Euskara eta politika

  • Pedro Garitano Serafin Esnaola abadea

    Pedro Garitano Laskurain (1936) Bergara

    Serafin Esnaola abadea, Bergarara zigortuta heldu zen. San Antonioko kapilatxoa zeukan bere ardurapean eta mutikoak mendira eramaten zituen, bertan natura erakusteko. Euskal literatura ere irakasten zien. Gazte asko bere inguruan ibiltzen ziren eta oso maitatua zen, nahiz eta oso kontrolatuta egoten zen poliziarengatik. Itxura denez, Jose Antonio Agirreren hileta berak egin zuen. Bideokamera bat ere bazuen eta pelikulak grabatzen zituzten. Serafinekin hazi ziren haur eta gazteak, oso belaunaldia ona direla uste du Pedrok.

  • Jexux Aizpurua Oargi-Traskaeta elkarteaz

    Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

    Oargi-Troskaeta elkarteari buruz ari dira. 1981ean zenbat ekintza antolatu zituzten azaltzen dute. Antolatzeko eta ekintzarako indar handia zegoela diote. Frankismoan kultura baliatzen zuten gauzak antolatzeko eta zirrikitu bila ibiltzen ziren.

  • Jexux Aizpurua Bertso zaharrak zentsoreentzat

    Jexux Aizpurua Barandiaran (1951) Jon Aizpurua Barandiaran (1958) Ataun

    Bertsolari eta kantariek abestu behar zutenaren berri eman behar izaten zuten aurrez antolatzaileek. Bertso zaharrak bidaltzen zituzten, erdaratuta, zentsoreek onartzeko.

  • 1148 Euskaraz berba egiteko beldur

    Maria Garate Zabala (1910) Markina-Xemein

    Euskaraz berba egitearren izaten zituzten traba eta arazoei buruz dihardu pasarte honetan.

  • 101 Euskararen egoera hezkuntzan: debekuak

    Enrike Mugarza Idarraga (1932) Mallabia

    Eskolan euskaraz hitz egitearren zigorra. Lagunartean eta etxean beti euskaraz. Hizkuntzaren erabilera. Erdara jakitearen garrantzia. Arabara erdara ikastera soldadutzara joan aurretik.

  • Jose Luis Elkoro Euskararen eta ikastolaren aldeko apustua

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Beti izan da oso mendizalea. Pol-pol mendizale elkartearekin asko joaten zen mendira. Frankismo sasoia zen eta denborarekin politikaz hitz egiten hasi ziren. Berak 5-6 urteko semea zuen eta ikastolak bultzatzeko lanean hasi zen. Ardura ere bazuten, jendeak esaten zuelako, ikastolak lizentziarik ez zuenez, han ikasitakoak ez zuela balioko. Hala ere, euskararen aldeko apustua egin zuten eta semea Bergarako lehenengo ikastolan hasi zen.

  • Jose Luis Elkoro Bi ikastola Bergaran: Konbenio kalekoa eta Batzoki zaharrekoa

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Garai batean, Aranzadi sortu aurretik, bi ikastola egon ziren Bergaran: Konbenio kalekoa eta Batzoki zaharrekoa. Batzokiko ikastolatik Amilibiaren akademiara pasatzen ziren ikasleak. Akademiaren lizentzia baliatu zuten ikastolarentzat.

  • Jose Luis Elkoro Jaialdietarako Gobernu Zibilaren baimena behar

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Jaialdiak antolatzeko, Donostiako Gobernu Zibilaren baimena behar izaten zen. Bera joaten zen, Udaleko zinegotzi izan zen sasoian. Bertsolariek zer kantatu behar zuten idatziz jartzeko eskatzen zieten.

  • Jose Luis Elkoro Ikastolarentzat gelak egokitzeko, diru eskatzen zuten Madrilen

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Bergarako Seminarioan Aranzadi ikastolarentzat gelak prestatzen hasi zirenean, obra batzuk egin beharra zegoen eta diru-laguntzak eskatzen zituzten Madrilen. Jose Mari Larrañaga aparejadoreak egindako proiektua eta aurrekontua aurkezten zituzten, dirua jasotzeko. Antza denez, Espainiako beste leku batzuetatik ez zuten eskolak egokitzeko dirurik eskatzen eta Gobernukoei amorrua ematen zien horrek.

  • Jose Luis Elkoro Burgosko idazkaria urte luzez Bergarako Udalean

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Jose Luis alkate egon zen sasoian, idazkariaren papera garrantzitsua zen. Idazkaria Burgosetik zetorrela jakitean, hori saihesten ahalegindu ziren, baina ez zuten lortu. Udalean dena gaztelaniaz egiten zen eta berak asko sufritzen zuen horrekin. Andereño batekin hitz egin eta behintzat aktak euskaratzea lortu zuen. Idazkari lana egiteko pertsona euskaldun bat jarri zuten, baina ez zuen lanbidea ezagutzen, artean ez zegoelako idazkari euskaldunik. Udaleko langileak ondoen ezagutzen zituen Donato Gallastegi jarri zuten hari laguntzen, baina hala ere ezin. Urte luzez egon zen idazkari erdalduna, harik eta Donostiara joan zen arte.

