Euskara eta politika

• Euskara batuaren sorrera eta h-a

  Arantxa Urretabizkaia Bejarano (1947) Donostia

  EAJko gehienak h-aren kontra zeuden, eta ezkerrekoak alde. Bere taldean Ibon Sarasolak eta Arestik markatzen zuten bidea. Batasunaren bultzatzaile nagusia Koldo Mitxelena zen, EAJkoa; gutxiengoa zen. Euskara batuak aurrera egiteko, hiru baldintza elkartu ziren. Francoren garaiko mitoak: euskaldunen arteko anaitasuna.

• Lezoko baserritarrei burla

  Jose Ramon Rezola Isasa (1975) Lezo

  Lezon auzo txiki batean bizi zenez, auzoan bertan ez zuen euskararen kontrako zigorraren eraginik nabaritu. Herrian, ordea, baserritarrei burla egiten zitzaien.

• 60. hamarkadako ikastolen sorrera

  Iñaki Lazkano Lizundia (1968) Gasteiz

  60. hamarkadan hasten da berriro euskararen aldeko mugimendua. Ikastolak.

• Maria Dolores Agirre, euskaltzale sutsua

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores emakume izugarria da Lurdesentzat, irekia, hiztuna, euskaltzale sutsua. Itzulpenarekin asko gozatu omen zuen Maria Doloresek, kanpoko antzerki konprometituak eta klasikoak ekarri zituen Euskal Herrira, antzeztuak izan zitezen eta euskarak bizirik iraun zezan.

• Maria Dolores Agirre: maistra ikasketetan aintzindari

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Errezildarra zen Maria Dolores Agirre, baserri batean jaio zen. 13 bat urtera arte elebakarra izan zen. Herri eskolan aritu zen 7-8 urte bete zituen arte. Ondoren, lanean hasi zen gurasoen dendan. Donostiara gaztelaniarik jakin gabe joan zen bizitzera, baina Kixote irakurrita. Maistra ikasketak egin zituen eta euskara irakasten hasi zen.

• Maria Dolores Agirre, jende ezagunaren irakasle

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Euskara eskolak emateko iragarkia jarri eta egun berean lortu zituen ikasleak. Donostiako jende garrantzitsua izan zuen ikasletzat. Maistra lanetan ere aritu bazen ere, kuttunena antzerkia zuen. Donostian antzerki eskola zuzendu zuen: Euskal hizkera eta iztunde eskola (Euskal Iztundea).

• Maria Dolores Agirre eta Elbira Zipitria

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirre eta Elbira Zipitria oso desberdinak omen ziren izaera aldetik. Elbira Ataunera joan ohi zen eta horrela ezagutu zuen Lurdesek.

• Irratigintza pasio

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirreren antzezlanetan erabilitako euskara kritikatua izan zen zenbaitetan. Irratigintza ere pasio zuen Maria Doloresek, euskara ahalik eta eremu gehienetan zabaldu nahi zuen. Horrela, La Voz de Guipuzkoan aritu zen irratsaio batean lanean.

• Irakasleen formatzaile

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Antiguon hasi zen Maria Dolores Agirreren maistra bizitza. Euskara eskolak etxean emateaz gain, beste hamaika tokitan ere eman zituen eskolak, irakasle formakuntzan, adibidez.

• Antzezten eta deklamatzen, biak irakatsi

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Euskal iztundea antzerki eskolako zuzendaria izan zen Maria Dolores Agirre, baina antzerki eskolez gain, euskaraz deklamatzen ere erakusten zuen bertan.

• Antzerkigintzan gerra aurretik eta ondoren

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirrek antzerki eskolako zuzendari izateko oposaketak 1933an atera bazituen ere, gerrak dena eten zuen. Gerra aurretik Toribio Altzagarekin aritu zen. Gerra ondoren bere aldetik ekin zion bideari.

• Joxe Mari Etxebeste, Agirreren laguntzaile

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Joxe Mari Etxebeste izan zen Maria Dolores Agirreren laguntzailea. Antzerki eskola zaharra itxi zenean hark ireki zuen berria.

• Munduko obrak euskarara ekarri

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirrek Euskal Herrira, eta batez ere, euskarara ekarri nahi izan zituen antzerki lan asko. Horretarako, bere kabuz itzulpenak egiten aritu zen.

• Antzerkigintzan ere belaunaldien talka

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Mari Dolores Agirreren antzerkigintzak Jarrai antzerki taldearekin talka izan zuen. Eztabaida sortu zen, Maria Dolores Agirre, berritzailea izan bazen ere, tradizionalista ere bazen. Jarrai antzerki taldeak, ordea, antzezlan modernoagoen alde egin zuen apustu.

• Frankismoan, hizkuntzaren alde

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirrek ez zuen politikaz hitz egiten. Hala ere, Frankismoaren garai gogorrak pasa zituen, eta euskararen alde egite hutsa iraultzailea eta ekintza kontzientea zen orduan.

• Euskerazaintzako kide

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirre Euskerazaintzako kide zen, gero Euskaltzaindiarekin talka izango zuena. Beti herriko euskara defendatu zuen berak eta euskara batuaren ideiak hamaika eztabaida ekarri zituen euskal gizartera.

• Eskolan Espainiako historia eta erdara

  Manolo Goiti Belakortu (1931) Mañaria

  Eskolan denetarik ikasten zuten: matematika, gramatika, Espainiako historia, historia sakratua... Espainiako historia ere historia sakratua zela dio. Liburuak eskolan izaten zituzten. Maisuak askotan jipoitzen zituen umeak. Euskaraz eginez gero ere jipoitzen zituzten.

• Sondikako Escuela Vascan ikasi zuen

  Pantxike Elordui Uriarte (1925) Loiu

  Gazte-gaztetan utzi zuen eskola, plazara hasteko. Zortzi urterekin hasi zen eskolara, eta hamaika egin barik atera zuen amak, azokara joateko berarekin. Sondikara, Escuela Vascara joaten ziren; Politxene Trabudua zen irakaslea eta euskaraz ikasten zuten. Nebak salaketak izan zituen; baina ahizpa esne-saltzaileek ezagutzen zituzten Bilboko militarrak, eta horien bitartez salbatu zuten neba.

• Euskara ikasi behar zuela oso garbi zuen

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Ezin zuen onartu euskararik hitz egiten ez zuen Erkidegoko lehendakaririk. Egunero bi orduz eskolak hartzen hasi zen eta ondoren ikastaro trinkoak egiten. Gogor jardun ondoren, barruko sentimenduak euskaraz adieraztea lortu zuen.

• Ikastolen hasiera latza

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Beraien haurrak lehendabiziko ikastoletara bidali zituzten gurasoak oso ausartak izan ziren. Titulu ofizialik ez, jarraipen sagurtasunik ez... Hori bai izan zela berritzaile izatea!!