Euskara eta politika

• Ikastolaren egunerokoa

  Kontxi Erro Jauregi (1951) Lesaka

  Ilusio handia zuten ikastolako proiektuan, gurasoek konfiantza osoa zuten, lan handia egiten zuten materialarekin.

• 1985ean Nafarroako zonifikazioaren kontra protesta

  Kontxi Erro Jauregi (1951) Lesaka

  Antton Erkizia, Kontxi eta bertze batzuk diputazioan sartu ziren, Malon hezkuntza kontseilariaren bulegoan, zonifikazioaren kontra, Nafarroa osoan euskara ofiziala izatea nahi zuten. Balkoian kateatu ziren, eta txapel gorriak joan ziren handik bidaltzeko asmoz. Gero, epaituak izan ziren, eta euskaraz deklaratu zuten.

• Euskal Herrian Euskarazen sorrera

  Kontxi Erro Jauregi (1951) Lesaka

  Garai hartan, udaro Iruñera joaten ziren UEUra, eta han kezka berak zituzten jendearekin elkartzen ziren. Hala, talde ekintzaile bat sortzea erabaki zuten, Euskal Herrian Euskaraz. Euskararen estatus legala aldarrikatzen zuten, baita kaleko erabilera ere.

• EHEn lehenbiziko batzarra

  Kontxi Erro Jauregi (1951) Lesaka

  EHEren lehenbiziko batzarra Lesakan izan zen, eta Euskal Herriko 100 bat lagun elkartu ziren. Bertan mugimenduaren oinarriak finkatu ziren eta urte hartako Durangoko Azokan lehenbiziko prentsaurrekoa egin zuten.

• EHEn egiten zituzten ekintzak

  Kontxi Erro Jauregi (1951) Lesaka

  Luis Mari Mujikak proposatu zuen mugimenduaren izena eta Antton Erkiziak ikurra. Helburua ere zehaztu zuten: nonahi zaudela, lehenbiziko hitza euskaraz. Euskaraz egin ezin zuten egoeretan nola jokatu ere pentsatu zuten. Hainbat ekintza egin zituzten euskara aldarrikatzeko. Batzar aunitz Donostian egiten zituzten; nortzuk joaten ziren aipatzen du. Geroago jende gazteagoa sartzen hasi zen, eta haiek segitu zuten elkartearen bidearekin.

• Berako Oihua eta Segapoto irratia

  Joxemari Iratzoki Elgorriaga () Lesaka

  Berako Alondigan Segapoto irratia hasi zen. Gainera, udalean, Berako Oihua izeneko aldizkaria atera zuten, Berako kontuak biltzeko asmoz. Aldizkaria euskaraz eta gaztelaniaz idatzia zegoen, ele bitan. Segapoton debatea izan zuten, ea gaztelaniaz edo euskaraz izan behar zen irratia, jende aunitzek ez baitzekien euskaraz.

• Ikastolaren alde eta kontrakoak

  Joxemari Iratzoki Elgorriaga () Lesaka

  Ikastolaren sorrera batzuek ez zuten begi onez hartu; uste zuten euskaraz ikasita ez zutela gaztelania ongi ikasiko. Gainera, metodologia hagitz ezberdina zen: jostatu, kantatu... eta batzuek ez zuten ongi ikusten. Bertze batzuek, aldiz, begi onez ikusten zuten, eta konfiantza ematen zien Joxe Marik alaba ikastolara eramaten zuela jakiteak.

• 83ko Nafarroa Oinezerako laguntzak eta laguntza ezak

  Joxemari Iratzoki Elgorriaga () Lesaka

  1983ko Nafarroa Oinezen antolaketa zaila izan zen. Adibidez, pilota enpresak ez zuen Nafarroa Oinezen aldeko pilota partidurik antolatu nahi. Baque Kaferi ere laguntza eskatu zioten, eta ez zieten eman. Laguntza ere izan zuten: Gipuzkoako Diputazioko Ardantzarekin egon ziren, eta berak sustengua eman zien, baita diru-laguntza ere.

• Ikastolako lehenbiziko promozioak

  Joxemari Iratzoki Elgorriaga () Lesaka

  Berako ikastola legalizatu baino lehen, bertze ikastola batzuen bidez lortzen zituzten ikasleen kartillak. 1985Ean, ikastolako lehenbiziko promozioak akabatu zuen. Xabier Mauleon Hezkuntza Departamentuan zegoelarik, berarekin hitzartu zuten Bera eta Lesakako ikastoletako ikasleak Hondarribiko ikastolarat joanen zirela. Baina eguna ailegatu zelarik, ez zieten ikasleak matrikulatzen utzi eta Mauleon ordurako ez zegoen karguan. Lakuara joan ziren irtenbide bat eskatzera, eta Donostiako Zurriola institutuan matrikulatzeko erran zieten lehenbizi, eta, azkenean, Irungo Pio Barojara joaten utzi zieten. Bigarren promozioa, aldiz, Oronozera joan ziren.

