Ihes egin beharra

  • Irune eta Xatur Karrera Arpilatze eta lapurretak

    Irune Karrera Etxeberria (1929) Xatur Karrera Etxeberria (1930) Hernani

    Gerra garaian ihesi joandako jende gehienaren etxeak arpilatu zituzten, baita Karrera-Etxeberriatarren bizitokia ere.

  • Milagros Zubillaga Astoaren azpian, bonbardaketatik gordetzeko

    Milagros Zubillaga Solagaistua (1925) Durango

    Karrantzatik Cartesera joan ziren, Torrelavega ondoko herritxo batera. Han, esnearekin zihoan batean, bonbardatzen hasi ziren. Astoa horma baten kontra jarri, eta astoaren azpian egon zen gordeta bonbardaketak iraun zuen tartean.

  • Maria Iruretagoiena Gernikatik Bordelera itsasontzian ihesi

    Maria Iruretagoiena Olano (1928) Getaria

    Gernikatik Bordelera itsasontziz joan ziren. Bilbon ontziratu ziren eta pare bat egun eman zituzten itsasontzia kargatzen. Bordelen sei hilabete egon ziren eta lehendik hustutako komentuetan bizi ziren. Han zer baldintzatan bizi ziren azaltzen du: non egiten zuten lo, zer jaten zuten...

  • Joxe Gaztelumendi Gerra piztu eta herriz herri ibili behar urte eta erdiz

    Joxe Gaztelumendi Aiestaran (1925) Errenteria

    Gerra hasi eta, Joxeren aita Errenterian geratu bazen ere, Bizkaira eraman zituzten Joxe bera, anaia eta ama. Bizkaitik Laredoraino heldu ziren, eta handik, itsasontzi batean, Frantziara igaro: Baiona, Arroxela, Saint Martin de Ré... Ibilitako herri guztiak ongi gogoan ditu Joxek, bai eta urte eta erdi horretako hainbat gertaera ere: barkura igo nahian uretara jausi zenekoa, aita preso eraman zutenekoa...

  • Juanita Getaria Gerra piztu eta Errenteriatik Bilbora

    Juanita Getaria San Pedro (1927) Errenteria

    Juanitak ongi gogoan du gerra piztu zenekoa. Familia osoak egin zuen alde Bilbora, Pasaiako portuan ontziratuta. Aita gudari joan zitzaien eta Bilbon, etxe onean egokitzeko zortea izan zuten, "Villa Egileor" zelakoan. Handik Sopuertara joango ziren gero.

  • Mari Kruz Alkain Capbretonen bizi izan ziren

    Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia

    Guraso biak portuarrak ziren. Aita arrantzalea zen; zazpi senide ziren, eta bi itsasontzi zituzten. Zortzi senide ziren; gerra hasi zenean, zazpi, Ziburura joan zirenean. Donibane Lohizunen ez zieten arrantza egiten uzten, eta Capbretonera joan ziren.

  • Mari Kruz Alkain Gerra hasi zenean, iparraldera ihesi

    Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia

    Gerra hasi zenean, 10 urte zituen. Aita errepublikanoa zen, zinegotzia, eta ihesi joan ziren. Amak janari-denda zuen. Dena eraman zuten. Bueltan ez zuten dendarik. Aitaren itsasontzian joan ziren. Ameriketara joateko puntuan egon ziren.

  • Mari Kruz Alkain Capbretongo eta Ziburuko bizimodua

    Mari Kruz Alkain Jauregi (1926) Hondarribia

    Capbretonen aita arrantzara joaten zen eta amak sareak konpontzen zituen, izebarekin. Neguan, arrantzarik ezin egin, eta Baionako babeslekura joan ziren. Zer jaten zuten. Ziburun hiru osaba zituzten, baina lanik ez. Eskolara joan zen han, mojetara. Gero Capbretonen ere bai.

  • Maria Angeles Elduaien Bueltan, aitak itsasontzia erosi zuen

    Maria Angeles Elduaien Emazabel (1936) Hondarribia

    Ziburun jaio zen. Gerra hasi zelako joan ziren hara. Bueltan, etxerik ez zuten. "Estrella del mar" arrantza-ontzia erosi zuen aitak; uretara nola bota zuten, behiekin.

  • Maria Angeles Elduaien Bueltan, etxerik ez; Ziburuko bizimodua

    Maria Angeles Elduaien Emazabel (1936) Hondarribia

    Bueltan, etxerik ez zuten eta Villa Pepitara joan ziren bizitzera, errentan. Ziburun bizi zirenean, ezinikusiak. Arraina jatetxeetan saltzen zuen amak, plazan arazoak zituelako. Iparraldeko arrantzaleak.

