Ihes egin beharra

  • eustaquia urkia Errefuxiatua izanda, Hendaian harrera ona

    Eustaquia Urkia Berra (1929) Hendaia

    Berak ez du inoiz arazorik izan Hendaian Hondarribikoa izateagatik. 14 urtera arte ibili zen eskolan. Etxean euskaraz hitz egiten zuen, baina kanpoan ez, bere lagunek ez baitzekiten euskaraz. Berak eskolan eta lagunartean ikasi zuen frantsesez.

  • 1353 Osaba frantziskotarra Ameriketara ihesi

    Antonio Zubizarreta Berraondo (1921) Aretxabaleta

    Osaba frantziskotarra zuen Arantzazun. El Día egunkarian idazten zuelako salatu egin zuten eta Olabera lehenengo, Bilbora gero, eta azkenean Buenos Aires-era ihes egin behar izan zuen. Argentinan hil zen osaba hori. Osaba Bilbora joan zenean, Antoniok eraman zion maleta Olabetik tren-geltokira. Ez zuen osaba gehiago ikusi.

  • Bittor Aperribai Abasolo Gerra hasi zenean, kalera joan ziren ihesi

    Bittor Aperribai Abasolo (1923) Bergara

    Bost behi zituzten, idiak, ardiak... Mendian zeuden ardiak, eta gerra sasoian denak desagertu ziren. Oiloak ere bai. Etxetik joan beharra izan zuten, erdian geratzen zelako. Milizianoak joan zitzaizkien etxera. Kalera joan ziren, animalia gehienak bertan utzita.

  • Bittor Aperribai Abasolo Batera eta bestera, baserriz baserri

    Bittor Aperribai Abasolo (1923) Bergara

    Osabaren etxera joan ziren lehenengo, baina ganaduarentzat tokirik ez zuten, eta etxea ere leporaino zegoen. Antzuolara joan ziren gero, Etxenagusiara hilabete eta erdirako. Soldadukora joan ziren ondoren, gari lanak egitera. Karlistak bi aldiz joan ziren aitaren bila, preso hartzeko, baina ez zuten aurkitu. Soldadukoa preso eraman zuten.

  • Martin Aranburu Gerran, familia Andoainen sakabanatuta

    Martin Aranburu Artano (1926) Andoain

    Gerra garaian, hiru etxe desberdinetan banatu zen beraien familia. Noren etxeetan egon ziren azaltzen du. Frontea nondik nora mugitu zen.

  • Joxeba Amutxastegi Gerra hasi, aitak alde egin eta gasolindegia galdu

    Joxeba Amutxastegi Aranzabal (1927) Andoain

    Gerra etorri zenean, aitak alde egin zuen; familia Olazabalgo baserrira joan zen. Andoaingo zubia bota egin zuten dinamitarekin eta orduko oroitzapenak kontatzen ditu. Beraien gasolindegiko gasolina kendu eta beste gasolindegikoei eman zieten.

  • Txomin Aranburu Gerran fabrikak militarizatuta Andoainen

    Txomin Aranburu Artano (1922) Andoain

    Jende askok alde egin zuen Andoaindik gerra garaian, Bizkaia aldera gehienek. Bitartean, Andoainen lana bazegoen, fabrikak militarizatu egin baitzituzten. Laborden lan handia egon zen garai hartan.

  • Felixa Eizagirre Gerra garaian Irunera joan eta bertan geratu zen

    Felisa Eizagirre Ibarguren (1914) Zarautz

    Gerra garaian ahizpari laguntzera joan zen Irunera eta bertan geratu zen bizitzen. Lanean hasi eta hogeita zazpi urterekin ezkondu zen bertako gizon batekin haren etxera, Agerre baserrira.

  • Jesus Astola Nafarrete Ganadua Marietan utzita eurak Gasteizen

    Jesus Astola Nafarrete (1933) Maria Pilar Astola Nafarrete (1939) Legutio

    Gerra Zibilean ama umedun zegoela Gasteizera joan ziren ihesi, bertan jaio zen Juantxu, beraien neba eta anaia. Ganadua Marietako baserri batean utzi zuten; hori dela-eta, aita joan-etorrian ibiltzen zen.

