Ihes egin beharra

  • Julian Lekuona Gerra garaian arraunean arrantzan

    Julian Lekuona Igos (1922) Hondarribia

    Arrantzale asko arraunean ibiltzen ziren arrantzan, gerra ondoan. Hendaiara joan ziren, eta hiru urte egin zituzten han. Gerra hasi zenean, sirena jo zuten. Gerra garaian ez zieten itsasora joaten uzten; iparraldean bai, txipiroitan ibiltzen zen aitarekin.

  • Julian Lekuona Hendaiara ihesi, koltxoiak hartuta

    Julian Lekuona Igos (1922) Hondarribia

    Hendaiara joan zirenean, koltxoi bila bueltatu zen, eta ama bere bila. Hondarribitar asko joan ziren ihesi.

  • carmen gonzalez Hendaian, itsasontzi batean bizitzen

    Carmen Gonzalez Oiarbide (1922) Hondarribia

    Harresian dago bere jaiotetxea. Balkoitik bonbak erortzen ikusten zituzten; behin, anaiaren lagun bat hil zen. Hendaiara joan ziren, eta handik Irun sutan ikusi zuten. Itsasontzi batean bizi izan ziren hiru familia. Frente Popularrera joaten ziren jatera. Batzuk Bartzelonara bidaltzen zituzten trenez. Milizianoek ontzia hartu nahi zuten, baina ez zuten lortu.

  • Adelaida Etxeberria Gerra hasi zenean, Hendaiara

    Adelaida Etxeberria Arozena (1929) Hondarribia

    Etxetik inor ez zen gerrara joan. Aita Hendaian egon zen 13 hilabetean eta bueltan arazoak izan zituen: etxean preso eduki zuten eta Logroñora ere bidali zuten. Beraiek 15 egun bakarrik egin zituzten han. Aitak gehiegi kontrolatzen zituen alabak, beldurrez zegoen beti.

  • Adelaida Etxeberria Hendaiako egonaldia; Irun erreta

    Adelaida Etxeberria Arozena (1929) Hondarribia

    Osabaren itsasontzian joan ziren Hendaiara. Lasto artean egin zuten lo. Aitak 13 pezeta ordaintzen zituen pentsio gisa. Buelta gogorra izan zen. Irun erreta ikusi zuen bueltan.

  • Dionisio Amundarain Alegria Ibarran gutxi batzuk zeuden politikan sartuta

    Dionisio Amundarain Alegria (1922) Ibarra

    Baserrietako jendeak ez zuen alde egin, baina Tolosako kaleko jendeak bai: alkateak, zinegotziek eta horrelakoek. Ibarran ez zegoen politikarik. Karlistak bazeuden. Errepublikanoak bi edo hiru. Komunistarik ez zegoen. Sozialistak bi edo hiru. Gehienak karlistak ziren Ibarran.

  • Laura Arrizabalaga Zumaiarrak alboko etxean gerra garaian

    Laura Arrizabalaga Zarraonaindia (1929) Ibarrangelu

    Gipuzkoatik ihes egindako zumaiar batzuk egon ziren ezkutatuta euren alboko etxean. Baina ez daki nork ekarritakoak ziren edo nola heldu ziren. Geroago ere ama joaten zen Zumaiara; beraz, jarraitu zuen harremana izaten, baina seme-alabek ez.

  • Antonia Mujika Francoren soldaduen sarrera Donostian

    Antonia Mujika Urrestarazu (1916) Idiazabal

    Irizar jatetxetik Hotel Aranara joan zen. Gerra garaian, hoteleko zerbitzari askok Bilbo aldera ihes egin zuen. Arriskutsua zen Donostia. Kalean hildakoa ikusi izan du. Soldadu frankistak ikusi zituen postontzietako bandera errepublikanoak ezabatzen.

  • 1343 Gerratik ihesi beldurrez

    Basili Egiguren de la Torre (1909) Igorre

    Gerran beldur handia pasatu zuten. Hegazkina zetorrenean, ezkutatu egiten ziren. Igorren ez zuten bonbarik bota baina soro batera hegazkina erori zen. Ihes egiteko abisua jaso orduko, etxetik joan ziren idiak eta gurdia hartuta. Usansolo inguruan egon ziren.