  • Migel Imaz Gerra hasi zeneko kontuak

    Migel Imaz Arruabarrena (1927) Hondarribia

    Bi hilabeterekin joan zen Txapelingoiara bizitzera. Bost senide ziren, eta bat gerran hil zen. Hendaiara joan ziren ihesi, izututa. Bonbak. Guadalupeko gotorlekura joan ziren. Irun sutan; hurrengo egunean joan ziren Hendaiara.

  • Migel Imaz Hondarribitik Hendaiara ihesi

    Migel Imaz Arruabarrena (1927) Hondarribia

    Hendaiako oroitzapenak. Lasto artean jarri zituzten lotan, pabilioi batean. Arkakusoak zeuden.

  • Migel Imaz Hendaiatik bueltan etxera, hurrengo egunean

    Migel Imaz Arruabarrena (1927) Hondarribia

    Bartzelonara bidali nahi zituzten jendarmeek, autobusean; ihes egin zuen. Batel batera igo, eta Hondarribira bueltatu zen. Emakume bat uretara erori zen. Villa batera joan ziren bueltan, ganadua hara eramana zutelako.

  • Adelaida Sorondo Bueltan, gazteak kartzelara

    Adelaida Sorondo Araneta (1926) Hondarribia

    Hendaiara joan ziren gerra hasi zenean, eta hiru urteren buruan bueltatu. Gazteak Ondarretako kartzelara eramaten zituzten. Izeba Saturrarango kartzelara eraman zuten.

  • Adelaida Sorondo Hendaiako portuan bizitzen

    Adelaida Sorondo Araneta (1926) Hondarribia

    Hendaian garaje batean egin zuten lo, eta gero etxebizitza batean. Amak sareak konpontzen zituen. Batelarekin joan ziren. Laugarren senidea han jaio zen; medikuak (Don Arturo) esan ziena.

  • Ebarista Imaz Herria gerratik ihesi

    Ebarista Imaz Arruabarrena (1928) Hondarribia

    Gerran, Hondarribiko 18 mutil hil ziren, soldadu joanda. Jende askok ihes egin zuen herritik, frontera ez joatearren. Ahizpa zaharrenak eta anaia gazteak lortu zuten Iparraldera ihes egitea, eta han gelditu ziren gerra bukatu arte.

  • Josepa Goikoetxea Gerra hasi zenean, Hendaiara ihesi

    Joxepa Goikoetxea Genua (1920) Hondarribia

    Gerra egun batzuetako kontua zela esaten zuten, baina ez. Orduan ez zuten politikaz ulertzen. Senarra 18 urterekin eraman zuten gerrara. Hendaiara joan ziren, beldurrez. Aita geratu egin zen, behia ume egiteko zegoelako. Guadalupetik ihes egindako preso bat salbatu zuen. Hilketak.

  • Josepa Goikoetxea Hendaiara joan zirenekoa

    Joxepa Goikoetxea Genua (1920) Hondarribia

    Hendaiara joan zirenean, ondo egon ziren; aita han lanean ibilia zen aurretik, 12 urtetik 28ra arte, ardo-biltegi batean. Egun batzuk egin zituzten, eta gero buelta. Hilketak. Gurutzeko arroketara joaten ziren ezkutatzera.

  • garbine-jauregi Familiako ia denak Bilbora gerra garaian

    Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria

    Gerra hasi zenean, Aretxabaletan bizi ziren. Lehenengo, aita joan zen Bilbora; eta geroago, ama eta 3 seme-alaba; 4. semeak 2 urte zituen orduan eta neskamearen baserrian utzi zuten han zain zezaten. Aretxabaletatik Elorriora joan ziren mendiz.

  • garbine-jauregi Bilbo eta Durango pasa ostean, Garagartzara buelta

    Garbiñe Jauregi Abarrategi (1932) Errenteria

    Gerra garaian Bilbon egon zirenean, kobazulo batean babesten ziren hegazkinen bonbatatik. Bilbotik Durangora joan ziren: han etxearen zelaiko "kobazulo" txiki batean babestu ziren Durangoko bonbardaketa izan zenean. Handik Garagartzara itzuli ziren, eta senideak familiartekoen etxeen artean sakabanatu ziren; beraien etxea hustuta zegoen.