  • Carlos Urriolabeitia Gerran etxea utzi eta botikina jarri zuten bertan

    Carlos Urriolabeitia Gorroño (1931) Muxika

    Gerra Zibilean, botikina egon zen beraien etxean. Auzoko etxe batean satsagaz (simaurra) egindako babeslekua zegoen. Gerra zetorrela-eta, auzotik alde egiteko agindua jaso zuten; alboko babesleku horretara joan ziren orduan. Bitarte horretan, beraien etxea botikin bezala erabili zuten. Ingurua nahiko apurtuta utzi zutela dio. Eskolak ere bertan behera gelditu ziren.

  • Rosario Illarramendi Gerran alde egindakoen zoria

    Rosario Illarramendi Larrañaga (1929) Zarautz

    Gerra iritsi zenean, batzokiko jarduerak bertan behera gelditu ziren. Gerora hasi zen berriro martxan. Jende askok Zarauztik alde egin zuen gerra garaian: batzuek Venezuelara, besteek Belgikara... Haietako batzuei buruz hitz egiten du.

  • Felix Olasagasti Gerrako beldurra, ihesa eta fusilatuak

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Felixek Koxme izan zuen maisu Zubietan; gerra garaian hil egin zuten hura. Usurbilen 7 fusilatu zituzten. Gerra hasi zenean, jendeak beldurtuta ihes egin zuen edo ezkutatu egin zen.

  • Felix Olasagasti Jendea gerratik ihesi

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Donostiatik ihes egiten zuen jendea Usurbildik igarotzen zen. Hondamendia zen hura. Ezinikusiengatik hiltzen eta lapurtzen zuten jendea orduan.

  • Felix Olasagasti Ihesi zihoan ezagun bat etxean gorde zutenekoa

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Ezagun bat Donostiatik ihesi atera zen lagun batekin: laguna harrapatu egin zuten, baina berak Txara baserrira iristea lortu zuen. Bi egun eman zituen bertan ezkutatuta.

  • Felix Olasagasti Koinatuaren koinatua ihesi

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Etxean ezkutatuta zeukaten koinatuaren koinatuak aurrera egin zuen ihesarekin, eta Ameriketaraino iristea lortu zuen. Gizon hark bitxi-denda zuen eta haren bitxiak Txarako lur azpian gordeta egon ziren denbora askoan.

  • Felix Olasagasti Ihes egiteko arrazoiak eta Usurbilen fusilatu zituzten gizonak

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Ameriketara itsasontziz joaten ziren. Itsasontzi haiek Frantziatik irteten ziren gehienbat. Felixen anaia ihesi joan zen Frantziara gerran, Oriotik barkua hartuta. Jendeak zergatik egiten zuen ihesi azaltzen du. Usurbilen 7 gizon fusilatu zituzten eta haien izenak aipatzen ditu.

  • Felix Olasagasti Gerrako zertzeladak: alemaniarrak, italiarrak eta koinatua

    Felix Olasagasti Mujika (1923) Usurbil

    Alemaniarrak eta italiarrak jaun eta jabe ziren hemen, herritarren artean gosea zegoela aprobetxatuta. Koinatu bat ihesi joan zen Gijonaino; eta handik Txarara bueltan oinez etorri zen.

  • Miren Jone Rekondo Aita desterratuta: Madrildik Mugiro jatetxera bizitzera

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Aitaren lagunek Madrildik Elizondora etortzen lagundu zioten. Han, Mugiro jatetxean egon zen 3-4 urte eta etxekotzat hartu zuten bertan. Gipuzkoan ezin zuen sartu orduan; eta, familia ikusteko, Lekunberrin elkartzen ziren. Mugirora joaten zirenean, ogi zuria jaten zuten.

  • Miren Jone Rekondo Aitak gerran kendu zioten autoa berreskuratu zuenekoa

    Miren Jone Rekondo Aizpurua (1926) Usurbil

    Aitak, desterratuta zegoenean, ezin zuen pasa Lekunberritik aurrera. Madrilen beti hartzen zuen aldizkari ofiziala eta han ikusi zuen kendu zioten autoa Valladoliden zegoela. Hala, berreskuratu egin zuen.

  • Teodoro Aranburu Gerran beldurra eta ihesa

    Teodoro Aranburu Otaegi (1928) Usurbil

    Herritik jende askok egin zuen ihes beldurragatik. Gerran ezinikusiengatik hil zuten jende ugari.