Gerratik itzulera

  • Begona Gabilondo Aitaren lagun karlista

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Frantziatik bueltan, Guardia Zibilengana joan behar zuten egunero. Etxea gorde zieten. Baina aita ez zen atrebitzen etortzen. Donostian zegoen, Mirakruz kalean, eta egun batean lankide bat joan zitzaion, karlista, abisua ematera, alde egiteko handik. Igeldoko baserri batera joan zen. Bizitza salbatu zion. Aitaren lagunik onena hil egin zuten, Azkoitian geratu zelako. Urrestilla aldean hil zuten.

  • Begona Gabilondo Bueltan, lanik ez

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Herritik bidali zituztenak barkamen eske joan zitzaizkien etxera. Lanean ez zuten inor hartzen bueltan. Azpeitian bai, baina Azkoitian ez. Lanik okerrenak egiten jartzen zituzten, harri arteko belarrak kentzen eta. Aita lagun baten txatartegian hasi zen lanean. Gero, Donostiara joan ziren bizitzera gurasoak.

  • Begona Gabilondo Mespretxuzko begiradak

    Begoña Gabilondo Etxaniz (1921) Azkoitia

    Bueltan etorritakoei, mespretxua. Guardia zibilaren alabari nola erantzun zion. Jende ona ere bazegoen: tximiniatik ke beltza ikusten zela abisatu zien bizilagun karlistak. Paperak erretzen ari ziren. Jende asko hil zen gerran.

  • Basilio Urbistondo Santandertik Karrantzarako bidea

    Basilio Urbistondo Lasa (1917) Azpeitia

    Santandertik Karrantzara bueltatzeko pasatakoak kontatzen ditu. Gerran gosea pasa zuen. Baina, bestela, Bizkaian ez du uste gose handirik pasa zenik orduan.

  • Maria Pilar Unanue Emakumeen eta gizonen arteko diferentziak

    Maria Pilar Unanue Odriozola (1941) Azpeitia

    Emakumeek ez zuten tabernara joateko ohiturarik, eta sartuz gero, gaizki ikusia zegoen. Etxean ere arau desberdinak zeuden mutilentzat eta neskentzat. Ilunpetan ibiltzeko zer argi erabiltzen zuten azaltzen du.

  • Pilar Unanue Arnaiz Emakumeak oso gutxitan tabernara

    Maria Pilar Unanue Arkaiz (1937) Azpeitia

    Emakumeak lehen ez ziren sartzen tabernetara. Aste Santutan, ordea, bai, txokolatea jatera. "Eztayei" buruz hitz egiten du: ezkondu aurretik emakumeek egiten zuten merienda.

  • Maria Altuna Emakumeen aisialdiko ohiturak

    Maria Altuna Bereziartua (1934) Azpeitia

    Urrestillan emakumeak tabernan sartzen ziren batzuetan; kafea hartzeko ohitura gerora sartu zen. Emakume gutxik erretzen zuten zigarroa; Mariaren lagun batzuek hondartzan erretzen zuten.

  • 410 Gerra ondorengo samina

    Jose Zufiaurre Goia (1934) Beasain

    Aitaren gerra ondorengo samina, desilusioa. Euskaltzaletasuna gorde eta bizi guztian mantendu zuen. Autodidakta.

  • 459 Gerra-osteko egoera gogorra

    Jesusa Sarriegi Aiestaran (1919) Beasain

    Gerra osteko egoera oso gogorra izan zen. Kaletarrak, dirua bai baina janik ez. Soroan lan asko egiten zen.

  • 468 Herriko jendea baserrietara lapurretara

    Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

    Herriko jendea baserrietara joaten zen gereziak, intxaurrak, sagarrak, etab. harrapatzera. Garia ereiten zutenean, lapurtxoriak ibiltzen ziren eta izutzeko egin behar izaten zutena. Gerra garaian moroak egon ziren eskolan; gerra ondorengo urteetan, tropak egon ziren. Txoriak bertan egiten zituzten habiak.

  • 468 Gerra-ostean kaletarrak baserrira lanera janari truke

    Carmelo Olano Segurola (1930) Ixabel Olano Segurola (1925) Beasain

    Gose urteak. Baserrietara joan eta lanaren truke janaria lortzen zuten kaletar askok.

