzan. Handik bueltan zirela jakin zuten gerra hasi zela.
-
Gerra hasiera gogoan
Xabier Garikano Solabarrieta (1931) Tolosa
Gogoan du gerra hasi zeneko eguna. Uztailaren 18an Izaskunera joan ziren gurasoak eta lau anaiak. Etxera bueltakoan, aurreneko tiro hotsak entzun zituzten Lizartza eta Leitza aldetik.
-
Gerra hasiera
Jabier Goenaga Aiestaran (1925) Maria Eugenia Uriarte Urretabizkaia (1925) Tolosa
Gerra hasierako oroitzapenak. Maria Eugeniaren etxean gizonak mendira joan ziren mendira eta umeak amarekin gelditu ziren. Kanoikadak paper-lantegira botatzen zituzten. Aireplanoei begira egoten ziren. Gauza asko ikusi zituzten.
-
Gerra hasiera Urnietan
Joxe Mari Yurramendi Larburu (1922) Urnieta
Gogoan du Urnietara gerra heldu zen eguna; jaiegun batez herri aldetik soldadu talde bat sartu zen. Etxera etorri, sabaiko belarra ukuilura ekarri eta haren gainean egin zuten lo: ofizialek logeletan; eta baserrikoek, ahal zen bezala, lurrean. Zortzi egun pasatu zituzten. Arrantxoa nola prestatzen zuten. Hildakoak eta bonbak.
-
Gerra hasi zen eguneko oroitzapenak
Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil
Gerra hasi zen eguna gogoan du. Herriko defentsa eratu zen orduan, eta errepublikaren alde azaldu ziren herritar batzuk.
-
Gerrako kezkak eta oroitzapenak
Mertxe Aizpurua Zeberio (1925) Usurbil
Gerra hasi zenean, Lasaon ziren; etxera itzulitakoan, taberna itxita zeukan amak; orduan beldurra pasa zuten senide bat falta zitzaielako eta Añorgan neska bat hil zutela jakin zutelako. Gerrako oroitzapenak gogoan ditu: soldaduak, janaria, hegazkinak... Beldurra eduki zuten, baina gerra ez zen asko nabaritu Usurbilen.