  • Jose Luis Elkoro Euskaltzaindiaren VIII.en kongresua Bergaran

    Jose Luis Elkoro Unamuno (1935) Bergara

    Euskaltzaindiaren VIII.en kongresua Bergaran egin zen, UNEDen. Mitxelena, Villasante, Laffitte, Txilardegi... eta orduko euskaltzain garrantzitsuenak bildu ziren astebetez. Jose Luisek eman zion kongresuari hasiera eta amaiera, alkate gisa. Udaletxeko balkoian ikurrina jarri zuen, kongresuak iraun zuen bitartean. Espainiako banderarik ez zuen jarri eta hori debekatuta zegoen, baina ez zen ezer gertatu. Euskara batua kongresu horretan onartu zela dio, baina askotan ez dela aipatzen arrazoi politikoengatik.

  • Jesus bilbao Karlos Santamariarekin eta Rikardo Arrregirekin bilera, ikastolako auzi bat konpontzeko

    Jesus Bilbao Aizpiri (1940) Elgoibar

    Elgoibarko ikastolari elizak eman zion babesa sorreran. Lehenengo irakaslea Itziar Ajuria izan zen. Ondoren hasi ziren irakasle gazteek politikarekiko lotura handiagoa zuten eta gurasoei kezka piztu zitzaien, batez ere irakasle batekin. Guraso eta irakasleen arteko borroka zegoen, irakasleek euren arabera zehaztu nahi zutelako irakaskuntza. Orduan, Felix Etxeberriak bilera batera deitu zuen Jesus, Barrutiarenera. Lazaro Unzuetaren bitartez kontaktatu zuen Karlos Santamaria eta Rikardo Arregi etorri ziren bilera horretara. Guraso eta irakasleekin bildu ziren geroago eta hitzaldi baten bidez Rikardo Arregik garbi utzi zuen gurasoek izan behar zutela indar handiagoa. Rikardo Arregiren inguruko kontuak: "Zeruko Argia"ko artikuluak, heriotza, historikoki izan duen garrantzia...

  • Lourdes Sistiaga Lehenengo ikastolen sorrera

    Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

    Ikastolaren sorrera. Antxon Kontxi Beitia andereñoak ikastola sortu zuen, bere etxean. Nekane izeneko bat joan zitzaion laguntzaile bezala. Gero beste tokietan hasi ziren, sanjuanen ere bai. Herrerakoekin elkartzen ziren. Imanol Urbietaren abestiak erabiltzen zituzten. Ipuinak eta jostailuak asmatzen (makarroiekin, egutegiekin...). Folioak nola egiten zituen kontatzen du.

  • Lourdes Sistiaga Lehen ikastola, herriko hainbat lokaletan sakabanatuta

    Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

    Donibaneko lehen ikastola non zegoen azaltzen du, Bonantzan. Sakabanatuta zeuden, hainbat lokaletan. PYSBEren jangela izandakoan ere izan ziren gela batzuk. Lizeoa sortu aurretik, ikasle zaharrenak Errenteriako ikastolara joan ziren.

  • Lourdes Sistiaga Gurasoei eskerrak, ikastola aurrera

    Lourdes Sistiaga Lujanbio (1945) Pasaia

    60ko hamarkadan hasi zen euskalzaletasuna pizten herrian, ikastola sortu zenean. Konfiantza handia ipini zuten gurasoek. Ez zen erraza, umeek kartillarik ez zutelako.

  • 885 Gerra aurretik Eibarren dena euskeraz

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Gerra aurretik Eibar guztiz euskalduna zen eta sozialistek euskara gehiago egiten zuten abertzaleek baino. Sozialistek hitanoz hitz egiten zuten. Abertzaleek klase sozial altuagoa zuten, ikasketak kanpoan egiten zituzten eta gaztelania dotorea erabiltzen zuten, herriko gainontzekoengan konplexua sortuz, gehienbat emakumeengan. Gerraostean, Eibarren zegoen kobratzailearen emaztearekin (Kontxaren irakasle izandakoa) izandako eztabaida kontatzen du.

  • 885 Arakama abadearekin, klandestinoki euskaraz alfabetatzen

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Arakama izeneko abade batek euskarazko alfabetatzea irakatsi zien Imanol Laspiurri eta beste 8 lagunei, 50. hamarkadan. Frankismo garaian euskaraz egitea debekatu zenean, jende askok etxean ere euskaraz egiteari utzi zion, baina beraiek ez. Euskeraz egiteari buruzko hausnarketa.

  • 885 Atentzioa deitzen Imanol deitzeagatik eta ez Manuel

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Gerraostean, 50. hamarkadan-eta, gaztelania asko entzuten zen kaletik. Hotel Comercio-ko jabearekin, Kontxaren amak eztabaidan izaten zituen, semeari Imanol deitzeagatik, Manuel beharrean. Beste askok, euskarazko izenak gazteleratu zituzten.

  • 885 Zorrozkailua zer zen ez zekien

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Eibarko ikastola sortu zenean, behin andereño bat gaixotu eta ordezkapena egin zion. Kontxak oraindik ez zekien euskara batuaz hitz egiten eta ume bat hurbildu zitzaion, beste batek zorrozkailua ("zorrozkilua") kendu ziolako. Berak ez zuen zorrozkailu hitza ezagutzen.

  • 885 Ezin euskalduna eta espainola izan

    Kontxa Laspiur Zabala (1924) Eibar

    Euskara eta politika ez dira nahastu behar. Alderdi bat edo beste egon gobernuan, denak euskaldunak izan eta sentitu beharko lirateke.