• Ikastola legalizatzeko diputaziorat

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Nafarroako Aldundian sartu ziren behin ikastolaren legalizazioa eskatzeko. Del Burgoren bulegora joan ziren. Euskara salbatzeko ahal zuena eginen zuela erran zien hark. Ikastolako guraso batzuk ere tartean ziren.

• Lurraren Eguna eta euskara

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Lurraren Egunean euskara presente zegoen, baina ez zen erraza izan. Berako Udalean baziren jarduerak gaztelaniaz antolatu nahi zituzten kultur zinegotzi batzuk.

• Akelarre jaialdia

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Akelarre, euskaltegiaren bueltan antolatu zen besta handi bat izan zen; Alkaiagan egin zen. Lehenbizikoak AEKlarre izena zuen, euskaltegia AEK-koa baitzen. Gero, IKA izatera pasatu, eta Akelarre izena hartu zuen jaialdiak.

• Lortutakoagatik borrokan

  Bittori Telletxea Maia (1957) Lesaka

  Euskararen aldeko mugimenduan hasi zelarik, ez zuen imajinatzen lortutako guzia lortuko zutela; ederki borrokatu behar izan zuten.

• Lesakako kultur astea

  Antton Erkizia Almandoz (1951) Lesaka

  Kultur astea antolatu zuten Lesakan, "euskal jakintzaren lehen astea" deitu zioten. Frankismoaren azken urteak ziren, German Goienetxek ordurako mugitua zuen giro politikoa, kantu politikoak ere aditzen hasiak ziren, eta hala suertatu zen euskal jakintzaren astea antolatzearen ideia. Urrian izen zen, hiru egunetan. Lehenbiziko egunean Intxixu taldea etorri zen euskarazko antzerki bat egitera, arrakasta izan zuen. Bigarren egunean, Kasinoan artelan modernoen erakusketa egin zuten, Joxean Artzek hitzaldi bat eman zuen. "Telenorte"-k, Espainiako telebistaren delegazioak, irudi batzuk hartu zituen eta berrietan eman zituen. Horrek motibazioa areagotu zien lesakar euskaltzaleei, mugimendu euskaltzalea indartu eta ikastolaren ideia lantzen hasi ziren.

• Ez Dok Amairu eta Pantxoa eta Peioren pasadizoa

  Antton Erkizia Almandoz (1951) Lesaka

  Jaialdi aunitz egin ziren Lesakan Ez Dok Amairurekin. Batzuek esperientzia ona izan zuten, bertze batzuek txarra. Adibidez, Pantxoa eta Peio behin jaialdi batera Lesakarat joan behar zirelarik, kontrol batean gelditu eta hagitz berandu ailegatu ziren. Kontzertua akabatuta, frontoitik atera zirelarik atxilotu egin zituzten. Biharamunean, mugan askatu zituzten. Jaialdi haiek lan handia ematen zuten baina sortzen zuten giroak merezi zuen.

• Dendetan euskeraz egiten zen

  Belen Arrondo Odriozola (1947) Bergara

  Frankismoan, lagun baten amari guardia zibilak atentzioa deitzen zion astoari euskaraz egiteagatik. Belenek etxean beti egin du euskaraz. Dendara joaten zenean, euskaraz egiten zuen ere.

• Maistrak negarrez bukatu zuen eguna

  Bergara

  Mertxe eskolan hasi zenean, ez zekien gaztelaniaz hitz egiten eta asko zigortzen zioten. Maistra markinarra zen eta nahiz eta eskolak gaztelaniaz izan, apaizarekin doktrina euskaraz ikasten zutenez, maistrak ere uzten zien euskaraz errepasatzen. Egun batean, behatzaileak harrapatu zien eta maistrak negarrez bukatu zuen, bota zioten errietarengatik.

• Batxilergoan, nazioarekiko espiritua sustatzeko formakuntza

  Patxi Berraondo Juaristi (1947) Bergara

  Patxi, Bergarako eskola nazionaletan ibili zen umetan. Don Ignazio Zabala izan zuten irakasle eta inoiz ez zieten kanta frankistarik erakutsi. Batxilergoa, ordea, Lasa jatetxearen parean zegoen akademian egin zuen. Bertan, beste irakasgai batzuen artean, "Formación del espíritu nacional" ikasten zuten: frankismoaren inguruko kontuak, abestiak... Donostian egin behar izaten zuten azterketa urtean behin.

• Bergarako lehenego ikastolako gela

  Patxi Berraondo Juaristi (1947) Bergara

  1957. urte inguruan, Patxik batxilergoa akademian egiten zuen bitartean, eraikin berdinean hasi zen Bergarako ikastola martxan, Arrasateko andereño baten ezkutik.

• Nemesio Etxanez abade euskaltzalea

  Pedro Garitano Laskurain (1936) Bergara

  Don Serafin Esnaola eta Don Nemesio Etxaniz abadeak gogoratzen ditu. Biak zigortuta eraman zituzten Bergarara apaiz bezala. Nemesioren kasuan, ez zuen soldatarik eta etxe batetik bestera ibiltzen zen ostatu bila. Antzerkiak idazten zituen eta baita kantak euskarara itzuli ere. Eskolan, mutikoei izena itzultzen zien ere.