Euskara eta politika

• Joxe Mari Etxebeste, Agirreren laguntzaile

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Joxe Mari Etxebeste izan zen Maria Dolores Agirreren laguntzailea. Antzerki eskola zaharra itxi zenean hark ireki zuen berria.

• Munduko obrak euskarara ekarri

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirrek Euskal Herrira, eta batez ere, euskarara ekarri nahi izan zituen antzerki lan asko. Horretarako, bere kabuz itzulpenak egiten aritu zen.

• Antzerkigintzan ere belaunaldien talka

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Mari Dolores Agirreren antzerkigintzak Jarrai antzerki taldearekin talka izan zuen. Eztabaida sortu zen, Maria Dolores Agirre, berritzailea izan bazen ere, tradizionalista ere bazen. Jarrai antzerki taldeak, ordea, antzezlan modernoagoen alde egin zuen apustu.

• Frankismoan, hizkuntzaren alde

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirrek ez zuen politikaz hitz egiten. Hala ere, Frankismoaren garai gogorrak pasa zituen, eta euskararen alde egite hutsa iraultzailea eta ekintza kontzientea zen orduan.

• Euskerazaintzako kide

  Lurdes Auzmendi Aierbe (1955) Ataun

  Maria Dolores Agirre Euskerazaintzako kide zen, gero Euskaltzaindiarekin talka izango zuena. Beti herriko euskara defendatu zuen berak eta euskara batuaren ideiak hamaika eztabaida ekarri zituen euskal gizartera.

• Eskolan Espainiako historia eta erdara

  Manolo Goiti Belakortu (1931) Mañaria

  Eskolan denetarik ikasten zuten: matematika, gramatika, Espainiako historia, historia sakratua... Espainiako historia ere historia sakratua zela dio. Liburuak eskolan izaten zituzten. Maisuak askotan jipoitzen zituen umeak. Euskaraz eginez gero ere jipoitzen zituzten.

• Sondikako Escuela Vascan ikasi zuen

  Pantxike Elordui Uriarte (1925) Loiu

  Gazte-gaztetan utzi zuen eskola, plazara hasteko. Zortzi urterekin hasi zen eskolara, eta hamaika egin barik atera zuen amak, azokara joateko berarekin. Sondikara, Escuela Vascara joaten ziren; Politxene Trabudua zen irakaslea eta euskaraz ikasten zuten. Nebak salaketak izan zituen; baina ahizpa esne-saltzaileek ezagutzen zituzten Bilboko militarrak, eta horien bitartez salbatu zuten neba.

• Euskara ikasi behar zuela oso garbi zuen

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Ezin zuen onartu euskararik hitz egiten ez zuen Erkidegoko lehendakaririk. Egunero bi orduz eskolak hartzen hasi zen eta ondoren ikastaro trinkoak egiten. Gogor jardun ondoren, barruko sentimenduak euskaraz adieraztea lortu zuen.

• Ikastolen hasiera latza

  Juan Jose Ibarretxe Markuartu (1957) Laudio

  Beraien haurrak lehendabiziko ikastoletara bidali zituzten gurasoak oso ausartak izan ziren. Titulu ofizialik ez, jarraipen sagurtasunik ez... Hori bai izan zela berritzaile izatea!!

• Eskolan erdaraz, elizan euskaraz

  Pedro Agustin Agirre Orue (1917) Forua

  Maisuak eraztuna zuen euskaraz eginez gero, zigortzeko. Garizuman, elizan, euskaraz egiten zuten. Larunbata ere eskola eguna zen. Zerrenda pasatzen zuen maisuak. Umeen artean euskaraz egiten zuten. Neskak aparteko eskolan egoten ziren.

• Anaiaren gaizki-ulertua eskolan

  Pepita Amiano Larrañaga (1921) Pasaia

  Anaiari San Pedroko eskolan gertatu zitzaiona, erdaraz ondo ez zekielako.

• Antxo asko euskaldundu da

  Jabier Esnaola Akarreta (1939) Pasaia

  Lan handia egin da euskal mugimenduaren alde, ondorioz Antxo asko euskaldundu dela dio.

• Zigorrak eskolan

  Kontxita Anduaga Lamariano (1923) Cecilia Kortabarria Araiztegi (1928) Antzuola

  Zigorrak eskolan. Euskararen inguruko debekuak. Cara al Sol.

• Eskolako kontuak

  Bixenta Aiastui Aiastui (1933) Oñati

  Lau urterekin hasi zen eskolan, Sarramendin. Gregorio Larrañaga zen maisua. Torretxebarritik ere hara joaten ziren eskolara, urrutitik. Zigorrak, erdaraz egiteagatik.

• Eskolara joan, eta euskara baztertu

  Elena Zurutuza San Sebastian (1935) Pasaia

  Eskolan hasi zenean, ez zekien erdaraz. Maistra euskalduna zen, baina ez zieten euskaraz hitz egiten uzten. Galiziarren seme-alabak asko ziren, eta euskaldunak bost bakarrik. Erdara ikasi, eta erdaraz bizitzen hasi ziren, tontotzat hartzen zituztelako bestela.

• Anai-arrebekin ere erdaraz; frankismoa

  Elena Zurutuza San Sebastian (1935) Pasaia

  Ama Andoaingoa zuen eta aita Arraiozkoa. Hiru neska eta mutil bat ziren. Beraien artean erdaraz hitz egin zuten umetatik. Beldurraren sasoia zen; Radio Andorra entzuten zuten ezkutuan eta eskolan bandera espainolarekin kantatu behar zuten. Falangekoak hitzaldiak ematera joaten zitzaizkien eskolara.

• Eibarren pentsakera politiko desberdinetakoak elkarren lagun

  Serafin Basauri Arteaga (1935) Dunixi Murua Sarasqueta (1931) Eibar

  Pentsakera guztietako lagunak izaten zituzten; ohikoa zen. Martiniano Larrañaga falangista zen. Euskararen alde egin izan zuen. Eguren alkatea.

• Elvira Zipitria, lagun eta irakaslea

  Fermin Muñoz Etxabeguren (1922) Donostia

  Mendian ezagutu zuen bere emaztea, Aizkorrin, Urbia inguruan. Gerora, biak Elbira Zipitriaren etxera joaten ziren euskaraz alfabetatzera; oso harreman ona izan zuen Elvirarekin. Elvira Zipitriaren etxea Donostiako lehenengo unibertsitatea izan zela dio Ferminek.

• Ikastolen mugimenduaren sorrera Lezon

  Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

  Ikastoletako mugimendua elizan hasi zen. Lehendabiziko klaseak katekesia ematen zen gelatan izan ziren.

• Euskararen aldeko joera oso handia zen

  Axun Oiartzabal Sagarzazu (1946) Lezo

  Euskara ez galtzea zen helburua. Ikastolako gelak garbitzea tokatzen bazen, egin eta aurrera.