Gerratik itzulera

• Errekadista moduan lanean

  Karmen Iraola Idiakez (1922) Donostia

  Getariatik bueltan, lanean hasi zen, sonbreru dendan errekadista. Narrika kalean dago oraindik ere (ikus mapan): Leclercq. Pezeta bat irabazten zuen egunean. Kapelak entregatzen. Nerecan inprentan ibili zen gero, ezkondu arte. Tebeoak, egutegiak... Grosen zegoen.

• Gerratik bueltan

  Ana Mari Aldazabal Guridi (1924) Eibar

  Gerratik bueltan, etxea hondatuta zegoen. Barakaldo kalera joan ziren bizitzera, euren etxea konpondu bitartean. Berreraikuntza. Zinema eta dantzaldia. Bilbora joan ziren ama eta bi ahizpa. Tiburzianeko denda.

• Tailerretan, emakume mordoa

  Mari Carmen Agirre Berezibar (1924) Julita Arregi Etxeberria (1924) Eibar

  "Beisteginean" (BH bizikletak) 15-16 urterekin hasi zen. Hortxe eta Orbeanean emakume gehiago zegoen lanean gizonak baino. Koadroak egiten. Eskuz margotzen ziren. Gizonak kartzelan zeuden. Moisesen tailerrean, Matsarian, dena emakumeak ziren. Gasteizera eraman zuten lantegia, gero.

• Francoren denboran Ondarroako kale-izenak aldatu egin zituzten

  Jesus Artetxe Malaxetxebarria (1928) Patxi Etxaburu Ajarrista (1929) Ondarroa

  Erribera kalean jaio zen. Baina Francoren denboran "Jose Cruz Allo" jarri zioten, errekete baten izena. Franco hil geroztik berreskuratu zuen kaleak izena. Beste kale askorekin ere gauza bera gertatu zen, gerra denborako "arrain zatar" guztiak alde egin arte ez ez zuten berriz hartu izen zaharra. Gaur 31 urte Tejero Madrilgo Parlamentuan sartu zela.

• Errazionamendua

  Beatriz Agirregomezkorta Zelaiaran (1926) Pasaia

  Errazionamendua ematen zieten Mutrikun. Donibanen ere bazegoen, baina janaria ematen zegoenak ez zien eman nahi. Aita lehengo lekuan hasi zen lanean, bueltan: Andonaegi arotzerian. Euskararen egoera gerraostean: berak ez du jazarpenik gogoratzen.

• Fideoa, makarroiak eta sakarina kontrabandoan

  Argi Larrañaga Aldazabal (1933) Azkoitia

  Gerra denboran janaria errazionamenduan egon zen, eta txartel batekin erosten zen jana. Dendako kontuak eskuz egiten zituen. Argiren aita fideo, makarroi eta sakarina kontrabandoan ibiltzen zen Elgoibarko fundizioan lanean zebilen garaian. Guardia Zibilekin kontuz ibili behar izaten zuten, zaintzen ibiltzen ziren eta.

• Lekeitiora heldutakoan dirua farolan ezkutatu

  Pedro Juan Akarregi Aboitiz (1921) Lekeitio

  Gerra sasoian, Santoñatik Lekeitiora bueltatu zirenean, dena kentzen zutela-eta, zuten diru guztia ezkutatu zuen farolaren barruan. Hala ere, ikarak jota, entregatu egin zuen. Zuten guztia txalet batera entregatu behar izaten zuten.

• Gordexolatik itzulita, etxerik gabe

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerratean, Gordexolatik itzuli zirenean, ez zieten etxerik eman. Ama erreklamatzera joan zen eta "gauzak aldatu egin dira" erantzun zioten.

• Gordexolatik itzulita, etxea nola lortu zuten

  Enrike Etxeberria Aldazabal (1936) Fernando Etxeberria Aldazabal (1932) Berriz

  Gerratean, baimena jaso zutenean, Gordexolatik Berrizera itzuli ziren. Zinegotziren baten bitartez lortu zuten etxea. Bizikleta lantegiaren gainean etxebizitza bi zeuden eta han nor bizi zen kontatzen dute.

• Giro politikoa Zarautzen gerraostean

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Nazionalak. Zestoan zegoen kuartela edo ospitale militarra eta handik etortzen ziren soldaduak. Frankismoko lehenengo urteak gogorrak: gosea eta arriskua.

• Giro-politikoa gerra ostean. Garai gogorra

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Kuadrillan denak abertzaleak ziren. Harremanak konfiantza handirik gabekoak izaten ziren. Gerra ostean euren artean bakarrik hitz egiten zuten, isilean. Pintadak. Politika-giroa.

• Frankismo garaia

  Juan Iturria Astiazaran (1921) Zarautz

  Aitak nola bizi izan zuen frankismo garaia. 5.000 pezetako multa jarri zioten aitari abertzale izatearren. Aitari buruzko kontuak.

• Aitarengana damututa etortzen zirenak

  Claudio Lejarreta (1925) Berriz

  Kartzelatik atera ondoren, aita gaixorik zegoela, herritar batzuk etxera etortzen ziren bisitan, egindakoaz damututa.

• Gerratik ihesi gurdiak eta abereak hartuta

  Juan Otxandio () Larrabetzu

  Zazpi urte orduko, artzain joaten zen basora. Gerra hasi zenean, gurdiak hartu eta ihesi joan ziren. Pasarte bat kontatzen du, etxera itzuli zirenekoa. Pinuak botatzen ibiltzen zen Juan trontzarekin, oso gazte zela.

• Ihesi lehenengo, gurasoak kartzelara gero

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Zallara ihesi joan ziren familia guztia, Zezilio taxilariarekin. Aita eta ama eraman zituztenean, lau neba-arreba geratu ziren. Handik etorri zirenean, ezer ez zeukatela geratu ziren. Neba-arrebak neskame eta morroi joan behar izan ziren.

• Gerra bukatutakoan, Berrizbeitiara bueltan

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Gerra bukatutakoan, Berrizbeitiara itzuli ziren aitarekin eta amarekin, baina etxea ez zegoen batere ondo eta ez zeukaten ezer.

• Aita kartzelatik bueltan, denekin ondo

  Jesus Arrizabalaga () Berriz

  Aitak kartzelatik bueltan ere umore onarekin jarraitu zuen. Aitita errekadista zen eta diru asko zeukan gerra aurrean, baina ezer gabe geratu zen gero.

• Itzuleran, ez lanik eta ez etxerik

  Bitora Otadui Arrasate (1930) Berriz

  Beste batzuk orain telebistaz ikusten diren moduan joan zirela etxetik ihesi dio. Aita lanetik bota zuten eta etxerik gabe geratu ziren. Oizarten egon ziren denboraldi batez eta Loitzartera joan ziren gero.

• Ibarrangelura ihesi

  Tomas Jainaga Iza (1925) Berriz

  Gerratean etxetik alde egin zuten, abere eta guzti. Bere osaba karlista bat Ibarrangelun zegoen eta haren etxean hartu zuten babes. Etxera itzulitakoan, hildakoa zegoen etxean.

• Berriz okupatu zutenean, etxera

  Agustin Otadui Arrasate (1920) Berriz

  Gerra hasi zenean, Soraluzen geratu zen. Nazionalek Berriz hartu zutenean, etxera joan zen, baina ez zegoen inor, familiakoak Santanderreraino joan zirelako gurdi eta guzti.