Gerratik itzulera

• Itzuleran, herria suntsituta

  Antonia Murua Iñarra (1926) Orio

  Urteta auzotik etxera itzuli ziren, Oriora. Herria suntsituta topatu zuten, bonbardaketengatik. Zubiak suntsituta zeudenez, bateletan ibiltzen ziren.

• Herrira itzulitakoan, miseria eta isiltasuna

  Pedro Garro Olano (1911) Berriz

  1939an itzuli zen Malagatik etxera, San Pedro egunean. Ama ez zen inora joan ihesi; anaia Frantziara. Miseria topatu zuen herrira itzulitakoan.

• Gerraren ondorioz Eibar hankaz gora

  Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

  Gerra Eibarrera iritsi zenean, beraiek Aspen egon ziren. Aspetik Busturira mugitu behar izan ziren eta gero berriro Eibarrera. Eibarrera itzultzean, dena hankazgora zegoen eta beraien etxea erreta. Egoera horretan gurasoek meritu handia izan zutela uste du.

• Gerraostea: Eibarrera itzulera

  Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

  1937an itzuli ziren Eibarrera. Dena apurtuta aurkitu zuten. Oraindik bere gurasoek egin behar izan zuten lanean pentsatzen du. Gerra bukatu aurretik aita hil zitzaion eta bere ama bakarrik geratu zen lau seme-alabekin.

• Eibar gerraren ondorioz suntsituta

  Enrique Franco Albizuri (1925) Eibar

  Gerran Eibar suntsituta gelditu zen. Gerra bukatu eta gero bost-sei urtetan Eibarren obrak egin ziren. Poliki-poliki hazten joan zen.

• Itzuleran suntsituta aurkitu zuen Eibar

  Adela Telleria Gallastegui (1924) Eibar

  1940. urteko uztailean amaitu zituen merkataritza ikasketak. Ordurako, gerra zibilaren ondorioz sakabanatuta egon ziren senideak, elkarrekin zeuden berriz eta Adelak ere Eibarrera bueltatzeko aukera izan zuen. Etxerik ez Eibarren eta Ermuan bizi izan ziren lehenengo hilabeteetan zehar. Eibarko etxe eta kaleen egoera txarraz dihardu. Suntsituta zegoen, dena harria zen.

• Gerraosteko premia

  Adela Telleria Gallastegui (1924) Eibar

  Behobian zituzten ondasun guztiak galdu zituzten gerraren ondorioz. Gerraostean, aita espetxeratu egin zuten eta amak gaixotasun larria izan zuen. Premia handia bizi izan zuten garai hartan.

• Estraperloa; bizkaitarrak Gipuzkoara eta alderantziz

  Juli Larrañaga Garate (1921) Mendaro

  Behin Berriatuko batzuk etorri eta kartila ahaztu zitzaiela eta berea uzteko eskatu zioten. Berak halaxe egin zuen, baina irin-fabrikakoak esan zion berriz ez egiteko halakorik, haiek debekatuta zutela Gipuzkoa partera etortzea eta. Etxe bakoitzak kartila bat izaten zuen eta hura irin-fabrikan erakutsi egin behar izaten zen eta bertan apuntatzen zuten jasotako irin kopurua. Eurak ere Bizkaia aldera joaten ziren estraperloan, baina han ez zuten kartilarik eskatzen.

• Gerra sasoian etxetik alde eginda; Zarauztik etxera itzulera

  Andoni Unanue Lekuona (1932) Lasarte-Oria

  Gerra sasoian euren bizilagunak denbora luzez egon ziren etxetik alde eginda. Euren etxean ez zen inor sartu eurak Zarautzen egon ziren bitartean. Zarauztik itzultzerakoan, izugarrizko buelta eman behar izan zuten, Orion zubia leherrarazi zutelako.

• Hiru anaiak gerran ibilitakoak

  Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

  Anaia zaharrena Michelingo langilea zelako gerrara joateaz salbu gelditu zen. Beste bi anaiak, ordea, 18 urte bete eta gerrara joan ziren. Haietako bat oso gaixorik itzuli zen gerratik

• Emakumea eta elizaren indarra

  Micaela Sasiain Ormazabal (1929) Lasarte-Oria

  Elizara Lasartera jaisten ziren. Kongregazioaren eta doktrinaren garrantzia. Micaelaren hiru anai gerrara joan ziren, eta bueltakoan elizara joateari utzi zioten. Konfesatzera joan beharra. Nobioarekin utzi gero, fama txarra.

• Aita gerran besamotz

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Aita gerran besamotza gelditu zen, begia ere galdu zuen. Mirandan preso egon zen hiru hilabetez. Madrilera eraman zuten gero trenez. Erbestetik Lasartera itzulitakoan ez zion inork lanik ematen, desgaitasunagatik eta haren ideia politikoengatik. Osaba pelotariak kontaktu onak zituen eta hari esker irten zen kartzelatik.

• Toursetik Hego Euskal Herrira

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Toursetik Donibane lohitzunera joan zen familia, eta aitak abal bat lortu zuen, Hego Euskal Herrira itzultzeko.

• Aitak ezin lana topatu

  Rafael Ollokiegi Yeregi (1937) Lasarte-Oria

  Aitak begi bat falta zuen, eta besamotza zen. Erbestetik itzulitakoan ez zuen lanik topatu. Etxe baten eraikuntzan lanean aritu zen, baina lan txiki batean. Haren desgaitasunak eta errepublikarra izateak lana aurkitzea zaildu zion. Gerrako desgaituen elkartea zegoen.

• Gerrateko bizipenak: bonbardaketak, gordelekua, etxera itzulera

  Migel Iturrate Arriortua (1923) Dima

  Gerratean Dima osoa ebakuatu zen. Altzaririk onenak eurekin eraman zituzten. Etxera itzuli zirenean, etxeko gauza guztiak erreta topatu zituzten. Frontea gertu egon zenez, soldaduak etxeetan sartzen ziren. Bonbardaketak ere izan ziren Diman eta baita hildakoak ere. Gordelekura nora joaten ziren.

• Gerratik itzulera; etxea hutsik

  Jose Gorospe Abasolo (1934) Antonio Sagarna Ortuondo (1922) Dima

  Gerratean etxera itzuli zirenean, hutsik aurkitu zuten. Ohea Lemoatik ekarri zuen aitak, lepoan hartuta. Etxean laga zuten ahuntza Lemoara eraman zuten eta ordaindu egin behar izan zuten berriz etxeratzeko.

• Nikasio Otzerinjauregi: "zapaterue" Arriandira

  Mariluz Otzerinjauregi Iza (1950) Hodei Zenikaonaindia Otzerinjauregi (1980) Jasone Zenikaonaindia Otzerinjauregi (1977) Iurreta

• Berrogei urterekin itzuli

  Sebastian Erdoiza Jaio (1916) Iurreta

• Adrian: Belgikatik Mañariara itzulera

  Adrian Amantegi Arteaga (1928) Emili Magunazelaia Bizkarra () Mañaria

• Etxera itzuli eta Aita Juan trabajadoreetan

  Felix Arruti Bikandi (1932) Iurreta