  • 478 Easo abesbatzaren sorrera

    Aitor Garmendia Goitia (1934) Beasain

    Donostiako Easo abesbatzako kide izan zen 35 urtez. Gerraostean sortutako abesbatza da. Antza denez, Donostiako Orfeoiak gerra itzuleran jarrera politikoagatik onartu ez zituen hainbat kidek sortu zuten Easo abesbatza.

  • 1156 Legazpitik etxera itzulera gerra sasoian

    Esteban Igartua Gabilondo (1929) Bergara

    Zazpi hilabete egin zituen Legazpin, frontea Bergaran egon zen denbora. Arangurentxo baserrira itzuli zirenean, arbi asko zegoen hazita, batere zaindu gabe, eta hura ateratzen ibili ziren. Bestela ez zuten kalterik izan etxean.

  • 278 Gernikatik itzulera; etxea hutsik eta lanean hasi beharra

    Maria Argialde Azalza (1917) Bergara

    Gernikatik etxera itzuli zen. Etxea hutsik aurkitu zuen. Bizimodua aurrera ateratzeko egindako lanak. Igandetan, lagunekin zinera joateko dirurik ez, eta arropa garbitzen jardun zuen hainbat etxetan. Gerora, zapata-lantegi batean hasi zen lanean. Telleriarenean, armadarentzako kartutxo-gerrikoak egiten zituzten, besteak beste. Berak egiten zuen lana azaltzen du.

  • 279 Baserriko neska eta mutil asko neskame edo morroi joan behar

    Juane Lonbide Elorza (1929) Bergara

    Familia handiak izaten ziren baserrietan, eta sarritan umeek morroi edo neskame joan behar izaten zuten beste baserri batera. Gerraostean ere kaleko mutilak baserrietara joaten ziren morroi janariaren truke. Morroiaren lana zein izaten zen; familiarekin hartu-emana. Morroiari Gabonetan bakailaoa oparitzen zitzaion.

  • 227 Gerra osteko arropak, oinetakoak

    Lide Oregi Arregi (1935) Bergara

    Umetako arropak; oinetakoak. Arropak egiteko telak erostea oso zaila zen gerra ostean.

  • Ixabel Belar Bueltan, etxea hutsik

    Ixabel Belar Olabarria (1914) Bergara

    Etxea hutsik topatu zuten bueltan. Koltxoirik ere ez zegoen. Kristalak apurtuta eta zuloak paretan. Senarra izango zuena Teruelen ibili zen soldadu, luzaroan; sukaldari ibili zen.

  • Bittor Aperribai Abasolo Baserrira buelta, zazpi hilabeteren ondoren

    Bittor Aperribai Abasolo (1923) Bergara

    Zazpi hilabete egin zituzten etxetik kanpo. Irailetik apirilera. Ganauarentzat jan ugari zegoen han: belarra, arbia, artoa... Lan ugari izan zuten dena ondo jartzen: patata erein, artoa batu... Etxe barruan balio zuten gauzak falta ziren, aitajaunak Kubako gerran erabilitako sablea eta.

  • lucia farras Ama-alabak Bergarara, aita Bartzelonako kartzelara

    Lucia Farras Laskurain (1926) Bergara

    Canfranc-etik zeharkatu zuten muga amak eta hiru alabek. Autobusean ekarri zituzten Donostiara. Komisarian mila paper egin eta gero heldu ziren etxera. Aita Frantzian geratu zen, baina handik gutxira, bere kontrako kargurik ez zegoelakoan, itzultzea erabaki zuen. Bila joan zitzaizkion Canfranc-era Bergaratik, baina muga zeharkatu bezain laster atxilotu eta Huescako kartzelara eraman zuten. Handik Bartzelonako Modelora.

  • Eneko Oregi Isuna ordaindu eta gerra ostean Bergarara buelta

    Eneko Oregi Goñi (1953) Bergara

    Enekoren aitonari erantzukizun politikoen espedientea ("Expediente de Responsabilidades Políticas") zabaldu zioten. Isuna ordaindu eta gero, familia Bergarara bueltatu zen, herriko plazan zeukaten etxebizitzara.