  • Begoña Atutxa Gerra garaian kongregazioko mojek Zeanurira joan behar izan zuten

    Maria Begoña Atutxa Iruarrizaga (1931) Igorre

    Gerra garaian kongregazioko mojak Zeanurira joan behar izan ziren Eibar utzita. Antza denez, kapilaua zen Zeanurikoa eta hark Zeanurin zituen etxebizitzetan egon ahal izan ziren Eibarko komentuko mojak istiluak iraun zuen bitartean. Gerra zibilaren ondorioz, Isasi kalean kokatzen zen komentua desagertu egin zen.

  • Benardo Irastorza Gerrara joateko beldurra

    Beñardo Irastortza Amiano (1928) Irun

    Aita beldurrez egon zen gerrara deituko ote zuten, baina azkenean libratu egin zen; osaba bat joan zen gerrara eta beste bi osabek Frantziara egin zuten ihes. Osaba haietako bat mugan zauritu egin zuten.

  • Justina Iparragirre Gerrak hondatu zien tabernaren negozioa

    Justina Iparragirre Eizagirre (1913) Irun

    Auzoan portzelana lantegia egin zuten garai hartan, eta langile asko ibiltzen zen Ongi Etorri tabernan. Mahaietan ez zen zapirik jartzen. Ahizpa sukaldari ona zen. Gerra hasi zenean, miliziano asturiarrak joan ziren. Erreketeak sartu zirenean, ihesi joan ziren.

  • Justina Iparragirre Ahizparen ibilerak, Bartzelonan

    Justina Iparragirre Eizagirre (1913) Irun

    Ahizpa Hendaiara joan zen familiarekin, taberna utzita. Handik Bartzelonara bidali zituzten. Trenbideko langile baten alarguna zenez, toki ona eman zieten bizitzeko editore baten jauregian. Bonbardaketa batean etxea txikitu zuten.

  • Justina Iparragirre Gurasoekin geratu zen, baserrian, gerra garaian

    Justina Iparragirre Eizagirre (1913) Irun

    Anaia gazteena ezkonberria zen gerra hasi zenean, baserrira. Frantziara joan zen, gurasoak utzita; ez zuen gerrara joan nahi. Bera geratu zen etxean.

  • jose antonio etxeberria Oinez toki guztietara; gerrako kontuak

    Joxe Antonio Etxeberria Txantre (1938) Irun

    Zezenarengana eramaten zituzten behiak, oinez, baita ferratokira ere. Elizara ere oinez joaten ziren, Behobiara. Doktrina. Amaren fedea. Gerra garaiko kontuak: amak egindako eskapada, bestaldetik etorrita. Etxea kiskali zieten.

  • Ramon Irastorza Mugaz beste aldeko senideekin hizketan, Bidasoa ibaian

    Ramon Irastorza Artola (1927) Irun

    Karabineroek erreketeak zirenei utzi egiten zieten mugaz bestaldera zeuden familiakoekin hitz egiten, Faisaien uhartearen parean, Bidasoa ibaian. Gaueko isiltasunean ibaiaren alde batetik bestera hitz egin zitekeen. Ramonek horrela hitz egiten zuen bere anaiarekin.

  • Joxepa Setien Mimizaneko itzulera eta herri erdalduna

    Josefa Maria Setien Aranburu (1934) Irun

    Andino delakoaren gurdira igota sartu ziren Irunen Joxepa eta familiako denak, Mimizanetik trenean itzuli eta gero. Irungo kalean jende gehienak gazteleraz egiten zuenez, Joxepak uste izaten zuen euskaraz entzuten zituen guztiak familikoak zituela.

  • Joxepa Setien Mimizanetik Irunerako bidaia

    Josefa Maria Setien Aranburu (1934) Irun

    Gerra ondoren 8 urte egin zituzten Mimizanen, eta itzuleran, Hendaian egin zuten gau batez lo, Irunera iritsi baino lehen. Han ikusi zuen Joxepak bainuontzi bat, lehendabizikoz.

  • Joxepa Setien Aiako Harriarekin harrituta

    Josefa Maria Setien Aranburu (1934) Irun

    Mimizan inguruan oso mendi gutxi ikusita zeuden Joxepa eta haren bi anaiak. Irunera itzuli zirenean, Aiako Harria ikusteak harritzen zituen.

  • Joxepa Setien Mimizango egonaldia

    Josefa Maria Setien Aranburu (1934) Irun

    Mimizanen 8 urte egin zituzten Joxeparen anai biek eta gurasoek. Oso ongi egokitu ziren hango bizi-erritmora, eta egonaldi baketsua izan zuten. Amari bizilagun batek erakutsi zion frantsesez irakurtzen.