Euskara eta politika

  • Rosa Narbaiza Bergarako ikastola eta inauteriak

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    Urte askoan ez ziren inauteriak ospatu eta ikastolatik janzten eta irteten hasi ziren. Horrela, herritarrak animatu ziren eta herri guztira zabaldu zen. Urte batzuen ondoren, euskal inauteriak ospatzen hasi ziren.

  • Rosa Narbaiza Haurren eguna Bergarako ikastolan

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    Herri askotan haurren eguna ospatzen hasi ziren euskal dantzak sustatzeko. Igandero ospatzen ziren udaberrian eta haur, irakasle eta gazte boluntario talde bat ibiltzen ziren herriz-herri.

  • Rosa Narbaiza Ikastola, frankismoaren jopuntuan

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    Franco hil aurretik, ikastolarekin zerikusia zutenak jopuntuan zeuden. Guardia Zibila ikastolara joan zenekoa kontatzen du.

  • Rosa Narbaiza Francoren heriotza ospatzen

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    Rosaren etxean Francoren heriotzaren berri nola jakin zuten kontatzen du. Ikastolan jai giro handia egon zen.

  • Rosa Narbaiza Ikurrinaren ilegalizazioaren bukaera

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    1977. urtean ikurrina legalizatu zen eta Bergaran ospakizun handiko eguna izan zen. Donostia ikurrinaz beteta zegoela kontatzen du Rosak. Lehenengo euskalduna Everestera heldu zenean, ikastolan ospatu zuten.

  • Rosa Narbaiza Frankismoko hezkuntza-ikuskatzailea Bergarako Ikastolan

    Rosa Narbaiza Erdabide (1954) Bergara

    Manolo Urbietari buruz hitz egiten du. Behin Bergarako ikastolara hezkuntza-ikuskatzailea joan eta gaztelaniaz egin zien ikasleei. Hauen erantzuna zein izan zen kontatzen du.

  • Juan Martin Elexpuru Bertsolariak eta lehenengo euskarazko irratsaioak

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    Gogoan du 5-6 urte zituela, Uberako San Paulo jaietan, bertsolariak ikusi zituela lehen aldiz: Jesus eta Martin, `Egileor´ anaiak. Geroago, `Basarri´k irratian egiten zuen "Nere bordatxotik" saioa entzuten zuten etxean eta kirol-apustuen edo Urtainen kontuen berri izaten zuten. Berak 9-10 urte zituela hasi ziren euskarazko gauzatxoak irratietan. Arrate Irratian lehenengo kantak euskaraz. Segura irratian gehiena gaztelaniaz izaten zen. Zuzendaria bergararra zen: on Cesareo Elgarresta. Loiola irratia. 1960tik aurrera hasi ziren euskal giroa pixkanaka.

  • Juan Martin Elexpuru Saturrarango seminarioan, astean ordubeteko euskarazko eskolak

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    10-11 urterekin Saturrarango seminariora joan zen. Eskola guztiak gaztelaniaz ziren, baina astean ordubeteko euskarazko eskolak izaten zituzten. Bi talde egiten zituzten: euskaraz zekitenak eta ez zekitenak. On Anton Garro abade euskaltzalea. Gerra aurreko euskarazko liburuak zituen. Juan Mari Lekuona poeta ere irakasle izan zuten. Zortea izan zuela dio, gaztetatik izan zuelako kontaktua euskararekin eta horrek bidea eman zielako liburu eta bestelakoen berri izateko.

  • Juan Martin Elexpuru Seminarioa, euskaltzaletzeko lekua

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    Seminarioan euskarazko liburuak irakurtzeko aukera izan zuen: Txillardegiren `Elsa Sheelen´, Txomin Agirreren `Garoa´ eta `Kresala´... Seminarista batzuk euskaltzaleak ziren eta itzulpenak egiten zituzten. Euskaltzaletzeko lekua izan zela seminarioa uste du, bai beraiena, Donostiakoa eta baita Bilbokoa eta Arantzazukoa ere.

  • Juan Martin Elexpuru 1968an Durangoko Azokara

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    Gogoan du 1968 inguruan Durangoko azokara joan zirela. Orduan elizpean egiten zen. Lur eta Kriselu argitaletxeen mahaiak. Arantxa Urretabizkaia, Ibon Sarasola, Saizarbitoria, Xabier Gereño... zeuden liburuak saltzen. Diskoak ere bazeuden. Bilbo aldeko liburu-dendetakoak (Verdes eta beste). 6-7 mahai zeuden guztira.

  • Juan Martin Elexpuru 60. hamarkadako kultura-mugimendu garrantzitsua

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    60. hamarkada inportantea izan zen, kultura-mugimendu handia egon zelako: lehenengo argitaletxeen sorrera (Itxaropena, Lur...), lehenengo ikastolak... Musikan ere mugimendu handia egon zen (Ez dok Amairu eta beste) eta antzerkian ere bai.

  • Juan Martin Elexpuru Irakaskuntzako lehen lana Zarauzko ikastolan

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    Zarauzko ikastolan hasi zuen irakaskuntza-lana. Manolo Urbietaren bitartez hasi zela bertan uste du. Zarautz oso herri euskalduna zen Bergararekin alderatuta. Horrez gain, herrian prestigio handia zuen euskaltzale asko zegoen: Imanol Murua, Baxilio Bergara... Zarauzko ikastola indartsu zegoen ordurako. Irakasle asko zeuden, baina asko titulurik gabeak eta denek ere euskara maila baxua zuten. Hango irakasleei eskolak eman zizkien eta apunte batzuk ere prestatu zituzten.

