Euskara eta politika

• Kantugintzaren sorrera, erraza

  Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

  Kantugintzak euskal komunitatea bildu zuen, kanpoko mugimendu abangoardistak jarraituz. Honek indarra eman eta oso erraz zabaldu ziren abestiak gizartean. Honela, kutur jakintza herrira iritsi zen.

• Musikak euskara aurrera begira jarri

  Idoia Gereñu Odriozola (1980) Tolosa

  Antzerkigintza ahuldu zenean musikagintza indartu eta abangoardismoa euskara eta euskal gizartera ekarri zuten. Honela, mundua euskaraz ulertzeko bidea ireki eta euskara iraganetik atera zute, aurrera begira jartzeko.

• Soldadutzako zigorrak eta bizi-baldintzak

  Antonio Guridi Aierbe (1921) Zegama

  Euskalduna izateak arazoak ematen zituen gerraostean. Gaztelaniaz egitera behartzen zituzten. Soldadutzan bideak egitera zigortu zituzten mutil batzuk. Higiene txarra zeukaten soldadutzan. Gose handirik ez zuen pasa han, hala ere. Egunean bi erreal irabazten zuten. Ogia tabakoaren truk lortzen zuen Antoniok. Dilista asko jandakoa da.

• Irakasleak jo, euskaraz egiteagatik

  Felipe Etxeberria Telleria (1935) Legazpi

  Eskolako kontua. Legazpin gaztelania asko egiten zen. Eskolan, euskaldunekin elkartzen zen hasieratan; euskaldun gehienak Brinkola, Telleriarte eta Aztiriakoak izaten ziren. Euskaraz egiteagatik irakasleak jo zuenekoa kontatzen du. Zaplaztekoa eman zion maisuari buruz hitz egiten du; Azkoitiko baserri batekoa zen, eta hark ere ez omen zuen gaztelaniaz ondo hitz egiten.

• La Pirenaica irratia

  Arantxa Amiano Sasianbarrena () Izaskun Amiano Sasianbarrena () Amasa-Villabona

  Ezkutuan entzuten zuten La Pirenaica irratia, familia osoa bilduta.

• Eskola garaia

  Pilar Urkiola Mandiola (1942) Legutio

  Eskola garaiko kontuak. Negu partean, ia egunero joaten zen eskolara. Udaran, ordea, oso gutxi; baserriko lanetan lagundu behar izaten zuen. Inguruko ume denak ezagutzen zuten elkar. Mallabitik bueltatu zenean, segitua ikasi zuen erdaraz hitz egiten.

• Gurasoak, euskaldun "hutsak"

  Karmen Iturriaga San Vicente (1930) Legutio

  Karmenen gurasoak euskaldun "hutsak" ziren. Aitak esaten zuen soldadutzara joan arte ez zuela erdararik aditu ere egin. Soldadutzan eta lanean ikasi omen zuen aitak gaztelania. Karmenek-eta gaztelaniaz hitz egiten zuten eskolan.

• Gerra osteko eskola: Francorena

  Enrike Aranzabal Olaeta (1924) Gernika-Lumo

  Gerra ostean berriro hasi zen eskolara. Lehengoarekin alderatuz dena zen Francorena, sartu aurretik Cara al Sol abestu behar zuten. Gutxi ikasi zutela dio. Nazionalek herri bat hartzen zuten bakoitzean jai izaten zuten. Don Manuel Alonso izan zen maisua. 14 urtera arte ibili zen eskolan.

• Zigorrak nonahi: elizan eta eskolan

  Serapio Undabarrena Meabe (1930) Gernika-Lumo

  Eskolan mutilek maisu valentziar bat izan zuten, falangista bera. Euskaraz eginez gero 20 minutu pasa behar izaten zituzten hormaren kontra. Bera eta beste bi lagun bihurriak ziren oso, apaizarekin izandako tirabira baten harira maisuak aste osoan errekreo gabe utzi zituen.

• Loiola irratiaren hasiera

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Kanpandegi kalean egiten zuten Loiola Irratiaren lanketa. Lizeoak ere bertan sartuta zeuden, eta horrela izan zuen Arantazuk honen berri. Gerardo Bujanda, Joxe Mari Etxebeste, Karmen Kristobal... izan ziren bertako partaide.

• Umeak Loiola Irratiaren parte

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Irratian emandako antzerkietako parte izaten ziren lizeoko ikasle gazteak.

• Antzerki tradizionala vs. antzerki modernoa

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Orokorrean oso antzerki tradizionala izaten zen Maria Dolores Agirreren taldekoak, euskal topiko asko zituena. Lan handia egin zuen Maria Doloresek zentsura zela eta. Donostian bertan Jarrai antzerki taldea ere bazen, beste obra mota bat oinarri zuena.

• Antzerkia musutruk

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Hasiera batean antzerki taldeak ez zuen dirurik jasotzen egindako lanagatik. Geroago Udala laguntza ematen hasi zen.

• Bilerak Donostiako dendetan

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Gogoan ditu Arantzak Donostian zeuden kapela eta zapata denda dotoreak. Askotan, bilerak denda hauen biltegietan izaten ziren, zentsura zela eta. Orixe hil zenean etxez etxe bildu zuten dirua.

• Isilpeko ikastolak, klandestinitatean "onartuta"

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Garai gogorrak izan ziren ikastolentzat Arantzaren haurtzaroko urteak, eta Elvira Zipitriarekin egindako ibilaldietan norbait hurbiltzekotan, polizia izan zitekela bazekiten umeek. Zipitriak, hala ere, klandestinitatearen barruan onarpen moduko bat lortu zuen "hizkuntza eskola" moduan.

• Euskarazko Jaunartzeak

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Elvira Zipitriak Jaunartzerako materiala euskaratu eta prestatu egin zuen, ondoren ikastolako ikasleek Jaunartzea egin zezaten. Santa Teresan egiten zuten denek.

• "Euskara hire laguna"

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Euskarazko eskolak ere eman zituen garai batean, Patxi Altunaren "euskara hire laguna" erabiliz. Hasiera batean lagunen artean hasi ziren euskara eskolak ematen, gero eremua zabaldu egin zuten. Bidasoa tabernan izaten ziren eskola hauek batzuetan.

• Salbatore Mitxelena ezagutu zuenekoa

  Pello Zabala Bengoetxea (1943) Amezketa

  Franziskotar zenbaitek alde egin zuen Euskal Herritik, bertan bizi zen zentsura eta zapalkuntza zela eta, haien artean Salbatore Mitxelena eta Eugenio Agirretxe.

• Jaendik Donostiara

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Errepublika garaian oposaketa bidez lortu zuen Arantzaren amak irakaskuntzan lan egitea, baina Frankoren agintaldian ez zuen maistra gisa lan egin. 67 urte zituela Jaengo herri txiki batean lanean hasi eta Donostiako Zuhaizti Ikastolan lana topatu zuen.

• Elvira Zipitria eta Faustina Carrilen ikasle

  Arantza Garaialde Maiztegi (1951) Donostia

  Ama euskaltzalea zen oso, eta isilpeko ikastoletan ikasi zuten anai-arreba guztiek, Elvira Zipitriaren ikasle gisa. Arantzak Faustina Carrilekin ikasi zuen lehenago.