  • Juan Martin Elexpuru 1976an Bergarako ikastolan eta UNEDen hasi zen

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    1976an soldadutzatik itzuli zenean, Bergarako ikastolan hasi zen lanean. Urte berean UNED sortu zen eta han ere hasi zen, lanaldi erdiz. Lehenengo urtean Filosofiako sailean egon zen. Jerardo Elortza arautu gabeko ekintzen arduraduna zen eta denetarik sartzen zen bertan. Bigarren urtean sortu zen Euskara Departamendua.

  • Juan Martin Elexpuru 1976-1977an alfabetatzeko gau-eskolak ematen Bergarako ikastolan

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    Belaunaldien arteko aldaketa (aurretik zeuden Josu Oregi, Txomin Amasorrain...) nolakoa izan zen. Beraiek aurrekoengandik baino gehiago edaten zuten Zeruko Argia, Anaitasuna, Jakin, ETAren inguruko panfletoak eta halakoetatik. Ordurako alfabetatzeko giroa hasia zegoen Rikardo Arregirekin eta hortik gau-eskolak hasi ziren (gerora AEK izango zena). Fermin Korkostegi zen arduraduna. Askotan alfabetatze ikastaroetan zebiltzanak irakasle ere izaten ziren aldi berean. Bergarako ikastolan ematen ziren gau-eskolak.

  • Juan Martin Elexpuru D eta B mailako euskara ikastaroen hasiera UNEDen

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    1977an UNEDen Euskara Departamendua sortu zenean, gau-eskolak utzi eta han hasi zen, D eta B mailako euskara klaseak ematen. Euskaltzaindiak 1970-1971 ingurutik zeuzkan zehaztuta bi maila horiek: D oinarrizkoa eta B altutxoagoa. Azterketak egiten ziren, baina libreak, ez zegoen inolako ikastarorik prestatu ahal izateko. Orduan, Jerardo Elortzak bultzatuta, Euskaltzaindiarekin adostu zen ikastaroak ematea eta azterketak Bergaran egitea.

  • Juan Martin Elexpuru D eta B mailako klaseen eraginez Euskal Herri osoko jendea Bergaran

    Juan Martin Elexpuru Arregi (1950) Bergara

    Donostian EUTGn eta Bilbon Labayrun ere hasi ziren D eta B mailako euskara klaseak ematen, baina Bergarakoa zen indartsuena. Pixkanaka Euskal Herri osoko jendea hasi zen etortzen eta mugimendu handia sortu zen herrian. Larunbatetan 600-700 lagun inguru batzen ziren. Urte batean sarrera-azterketak egin behar izan zituzten, jende gehiegi zegoelako.

  • Jerardo Elortza Bilboko Kriselu antzerki-taldearekin Bergaran

    Jerardo Elortza Egaña (1944) Oñati

    Kriselu antzerki taldearen izenaren jatorria. Euskaltzaindiaren egoitzan egiten zituzten entseguak Bilbon, astean bi-hiru aldiz. Eztabaida politikoak izan zituzten obra prestatzerakoan, baina aurrera atera zen. Bilboko Ayalan antzetu zuten lehenbizi, gero Durangon eta hirugarrenez Bergarako Novedades-en.

  • Jerardo Elortza 1967an antzerki-taldeen biltzarra Zaldibarren; 1968an egoera-aldaketa

    Jerardo Elortza Egaña (1944) Oñati

    1967an antzerki-taldeen arteko biltzar handi bat egin zen Zaldibarren. Balentin Lasuen zen orduan Zaldibarko alkate. Salvat etorri zen Bartzelonatik, Aresti ere egon zen, Kriselu taldeko kide asko ere egon ziren, nahiz eta ordurako sakabanatuta egon, Jarrai taldekoak, Zubikarai, Murua... Ernai taldeko kide batzuk ere egon ziren, Markos Gabilondo esaterako. Euskal antzerkiaren norabidea eta arazoak aztertu ziren, besteak beste. 1968an egoera politikoak eraginda, askok kanpora alde egin behar izan zuten, beste asko preso... Eragin handia izan zuen horrek ez bakarrik antzerkian, baizik euskal produkzio guztian. Zatiketak eta ezinikusiak sortu arren, antzerki-talde batzuek aurrera jarraitu zuten. Oiartzungo Lartaun eta Intxixu.

  • Jerardo Elortza Oñatz antzerki-taldearen obra bertan behera zentsuragatik

    Jerardo Elortza Egaña (1944) Oñati

    Bera Alemaniatik itzuli zenean Oñatz antzerki-taldeak laugarren obra bat prestatu nahi zuen. `Hiru gizon bakarka´ liburuaren zati bat hartu zuten eta entseguak ere egin zituzten. Obraren itzulpena eskatu zieten eta Gandiagak egin zuen, baina hala ere ez zuen zentsura gainditu eta bertan behera geratu zen.

  • Jerardo Elortza Frankismoaren azken urteetako giro nahasia

    Jerardo Elortza Egaña (1944) Oñati

    Frankismoaren azken urteetako giroa oso nahasia izan zen arlo askotan. Ernai taldea ere garai horretan desegin zen. Oraindik zentsura zegoen. Ezin zen edozer esan eta gauza asko antzerkiaren bitartez esan nahi izaten ziren. Ikastoletan ere liskarrak sortu ziren. Gerora, Trantsizio garaian, Maskaradarekin egin zela jauzi handia euskarazko antzerkian uste du.